De Huisvriend. Jaargang 1890

Een nacht in de Chineezenwijk te San-Francisco.
(Vervolg en slot van bladz. 180.)

In hunne nabijheid werd door een kleine figuur van vier groene stokken met roode knoppen de aanwezigheid van een barbierswinkel aangeduid. Toen ik door het venster een blik in den helder verlichten winkel wierp, kon ik de geheele operatie van het scheeren der schedels nauwkeurig gadeslaan. Vaardig vloog het korte, driekante scheermes, door de hand des barbiers gevoerd, over de kruin van een Mongool, zoodat 's mans schedel weldra even glad en blinkend was als een billard-bal; daarna werd het midden op de kruin overgelatene lange haar in drie deelen gescheiden, gestrengeld, en door het inwerken van valsche vlechten tot dicht bij den grond verlengd. Door middel van kleine tangetjes trok de barbier nu zijn geduldigen patient de kleine haartjes uit neus en ooren weg, en spoelde hij de laatstgenoemden zorgvuldig met lauwwarm water uit.

In naburige kelderholen zaten bij een akelig walmend lampje een groot aantal vlijtige Chineezen sigaren te draaien, in anderen werden pantoffels vervaardigd, in nog anderen met behulp van naaimachines kleedingstukken gemaakt, al welke werkzaamheden hun door blanke patroons waren opgedragen.

Een paar schreden verder bereikten wij een der talrijke afgodstempels, die echter in zijn uiterlijk voorkomen bijna niet van de restauraties of schouwburgen was te onderscheiden. Dezelfde bonte lantaarns, dezelfde lange, met Chineesche letterteekens beschilderde borden op de balkons. Ofschoon het laat in den avond was, stonden de vleugeldeuren toch nog wijd open en brandden er in het binnengedeelte een groot aantal waskaarsen en olielampen. - Op een naar de eerste verdieping leidende trap stonden een gevulde theeketel en kleine kopjes, waarvan de tempelbezoekers kosteloos gebruik mochten maken. Boven stond in een groote zaal een met goud en bonten opschik overladen altaar, met monsterachtige, wanstaltige afgodsbeelden, voor welke op schotels verschillende soorten van levensmiddelen uitgespreid lagen: offergaven, om de gunst der bedoelde afgoden te koopen. Naast die afschuwelijke, smakeloos opgetooide beelden stonden met zand gevulde urnen, waarin staafjes sandelhout brandden. Juist toen wij binnentraden, verrichtte een Chineesche geloovige zijn ‘Kau-tau’, waartoe hij zich op den grond wierp en dien met zijn voorhoofd driemaal aanraakte.

In een hoek der zaal stond een tafel, met een Chineeschen gong er op en een klok er onder, want soms slapen de goden, of zijn zij op reis, en dan worden zij door klokgelui en tamtamslagen opmerkzaam gemaakt op den smeekeling, die hen bovendien steeds door offergaven van allerlei aard gunstig voor zich poogt te stemmen. Goud, kleederen en dergelijken worden slechts symbolisch geofferd, waartoe de Chineezen de namen der stoffen of voorwerpen op strookjes papier schrijven en ze vervolgens op de in elken tempel aanwezige kolenbekkens verbranden.

Het afgrijselijke monster met zijne lange, tot op het midden van de borst reikende snorren was, zooals een der aanwezige Chineezen ons met een vriendelijken grijnslach verhaalde, zekere Kwau Tai, de god des oorlogs, de Mars dus van het Hemelsche Rijk, een der populairste Chineesche afgoden. Naast hem zaten onder troonhemels Wah Tah, de god der geneesmiddelen, en Tsoi Pak Shing Kwun, de god des rijkdoms, blijkbaar nog meer bemind en in trek dan de Mars, want aan zijne voeten lagen tallooze amuletten en bamboestafeltjes, met opschriften bedekt. Op het oogenblik van ons bezoek waren er slechts weinige ‘geloovigen’ aanwezig, en zij schenen zich door ons in 't minst niet te laten storen. Naar het zich liet aanzien, waren de goden geen van allen ‘thuis’, want de aanwezigen babbelden luid en druk met elkander, lachten dat zij schaterden, en dronken af en toe een kop thee.

