De Huisvriend. Jaargang 1890

Aan den IJsseldijk.

Historische kunst, in de hoogere beteekenis van het woord, werd in ons vaderland nooit beoefend. De Hervorming had lang vóór het bloeiendste tijdperk der Hollandsche school de kerken voor de kunst gesloten en de geestelijke orden, die rijk genoeg waren om kapellen en kloosters te versieren met schilderstukken, aan bijbel en legenden ontleend, over de grenzen gejaagd. De weinige stukken, die van vóór dien tijd tot ons zijn overgekomen: de werken van Lucas van Leyden, van diens leerling Maarten van Heemskerk, van Joan van Schoorl, bewijzen, dat de godsdienstige kunst ook hier wel zou zijn beoefend geworden, indien de Hervorming ze niet had verdrongen. Maar nu ontstond er hier te lande een andere soort van historische kunst: de gedenkstukken en portretten, geschilderd voor schutterdoelens, voor oude mannen-, armen-, kinder-, leprozen- en gasthuizen, voor wees-, raad- en gildekamers. Meesters als Frans Hals, Van der Helst en Rembrandt brachten die edele, mannelijke portretkunst in zwang, die zoo bij uitnemendheid Nederlandsch was, maar die, helaas! uitstierf bij het verdwijnen van gilden en schepenen en bij de moderniseering der kleederdrachten. Wie toch zou tegenwoordig een groep regenten of gemeenteraadsleden in hunne zwarte rokken of gekleede jassen, een gezelschap regentessen met poney-krulletjes en wanstaltig misvormde bustes, een feestmaal van officieren der schutterij met nauwsluitende uniformen, onmogelijke petjes en zilveren biesjes durven schilderen? Een Rembrandt of een Van der Helst ware er voor teruggedeinsd!

Ging deze kunstvorm dus verloren, de andere vakken van kunst bleven daarentegen. Landschap- en zeeschilders, schilders van stads- en riviergezichten, van stillevens en bloemen, hielden de traditie der vaderen op, bleven dezelfde genres beoefenen, waarin deze uitmuntten, onderscheidden zich altijd door de getrouwheid, waarmede zij de hen omringende natuur nabootsten. En zeer waar is het, wat indertijd een Engelsch dagblad, de Times, in een beoordeeling van de Nederlandsche kunst op de Londensche wereldtentoonstelling schreef: ‘Koekkoek en Schelfhout, Mollinger en Roelofs, De Haas en Stortenbeker, vinden nog altoos hunne onderwerpen in de vlakke Hol-

[p. 334]

landsche en Zeeuwsche polders, met hunne wilgenboomen omzoomd, of in de Geldersche eikenboschjes, die vóór hen door De Koning, Van der Neer, Cuyp en Ruysdael werden bezocht.’

Een stukje boschgroen en het roode dak van een huis; een kanaal met een dijk; een weide met een wilgenboschje, - ziedaar de onderwerpen, die onze landschapschilders kiezen; maar.... boven dat dak welft zich een lucht van dunne regenwolken; in dat kanaal spiegelt zich de avondhemel zilverhelder af; dat wilgenboschje trilt onder den regen; en aldus weten onze kunstenaars u een indruk te geven van de natuur, zóó waar, dat het u aangrijpt, dat gij den regen voelt vallen, de zonnewarmte geniet, en de boomen hoort ruischen.

De gave om met weinige, met arme gegevens veel uit te drukken, is ook den kunstenaar eigen, van wiens schilderij wij thans onzen lezers een reproductie aanbieden. Want onder de vele vaderlandsche kunstenaars, die het landschap, en meestentijds het Hollandsche landschap beoefenen, behoort aan Van Borselen eene afzonderlijke plaats te worden ingeruimd. Hij, de schilder van het hier in gravure afgebeelde landschap, bezit in zijne werken een eigenaardig karakter, dat deze terstond van andere doet onderscheiden. Trouwe natuurstudie geeft aan zijne stukken groote waarheid, lucht en ruimte; terwijl de pittigheid van kleur en het pikante van het effect aan het eenvoudig (en slechts schijnbaar eentonig) Hollandsch landschap steeds belangrijkheid en bevalligheid verleenen. Het staaltje van zijn talent, dat hier is opgenomen, geeft een van die landelijke stukjes te aanschouwen, die de physionomie van ons aan dijken en boerderijen en wilgen zoo rijke land uitmaken. In het wazige grauw van den met wagensporen doorploegden weg, het bruinige groen der wilgenboomen, het pikant verlichte doorzicht op de zich hier krommende rivier, vindt de kolorist stof in overvloed voor zijn talent. De gravure kan natuurlijk van dien kleurenrijkdom slechts de licht- en bruinverhoudingen teruggeven. Doch ook dit geeft ons reeds genoeg, om de afspiegeling van dit stukje natuur te herkennen als een van die velen, welke van Borselen met genialen blik weet te bespieden en met benijdenswaardig talent uit te voeren.