De Huisvriend. Jaargang 1890

Een uitstapje in het hart van Java.
(Vervolg en slot van bladz. 199.)

Lach niet, lieve lezeres! wanneer ik mij hier eenigszins als epicurist voordoe. Ik mag dolgraag een lekker dinétje, mits met gezellige lui. En hoe piquanter spijzen en sauzen, des te piquanter moet ook het gesprek zijn. Onze lieve gastvrouw, eene zeer beschaafde Hollandsche, ziet hier zelden Europeanen. Was het wonder dat zij, evenals haar man, aangenaam verrast werd door een bezoek, al waren er geen dames bij? En kunt ge u niet voorstellen, dat zoo'n jong controleurs-vrouwtje het heel aardig vond, om haar mooie tafelservies en dito tafelzilver (meest alles als huwelijkscadeaux meegebracht) eens ten toon te spreiden? En dat zij de lekkerste blikjes uit de goedang had laten toebereiden en eigenhandig de smakelijkste puddingjes had klaargemaakt? En dat haar heer gemaal keur van deftig gebefte flacons gedurende den disch liet schenken?

Zie, - hier leerde ik beseffen, wat het onderscheid is tusschen het leven op eene hoofdplaats en dat in de binnenlanden. Wees getrouwd, leef gelukkig met vrouw en kinderen, vind genoegen in uw werkkring, in lectuur, in muziek, in beoefening van kunst of wetenschap, maar de eene dag is als de andere. En van daar dan ook, dat een bezoek in het hartje van het binnenland zoo gewaardeerd wordt. Dat geeft afleiding. Onze gastvrouw had eer van hare drukke bemoeienis. - 't Was een echt oud-Hollandsch feestelijk middagmaal, waar geen gebrek was aan stof tot gezelligen kout. - Later kwam de koffie en de kinderen mochten wat langer opblijven en.... er was geen sprake van een partijtje maken; want de avond vloog om, veel te spoedig naar ons aller zin.

Den derden dag werden we door dezelfde groep ruiters, die ons den vorigen dag ingehaald hadden, uitgeleide gedaan. We vertrokken, na de rijsttafel genuttigd te hebben. Het doel der reis was om Batoer, aan den zuidelijken voet van den berg Petarangan, te bereiken, waar een passanggrahan (een logement van gouvernementswege opgericht,) gevestigd is. Men is daar reeds op 5170 voet hoogte. De streek werd minder mooi, naarmate wij stegen, omdat op die hoogte de koude zich al tamelijk wel doet gevoelen en de weelderige plantengroei langs en op de toppen der bergen allengs afneemt. Wat maïs en tabak is al wat men ziet.

Wie zou meenen, dat zoo'n passanggrahan veel comfort bevat, vergist zich. Het is eene bamboe-woning met eenige kamertjes, waarin het hoogst noodige

[p. 208]

slaapameublement. Het bed bestond hier uit een balibali met matras en kussens, zonder laken of sloop. Op het laatst van de reis hadden we den wagen goed gesloten gehouden en de plaids, die we meegevoerd hadden, deden uitstekenden dienst. De mandoer (hier zetbaas), van onze komst verwittigd, had in de binnengalerij onder de schouw een houtvuurtje aangelegd en dra zaten we er omheen geschaard, onder het gebruik van een kop warme thee. Van een Europeesch diner was hier geen sprake, maar ook 's avonds smaakt de rijsttafel, en al was ze heel eenvoudig, de mandoer had ze smakelijk toebereid en wij deden haar alle eer aan. Hier kwamen de meegenomen dranken uitstekend te stade en vóór het ter ruste gaan, smaakte een warme brandy-grog als op een najaarsdag in het vaderland.

We hadden heel wat werk om in slaap te komen, want al deden de plaids weer uitstekend nut, we hadden zeker de voorkeur gegeven aan een wollen deken. De overgang van temperatuur, gedurende eene stijging van 35 paal, was evenredig aan de meerdere hoogte boven zee.

Na een stevig ontbijt togen we tegen een uur of acht op echte koeda-koeda gladak, (bonken van paarden) op weg, om het hoofddoel der reis, den Diëng te bezoeken.

De eerste merkwaardigheid was het Telaga-Leri, een meer, op 6500 voet boven zee, zeer onregelmatig van vorm en omringd van warme zwavelbronnen en heete en koude modderwellen. Onze cicerone voerde ons het eerst naar eene droogstaande zwavelbron en had een gladakhond meegevoerd om de verstikkende lucht er in aan te toonen. Eene versnapering werd naar beneden geworpen, die het beest ging opzoeken, maar nauwelijks was bij op 4 meter boven den bodem of hij begon te wankelen, te draaien, miste zijn instinct om zich op te werken en spoedig stortte het arme dier bewusteloos op den bodem.

In de nabijheid was een heetwaterbron, waarvan de temperatuur zóó hoog was, dat er in korten tijd een paar eieren in werden gekookt.