Ik had reeds mijne vrees te kennen gegeven, dat onze wandelingen door de Chineezenstad ons te laat naar het ‘Theatre Royal’, een der beide Chineesche schouwburgen, brengen zouden; doch mijne geleiders stelden mij gerust. De voorstellingen duren tot twee of drie uur in den morgen, en worden nu en dan zelfs verscheidene avonden achtereen voortgezet. - Weldra hadden wij den schouwburg bereikt. In plaats echter van ons bij de toeschouwers te brengen, leidde de politie-agent ons door lange, smalle, vunzig riekende onderaardsche gangen, ladders op, ladders af, tot op het tooneel. Het stuk was in vollen gang, wat echter onzen gids volstrekt niet belette om door een deur regelrecht op het tooneel midden onder de acteurs te verschijnen. Wij volgden, en namen aan eene zijde van het tooneel op stoelen plaats, waarmede een Chinees inmiddels bereidwillig kwam aandragen.

In de ruime zaal van den geheel naar Europeeschen trant gebouwden schouwburg zaten de Chineezen dicht opeengedrongen, hoofd aan hoofd, vlecht aan vlecht, maar niemand scheen zich om ons, vreemde bezoekers, te bekommeren. Alleen de vrouwen, die, afgezonderd van de mannen, aan ééne zijde van den eersten rang zaten, namen ons nieuwsgierig op en deelden elkaar hare opmerkingen mede.

Het tooneel, waarop wij ons hadden nedergezet, vertoonde geenerlei decoratiën, coulissen, meubelen of andere dingen van dien aard. Tegen den bontbeschilderden muur op den achtergrond zaten, met onder het lijf gekruiste beenen, een zes- of zevental muzikanten, die met cymbalen, tamtams, fluiten en violen een oorverscheurend lawaai maakten. De kapelmeester trommelde met twee ivoren stokjes op een aambeeld, en sloeg zoo de maat. Allen, ook de blazers, rookten; en het was onbetaalbaar, de krachtsinspanningen van den langgestaarten violist te zien, die met

[p. 184]

alle geweld zijne zware pijp in den mond wilde houden, terwijl hij intusschen op zijn viedel er dapper op los kraste.

Wat er eigenlijk gespeeld werd, of het een opera of een tooneelstuk was, konden wij niet onderscheiden. In mijne oogen was het een monsterachtige klucht, een soort van bombastisch blijspel, niet veel verschillend van de kannibaalsche dansen of jachtfeesten der Indianen. Alle oogenblikken kwam er een tooneelspeler, in potsierlijke en veelkleurige kleederen gehuld, zijn gelaat op de bespottelijkste wijze met al de kleuren van den regenboog beschilderd, door de eene deur op het tooneel, schreeuwde, brulde en danste er op de onnatuurlijkste wijze rond, en holde dan door de andere deur weer weg. Van tijd tot tijd waren er zes à tien dezer ‘dramatische kunstenaars’ op het tooneel, zonder dat er uit hun koeterwaalsch of uit hunne onzinnige grimassen en hoofdverdraaiingen iets begrijpelijks was op te maken, behalve wanneer deze of gene in stukken gehakt of doodgeslagen werd. Daar er geen gordijn was, dat zich medelijdend over zulke vreeselijke gruweldaden kon uitstrekken, bleef de ongelukkige gewoonlijk eenige seconden onbewegelijk liggen, stond dan op en liep heen. Wegens de onmogelijke beschildering der gezichten konden wij natuurlijk niet onderscheiden, tot welk geslacht de vertooners behoorden; maar ‘mijnheer de directeur’, die ons later voorgesteld werd en een weinig Engelsch sprak, vertelde ons, dat al de vrouwenrollen gespeeld worden door mannen, die zich in vrouwenkleeren vermommen en met een falsetto-geluid de vrouwelijke stem nabootsen.

