De Huisvriend. Jaargang 1890

De ‘torpedo-koning’.

De ‘Torpedo-koning’ is dood! Te Titusville, in den Noord-Amerikaanschen Staat Pennsylvanië, is hij onlangs overleden. Hij heette William Roberts, en voor zijn naam zette hij ook nog den titel van Doctor, want van zijn vak was de man eigenlijk tandarts. Eerst in later tijd avanceerde hij tot bovengenoemde waardigheid. Bij zijn dood liet hij het niet onaardige vermogen na van tien millioen gulden - of nog iets meer. Bij zulk een sommetje komt dat er niet zoo precies op aan. Aan een boom, zóó vol geladen, let men op een pruimpje niet, zouden wij met een variant op vader Van Alphen kunnen zeggen.

Een man, die tien millioen bezat, kan reeds hierom alleen beslist aanspraak maken op het voorrecht, als een belangwekkend man beschouwd te worden. Is hij nu nog bovendien een selfmade man, en heeft hij, zooals Dr. William Roberts, zijn vermogen op gemakkelijke wijze door de practische toepassing van een gelukkig denkbeeld binnen weinige jaren verworven, dan zal wel niemand hem die aanspraak kunnen of willen bestrijden.

Ja, Mr. Roberts is zonder zorg of moeite een tienvoudig millionair geworden. Hij heeft zijne levensdagen niet met hard werken doorgebracht; evenmin heeft hij slapelooze nachten doorworsteld met het mijmeren over zijn denkbeeld. Hij had in zijn geheele leven één enkel goed idée, en als een echte Yankee zette hij dit met groote behendigheid en doortastende energie in geld om. Wij hebben gezien, met welken uitslag.

Dr. William Roberts was dus tandarts te New-York. Of hij zijn vak goed verstaan heeft of niet, daarover weet men niets met zekerheid te zeggen. In ieder geval evenwel schijnt het getal zijner patienten niet bijzonder groot geweest te zijn. Want weldra zien wij hem zijn praktijk in de wereldstad opgeven. Hij keert haar den rug toe en begeeft zich, gelijk zoovele anderen, naar het petroleumland Pennsylvanië, om hier zijn geluk te zoeken. En hij vond het er.

De beweging, die destijds ontstond en duizenden naar Pennsylvanië, het beloofde land der petroleum dreef, is niet beter te vergelijken dan bij de tien jaar oudere beweging, die het goudland Californië ten doel had. De petroleumkoorts was een waardig pendant van de goudkoorts. Landstreken die eeuwen lang braak gelegen hadden en bijna nooit door 's menschen voet betreden waren geworden, werden nu plotseling dicht bevolkt. Er verrezen groote steden, en handel en wandel bloeiden in het petroleumland. Hierheen dus wendde Roberts zijne schreden. Hij kwam er evenwel niet, zooals de anderen, met het voornemen om naar de nieuwe vloeistof te graven. Hij wilde in deze geheel nieuw ontstane streek eenvoudig zijne tandmeesterlijke kunst uitoefenen, en hoopte hier, waar hij geene concurrentie behoefde te vreezen, meer succes te hebben, dan in de groote stad aan de monding van den Hudson.

Daarin had hij zich misrekend. Hetzij dat de hartstocht van het winstbejag de tandpijnen verdreef, of dat de werkzaamheid des lichaams den tanden ten goede kwam, - genoeg, het atelier van den armen dentiste bleef ledig. Hoe ijverig hij zijn best ook deed, en hoe nauwgezet hij zijne operatiën ook ten uitvoer bracht, het ging hem niet voor den wind. Toen was zijn geduld ten einde. Op een goeden dag hing hij heel zijne kiezentrekkerskunst aan den kapstok, nam van de verborgenheden der odontologie voorgoed afscheid, en besloot nu, evenals zoovele anderen, de petroleum tot hefboom van zijn geluk te maken.

In vroeger tijden, toen men met de waarde der petroleum nog niet ten volle bekend was, - toen men nog niet wist, dat de aarde in haren schoot reusachtige reservoirs van licht en warmte bevatte in den vorm van een vocht, dat gemakkelijk te verkrijgen en gemakkelijk te gebruiken is, - toen gaf men zich natuurlijk geen bijzondere moeite om de vreemdsoortige vloeistof, die als het water eener bron uit spleten in den grond voortsijpelde, of op den bodem van eenige kuilen dreef, uit te graven en zoodoende de productie dezer minerale olie te vergrooten. De inboorlingen legden op de bronnen of op den bodem der gaten oude dekens, of andere buiten gebruik gestelde stoffen, en als die volgetrokken waren, nam men ze op en wrong ze boven een kuip of emmer uit.