Bij het groote meer is een badhuisje, waar door middel van eene goot warm water aangevoerd wordt uit de bronnen in de onmiddellijke nabijheid, en dat dus gelegenheid geeft tot het nemen van een versterkend bad.

Verderop bereikt men het plateau van den Diëng en komt men aan eene vlakte tusschen de bergtoppen, die de eerbiedwaardige hoogte van 7200 voet boven zee bereiken. Die vlakte is licht bezaaid met steenen. Hier komt men eerst aan de ruïnen van 5 tempels, op eene lijn staande, en op geringen afstand, aan den weg langs dichte wouden, staan er weer vier, en één paal verder nog drie, waarvan één geheel ingestort is. Men schat, dat die tempels minstens vóór 1000 jaar gebouwd zijn. En ze zien er werkelijk heel oud uit en vooral de drakonische figuren, waarmee ze opgesierd zijn, trekken 't meest de aandacht.

Al wat we gezien hadden, was heel merkwaardig. Maar het was zóó kaal op die bergtoppen en het was er zóó onaangenaam van temperatuur, dat we den Diëng dankbaar en voldaan verlieten, om met genoegen terug te gaan naar Batoer, waar in de passanggrahan weer de maag versterkt werd door de rijsttafel, waarna de terugreis naar Bandjernegara aanvaard werd.

De terugreis werd in heel wat minder tijd afgelegd, omdat men steeds daalt. Op vele punten waren de remschoenen zeer noodige toestellen ter beteugeling van den snellen loop van den wagen.

Even gastvrij werden we bij den toean controleur gehuisvest en gespijzigd en den volgenden (den vijfden) dag ging het huiswaarts.

Wat viel toen het verschil op in de weelde der natuur! Hier geen kou, geen dorre vlakten, maar weer die prachtige vergezichten, die sawah's in vollen bloei, die breede waringien- en hoogopgaande palmboomen en die aangename ochtend-temperatuur.

Ik bleef dien dag nog de gast van den heer R., die mij een kijkje deed nemen in de schoone omstreken van de hoofdplaats en met wien ik den volgenden dag, - hij moest voor zaken naar Tjilatjap, - langs de rivier Serajoe afzakte tot halverweg Tjilatjap. Van hier had de terugreis weer per postwagen plaats.

't Was een heerlijk uitstapje geweest, dat mij het hart van Java met zijne schoone natuur en de eigenaardigheden van het volk had doen aanschouwen. Spoedig wachtte mij de gelegenheid om een echt inlandsch feest in al zijne kleuren en geuren bij te wonen.

De eerste dag van de Poeassah was aangebroken. Evenals op 1 Januari de receptie van den assistent-resident ook bijgewoond wordt door den regent en verdere inlandsche hoofden, komen met het inlandsch nieuwjaar alle civiele en militaire autoriteiten, ambtenaren, officieren enz. in groot kostuum hunne opwachting maken bij den regent, die bij zoo'n gelegenheid omgeven is van hoofden en mindere inlandsche ambtenaren, uit al de districten overgekomen, en die allen ook in hunne schilderachtige kostuums gedost zijn, terwijl verder alle mogelijke pracht tentoongesteld wordt. De regent acht zoo'n hormat (eerbewijs) zeer hoog. De assistent-resident stak eene speech af in het Maleisch, welke door den jongeren broeder kort en netjes beantwoord werd. Aan de talrijke heeren en dames werden ververschingen toegediend en weldra werd de assistent-resident verzocht ons voor te gaan naar de plaats, waar de kamp tusschen karbouw en tijger zou plaats hebben. - Het was geen tijgergevecht, waar een tijger op eene open plaats en tusschen twee dichte rijen inlanders, met pieken gewapend, losgelaten en gesard wordt en ten laatste, wanneer hij door één der rijen tracht te ontvluchten, gerampokt wordt. Neen! we zouden den karbouw en den tijger zien vechten in eene besloten ruimte van ± 8 meter middellijn, afgesloten door een stevig staketsel van djatti-houten palen van ± 7 meter hoogte. Zulk een gevecht is een punt van liefhebberij voor de inlanders; maar strikt genomen is het niet anders dan eene zeer wreede plagerij. Bij voorbaat weet men, dat de karbouw, als representant van den inlander, als zijn lieveling, overwinnaar in den strijd moet blijven, terwijl de tijger, de schrik en de plaag van het volk, is gedoemd het onderspit te delven.

Nadat de karbouw in de afgesloten ruimte is gelaten, wordt de tijger, in een bamboe hok zoodanig opgesloten, dat hij zich te nauwernood bewegen kan, voor een valdeur der palissadeering geplaatst; de voorkant van zijn hok wordt ontsloten, aan den achter-

[p. 209]

kant worden vuren ontstoken, zoodat de kroonprins van het woud nolens volens zijne kooi moet uitkruipen. De valdeur sluit zich en.... de voorstelling kan beginnen.