Hoe het uit ongeveer een duizendtal toeschouwers bestaande publiek in dit onzinnige schreeuwen en brullen en gebaren maken vele uren achtereen behagen kon scheppen, was ons totaal onverklaarbaar. Het scheen ons toe, dat de taak dezer tooneelspelers louter hierin bestond, het zoo ver mogelijk in de onmogelijkheid en onnatuurlijkheid te brengen, door van elke beweging, elk woord en elk geluid een caricatuur te leveren. Voor zoover ik intusschen kon waarnemen, scheen onder de toeschouwers feitelijk de grootste onverschilligheid te heerschen: velen sliepen, anderen keuvelden of rookten, en alleen wanneer er acrobaten of clowns op het tooneel verschenen, werd de aandacht iets levendiger.

Zoo verliep er meer dan een uur, en ik wachtte nog altijd op de dingen, die wellicht komen zouden: op het slot eener acte, op een tableau, kortom op een of ander zichtbaar hoogtepunt van het zonderlinge schouwspel. De atmosfeer was bijna onverdragelijk geworden; wij waren half versuft van het afschuwelijke brullen en schreeuwen, van den tabaksrook en den opiumwalm (want achter het tooneel rookten een paar acteurs hunne opiumpijpen), en dientengevolge was het ons volstrekt niet onwelkom, dat de politieman opstond en ons uitnoodigde hem te volgen. Weder ging het over halsbrekende trappen, door verpeste catacomben, totdat wij eindelijk op straat en in de open lucht kwamen. Het was nu ver over middernacht, en toch heerschte er nog een druk verkeer. De vensters waren overal verlicht; nog altijd zaten de vlijtige arbeiders in de kelderholen hunne sigaren te draaien; nog altijd klopten en naaiden anderen aan de sandalen; nog altijd sisten en knapperden er kleine vischjes in de braadpannen der op klanten loerende straatnegocianten.

Maar terwijl een deel dezer zonderlinge bevolking met noeste bijenvlijt hare zaken behartigde, vierde een ander deel vrijuit den teugel aan de laagste hartstochten, en toen wij, door een kundige hand geleid, een voor een de uiterlijk schijnbaar zoo stille, zoo onschuldige huizen bezochten, aanschouwden onze oogen de ontzettendste tafreelen van ellende en rampzaligheid, van hartstochten en zonde.

In de onmiddellijke nabijheid van een Dschosz-huis (afgodstempel) zagen wij den ingang naar een kelderlokaal, waarbij een Chinees als schildwacht of wegwijzer op post stond. Zonder bedenken liet hij ons binnen treden. Een vreemde, bedwelmende lucht kwam ons tegemoet. In de slecht verlichte, overmatig warme lokalen meende ik eerst weder een der fraai beschilderde Chineezen-woningen te zien; maar het volgende oogenblik bracht mij tot de ontdekking, dat wij ons in een der tallooze opiumholen bevonden. Langs de wanden waren britsen met slaapplaatsen getimmerd, waarop dekens en smerige kussens uitgespreid lagen. Eenige kleine tafeltjes naast die slaapplaatsen, met brandende lampjes, opiumpotten en lange naalden er op, voltooiden de stoffeering. Vlak tegenover mij zag ik in het halfdonker eener kooi twee koortsachtig gloeiende oogen schitteren, die mij onwillekeurig boeiden en aantrokken. Ik ging er dichterbij staan en zag op de armzalige legerstede een half ontkleeden, beeldschoonen jongen Chinees uitgestrekt liggen. Naast hem lag zijn korte, dikke opiumpijp op den grond, en - het ledige opiumpotje op de tafel zeide het overige. Zijn eigenaardige blik bleef op mij rusten, en toch kwam het mij voor, dat hij mij in 't geheel niet zag. Eindelijk viel zijn hoofd, dat hij tot dusver met de rechterhand ondersteund had, weer op het kussen terug; een diepe zucht.... een dof gekreun.... en daarna bleef hij stil en roerloos liggen! -