Zoodra men echter inzag, dat de dusver niet nagespeurde vloeistof een natuurlijken rijkdom vertegenwoordigde, die slechts in ontvangst behoefde te worden genomen, stelde men zich, zooals wel van zelf spreekt, niet langer tevreden met de bovenbeschreven, hoogst primitieve wijze van opzameling der olie. Men begon het vocht uit te graven, en hoopte langs dien weg de productie winstgevender te maken. Daarin had men juist gezien. Overal gelukte de nieuwe onderneming.

Dikwijls gebeurt het, wanneer de gegraven bron in een natuurlijk petroleum-reservoir binnendringt, dat de brandbare vloeistof plotseling met een reusachtige straal hoog in de lucht opspuit. Maar dit duurt niet lang. De straal wordt hoe langer hoe kleiner, en na verloop van weinige dagen houdt het opborrelen der petroleum zelfs geheel op. Men is dan gedwongen, de petroleum uit den grond op te pompen. En dat is dan ook de gewone wijze van exploitatie.

De aanleg dezer bronnen geschiedt op dezelfde wijze als bij de gewone welputten, die bestemd zijn om water te leveren. Men doorboort den grond en verwijdert het boorsel door middel van opzettelijk daartoe vervaardigde, speciale werktuigen, die door machines in beweging gebracht worden. De zijwanden van het daardoor ontstaande gat houdt men loodrecht, doordien men gaandeweg in de gemaakte opening, naar mate de boor dieper doordringt, een ijzeren buis drijft. Is men zoo op de petroleumlaag gekomen, dan behoeft men nog slechts op deze lange ijzeren buis een pomp te plaatsen. Zoodra men die in beweging zet, stroomt de petroleum uit de buis.

Men ziet dus, dat de constructie van de petroleumbron en de Nortonpomp dezelfde is. En toch bestaat er tusschen die beiden een hoogst belangrijk onderscheid. Het water van de welput vernieuwt zich door voortdurende toevloeiing telkens weder, hoeveel men er ook van oppompt. Doch bij de petroleum

[p. 398]

gaat het anders. Deze is onder den grond in haar reservoir opgesloten. Zoodra zulk een reservoir nu is uitgeput, heeft er geen vanzelf toevloeiende aanvulling der petroleum plaats; en daarom schiet er voor den eigenaar der bron niets anders over, dan haar te laten voor wat zij is en op eenigen afstand eene nieuwe aan te leggen. En dit kan slechts ten koste eener zeer belangrijke opoffering van geld, tijd en werkkracht geschieden.

Hoe zou dit bezwaar te overwinnen zijn? vroeg Dr. Roberts zich af; en over die vraag dacht hij eens goed na. Hij had er trouwens tijd genoeg toe. Wat zal men ook doen, wanneer men niets te doen heeft? Men denkt dan maar na. De hoofdzaak is dan echter, dat iemand op een goeden inval komt. En Roberts kwam op een goeden inval. ‘Hoe zou het gaan,’ vroeg hij zich af, ‘wanneer men op den bodem der petroleumbron eens een ontploffing veroorzaakte?’ Dàt was de goede inval, dien hij had, en welks uitvoering zijn geldkist tot berstens toe gevuld heeft. Voor de verwezenlijking van zijn idée behoefde hij volstrekt geene voorafgaande langdurige onderzoekingen in het werk te stellen, of zich groote geldsommen te verschaffen. Eenige dollars voor het aankoopen van den eersten torpedo, - dat was het gansche bedrijfskapitaal, waarmede hij aanving. De goedhartigheid van den eigenaar eener menigte petroleumbronnen vergemakkelijkte hem zijne onderneming zeer. De zaak werd nu gezwind op touw gezet, en gelukte boven alle verwachting. Het was zijn eerste debut als ‘Torpedo-koning.’