Deze tijger was een prachtig dier, een volwassen koningstijger. Het beest verroerde zich niet, zoodra hij zijn natuurlijken vijand in het oog gekregen had, en deze stond bedaard af te wachten, maar scheen

opgepast! Naar C.H. Nordenberg. (Zie blz. 210.)

blijkbaar gereed tegen den aanval. Spoedig werd de tijger op allerlei wijzen gesard om den strijd aan te gaan. Met scherp gepunte bamboes werd hij verjaagd en nog eens verjaagd, maar bleef steeds aan de uiterste zijden van het strijdperk, terwijl de karbouw zorgde, vlak tegenover hem te blijven. De aanval moest echter beginnen. Met brandende bamboes werd de tijger telkenmale verjaagd, van boven neer werd hij met kokend water begoten, zoodat hij eindelijk in dolle woede en sterk brullend den eersten sprong deed.

[p. 210]

De karbouw ving hem op zijne ontzaglijke horens op, zoodat de tijger diepe, sterk bloedende wonden ontving. Afgemat en gepijnigd toonde het beest volstrekt geen lust om den aanval te hervatten; maar het moest gebeuren en nog méér vuur en nog méér kokend water werd aangebracht. Hij trachtte den karbouw van ter zijde te bespringen, maar deze ving hem weer op de horens, zoodat de wonden aan den tijger nog meer bloedverlies kostten. Een derde sprong werd eveneens beantwoord, zoodat de tijger neerzonk en ten slotte van den karbouw den genadestoot ontving.

Alle inlanders hadden belangstellend den strijd gevolgd. Bij het begin der laatste acte had ik de vrijheid genomen mij te verwijderen, en vond in de voorgalerij van 's regents woning verscheiden heeren en dames, die zoo'n gevecht erg interessant vonden, maar.... toch ook genoeg hadden van die dierenplagerij op groote schaal.

Des avonds had er een meer vreedzaam feest plaats. De receptie bij den regent werd zeer druk bezocht. De oude heeren maakten hun partijtje in de voorgalerij, terwijl het gros van het gezelschap getuige was van het dansen der ronggengs, op de eentonige, maar eigenaardige muziek van de gamelang. De adat wil hij zoo'n officieel feest, dat de regent en al de aanwezige manlijke gasten om beurten een dans met eene der ronggengs maken. Eerst de inlanders en later de Europeanen en allen in volgorde van hun rang. De regent had den dans met zijne favorite gedaan, en toen volgden een 50-tal hoofden, loerahs, mantri's, wedono's, neefjes van den regent, enz., die allen met het deftigste gelaat successief den dans maakten.

't Is echter geen dansen; de cavalier ontvangt van de dame een soort sjaal van behoorlijke lengte, en nu moet hij met dat stuk doek in de handen, handenwringend, armenwringend, lendenwringend, kopwringend allerlei athletische standen aannemen, en zich, evenals zijne dulcinea, langzaam schuivende voortbewegen. Er is geen sprake van springen; maar ik merkte op dat, wie zoo'n doek achter het hoofd kan brengen met kromme armen, sterk achterover kan buigen met het bovenlijf, en vervolgens, nu en dan met kromme knieën of andere vreemdsoortige voetbuigingen, het kan doen voorkomen, of hij vreeselijke kramp in het lijf heeft, - dat zoo iemand danser en dat hij, die de toeren 't malst doet, de primus is.

Behoef ik te zeggen, dat, toen de assistent-resident en de oudere heeren korte proeven van hun talent gegeven hadden, de vroolijke stemming toenam, toen de jongere officieren beurtelings hunne kunsten moesten vertoonen? Ten laatste moest ik er ook aan gelooven en ik bracht het er vrij goed af, zoodat de regent den toean sobat sakit (zijn zieken vriend) zijn compliment er over maakte, evenals hij het den overigen gedaan had.

De overige dagen van mijn verblijf te Tjilatjap kenmerkten zich niet door iets bijzonders. Ik mocht voortdurend vele blijken van gastvrijheid ondervinden en de avonden vooral waren zeer gezellig; maar voor iemand, die aan bezigheden gewoon is, wordt de voormiddag te lang, als men geen vast werk heeft.

Toen de dag van vertrek voor de ‘Tonia’ aangebroken was, waren een groot deel van de Tjilataper heeren aan boord, om ons uitgeleide te doen. Innig dankbaar voor de gulle, gastvrije ontvangst en voor de mij verschafte genoegens, had ik er hartelijk afscheid genomen van mijn gastheer en echtgenoot. Handdrukken werden gewisseld met velen, die tot een voor mij genoeglijk verblijf ter plaatse hadden meegewerkt. - De ankers werden gelicht, het gebruikelijke saluut met de driekleur werd gegeven en aan den avond van dien dag voerde een briesje uit het NO. ons in zee.

K.