In de kooi naast hem bevonden zich twee rookers, die, zonder eenige notitie van ons te nemen, werktuigelijk hunne pijpen vulden en met een blik van de hoogste verrukking den bedwelmenden damp diep inademden. Drie of vier lange halen, en de opium was verbrand. - Dadelijk maakten zij ijverig aanstalten om de pijpen op nieuw te vullen. De stalen naald werd in het opiumpotje gestoken, en de daaraan vastklevende strooperige zelfstandigheid boven de vlam gehouden, totdat zij knapte en korstte; daarna rolden zij de taaie massa op den bollen rand der pijp tot een kleinen cilinder en zetten dien op de nauwe pijpopening, waarna zij er de naald weer uittrokken. Met onbeschrijflijke voldoening, en zonder op hunne omgeving acht te slaan, alsof wij louter ijle lucht waren, zetten zij nu de pijpen aan de lippen. - Op een derde brits lagen eveneens twee Chineezen in de verrukking van den opiumroes; de bleeke trekken, de wezenloos starende en van tijd tot tijd schril flikkerende oogen, de zalige uitdrukking van hun gelaat, dit alles zeide ons, dat deze lieden voor de geringe som van ongeveer tien cents (25 cents Ned.) zich eene aardsche gelukzaligheid gekocht hadden. Voor weinige centen konden zij de ellende en de erbarmelijkheid huns levens vergeten en een paar uren in den Nirwana-toestand blijven, om natuurlijk later des

[p. 185]

te ellendiger te ontwaken. Dàt is juist de vloek van het opiumgenot, dat het, na den roes der bedwelmende geestverrukking, zulk een vreeselijke ontnuchtering na zich sleept, en dat in dien toestand van ontnuchtering niets zich zoo gebiedend doet gevoelen als het verlangen naar een hernieuwd genot!

Aanvankelijk zacht en geleidelijk, nestelt zich het kwaad, zoodra het een vruchtbaren bodem gevonden heeft, hoe langer hoe dieper in het organisme: het verlamt den wil en de energie, het boeit de handen met onzichtbare ketenen, het kluistert den geest als eene onzichtbare Sirene en laat het slachtoffer nooit of nimmer weer los. Gelijk een vampyr steeds tot zijn eerste prooi terugkeert, om haar langzamerhand het bloed uit te zuigen, zoo komt ook de demon des opiums en zuigt dag aan dag aan dezelfde levenskrachten!

Diep geschokt verlieten wij het opiumhol, om naar een ‘joint’ of lokaal voor

‘niet zeggen,’ Naar Mej. M. Goodman. (Zie blz. 186.)

opiumrookers te gaan, dat druk door blanken bezocht wordt, want hoe streng het opiumrooken den laatstgenoemden ook verboden is, vindt men toch alleen in San-Francisco reeds duizenden, die aan dit kwaad verslaafd zijn, en vele duizenden in de andere steden der Unie, - ja, er is misschien geen enkele groote stad, waar niet een of meer van dergelijke ‘joints’ bestaan en... bloeien.

De politie-agent volgde ons niet naar het binnengedeelte, want het geweten vanden Franciscoschen Hermandad is zeer rekbaar. Hij zou verplicht geweest zijn om tegen de daar aanwezige blanken procesverbaal op te maken, doch daarmede zou voor ons de aardigheid er af zijn geweest. Daarom traden wij dus zonder hem het lokaal binnen, waarin zich de hierboven geschetste tafreelen slechts in een meer elegante omgeving herhaalden. Het beschouwen dezer aan den opiumduivel verslaafde, droomend nederliggende menschen, zoowel jonge als oude, tot alle standen en rangen der maatschappij behoorende, begon ons te walgen. De atmosfeer, het ameublement, het voorkomen der rookers, alles herinnerde mij min of meer aan de zalen der Turksche badhuizen, waar na afloop van het bad siesta gehouden wordt. Dezelfde vermoeid uitziende, half ontkleede menschen, dezelfde bedaardheid en stilte, behalve dat op de kleine tafeltjes naast de divans, in plaats van koffie en sigaretten, opium voorgezet wordt. Ook op ons trad een bediende toe met de vraag of wij een pijp begeerden.

Toen wij het lokaal weder verlieten en de trap afdaalden, zweefden ons twee vrouwelijke gedaanten voorbij. Aan hare kleeding bespeurden wij, dat het blanken waren, - aan hare vlugge, gemakkelijke bewegingen, dat het jonge meisjes moesten zijn. Was de opiumhel haar doel? Snelden ook zij het verderf hier tegemoet? De politieman vertelde ons, dat van de opiumrookers te San-Francisco stellig een derde gedeelte tot het vrouwelijk geslacht behoorde, - niet alleen gevallenen, maar ook dames uit de hoogste standen, en dit was niet slechts in Californië, maar ook te New-York en te Philadelphia het geval.