Roberts associeerde zich nu met zijn broeder voor de exploitatie van zijn denkbeeld. Nadat de proefneming zoo schitterend geslaagd was, bestormden de eigenaars van petroleumbronnen den verloopen tandarts met aanvragen, om hun waardeloos geworden eigendom door middel van de ontploffing eener torpedo te verbeteren. Er waren in Pennsylvanië meer dan 25,000 petroleumbronnen, en bij elk dezer werden de torpedo's op bepaalde tijdstippen in toepassing gebracht. Zoo liet Roberts meer dan 150,000 torpedo's springen. Men kan dus niet zeggen, dat zijn titel van ‘Torpedo-koning’ hem ten onrechte is toegekend.

De methode was zeer eenvoudig. Men liet tot op den bodem der put voorzichtig eene met nitroglycerine (dynamiet bestond er toen nog niet) gevulde tinnen buis zakken. Vervolgens schoof men over het touw, waaraan de buis bevestigd was, een tamelijk zwaar gewicht, dat men dan snel naar beneden liet glijden. De slag van dit gewicht op de buis was voldoende, om de lading nitroglycerine te doen ontploffen. Door die uitbarsting werd de grond dan losgewoeld en voor de vloeistof nieuwe wegen geopend naar het reservoir, dat tegelijkertijd onder de pomp ontstond.

Deze operatie was buitengewoon eenvoudig en kostte aan materialen en werkkracht zoo goed als niets. Maar des te duurder liet Roberts er zich voor betalen. Hij werd door een ‘patent’ beschermd en kon daarom den prijs naar zijn goeddunken vaststellen. Eenige eigenaars van bronnen waagden wel eens eene poging om zich aan die tyrannie te onttrekken, maar het hoogste gerechtshof stelde hen in het ongelijk en de ‘Torpedo-koning’ won het proces.

Thans durfde niemand zich meer tegen den Torpedokoning verzetten, en allen bogen zich voor zijne macht. Doch zij duurde niet lang meer. Zoodra de wettelijke termijn van het octrooi des uitvinders verstreken was, ging ook de heerlijkheid van Zijne Majesteit bij de gratie der petroleum voor goed onder. Niemand liet zijne bronnen meer door Roberts ontploffen, want ieder bracht de zeer eenvoudige operatie nu zelf ten uitvoer. De geheele streek haalde ruimer adem, als van een zwaren last bevrijd. Nu verdwenen ook van de straatwegen de zware wagens van den heer Roberts, die zonder eenige voorzorg - naar den aard der Yankee's - kolossale ladingen nitroglycerine op alle uren van den dag en in allerlei richtingen transporteerden. Het gebeurde soms, dat een al te hevig schokken van den wagen de gevaarlijke stof eensklaps deed ontploffen. Na een vreeselijk gekraak zag men dan niets meer van het gansche transport terug. Paarden, wagens, koetsier - alles was verdwenen. Maar... er ontstaat dan ook nergens eene monarchie zonder den bloeddoop!

Het is overigens te vreezen, dat die overdreven ontploffing van torpedo's niet zonder kwade gevolgen zal blijven voor de oppervlakte van den grond en de daarop geplaatste gebouwen. De hoeveelheid opgepompte petroleum is ongelooflijk groot, en de ondergrond van Pennsylvanië bestaat eigenlijk nog slechts uit reusachtige catacomben. Wanneer nu door die veelvuldige uitbarstingen de grondpijlers geslecht worden, die de ledige ruimten scheiden, waarin vroeger de petroleum bevat was, dan moeten daardoor ten slotte instortingen teweeggebracht worden, welker uitwerkselen zich tot aan de oppervlakte des aardbodems op de noodlottigste wijze zouden doen gevoelen. Dit kan nog lang duren. Doch daar men niet ziet, welke gevolgen de onderaardsche ontploffingen na zich sleepen, kan onder bepaalde omstandigheden ééne enkele noodlottige ontploffing voldoende zijn, om het gansche terrein uit zijn verband te rukken en eene instorting te veroorzaken, zooals de menschheid er nog nooit een gedroomd, laat staan dan beleefd heeft.

Het geheel in puin gevallen Pennsylvanië ware dan een waardig rijk voor den Torpedo-koning. Doch wat maakt dat voor hem uit? Hij is dood; hij is gestorven met het gelukkig bewustzijn van in een denkbeeld, dat hem misschien een kwartier nadenkens gekost heeft, millioenen gevonden te hebben, terwijl een knap geleerde het in zijn gansche leven en bij zwaren arbeid vaak niet eens tot het noodigste kan brengen. - Alles is best in deze allerbeste wereld!