Wij waren middelerwijl aangekomen bij een der honderde speelholen, waarin tal van Chineezen dikwijls hunne nachten bij het spel doorbrengen. Een slaperig mannetje bij de openstaande poort trok gezwind aan een touw, zoodat de deur voor onzen neus in 't slot viel. Eerst na lang over en weer praten deed hij haar weder open; wij traden nu een lange gang binnen, aan welker einde een tweede deur eerst na herhaald kloppen openging. Nu bevonden wij ons in een ruime kamer, met een groote vierkante tafel in het midden en stoelen er rondom heen, - maar er was geen levende ziel aanwezig. De spelers hadden op het signaal van den portier de vlucht genomen, zonder iets anders achter te laten dan een hoopje boonen in een houten bak op de tafel.

‘Aha! zij hebben weer fantan gespeeld!’ riep de politieagent, waarna hij ons een korte verklaring gaf van dit spel, misschien het populairste van al de Chineesche hazardspelen. De spelers zitten in groepen aan de vier met 1, 2, 3 en 4 gemerkte kanten der tafel en wedden op een der zijden, d.w.z. op een der vier nommers. Zijn de weddenschappen gesloten, dan worden de paar handenvol boonen, die onder een bakje op het midden der tafel verborgen lagen, geteld, en wel altijd vier aan vier; ten slotte blijven er hetzij een, twee of drie boonen over, en dienovereenkomstig heeft òf de eerste, òf de tweede, òf de derde zijde der tafel gewonnen. Blijft er geen enkele boon over, dan is de vierde kant de winnende.

Wij beproefden ons geluk in andere speellokalen, die allen aan een wit teeken herkenbaar zijn. In velen dezer werden wij zonder de minste moeite binnen gelaten, en de Chineezen lieten zich zelfs door de aanwezigheid van onzen gids niet uit het veld slaan, want vele houders dezer speelhellen maken met de politie-agenten gemeene zaak, en in San-Francisco tot de dienaars van den heiligen Hermandad te behooren, schijnt een bijzonder winstgevend zaakje te zijn. In al die localen werd thee en ‘ginger beer’ gedronken en tabak gerookt, - maar nergens zagen wij een beschonkene. Heel de voorraad hartstocht, waarover de Chineezen beschikken, schijnt door hen aan het spel gewijd te worden. Onverschillig of het domino-, schaak- of kaartspel is, zij zetten er dikwijls al hun have en goed bij in de waagschaal, om zoodoende alles te winnen of.... te verliezen! Zij

[p. 186]

hebben talloos vele soorten van spelen; tot zelfs de poëzie toe wordt er met de haren bij gesleept, doordien de eigenaar van een paar bamboestafeltjes een ontbrekend woord in een daarop geschreven vers laat raden. Ja, zij hebben hun eigen speelgod, een individu dat er bijster verloopen uitziet, in een Dschosz-huis op den troon zit en in wiens om het hoofd gewikkelde haarvlecht een speelkaart gestoken is. Hij wordt om bijstand aangeroepen, men brengt hem kostbare offerhanden, en onder de goden van den Chineeschen Olympus mag hij daarom tot de hoogsten gerekend worden.

Wij waren uiterst vermoeid, en alles bonsde en gonsde in ons hoofd, toen wij bij het eerste morgenkrieken uit China weder naar Californië, uit Dupont-Straat weder naar de stad der blanken terugkeerden. Reeds kwamen de wagens met groenten en visschen aanwaggelen, om naar de markt te rijden: het dagwerk van San-Francisco had reeds weder een aanvang genomen. Doch wij namen er geen deel aan, maar zochten onze kamers en onze bedden op. Toen ik laat in den voormiddag wakker werd, gevoelde ik mij loom en afgemat, alsof ik óók een opiumroes achter den rug had. Doch de tafreelen, die ik mij uit den afgeloopen nacht voor den geest bracht, waren niet de verrukkende Nirwana-visioenen van den opiumzwijmel, maar tafreelen vol ellende en verdorvenheid van een ons vreemd, onsympathiek en afstootend menschenras!