De Huisvriend. Jaargang 1890

De boa constrictor.
Door Dr. H.J. Veth.

Slechts zelden komt het voor, dat eene dier- of plantensoort bij het groote publiek onder haren volledigen wetenschappelijken naam bekend is, gelijk dit het geval is met de Boa constrictor. Men houde daarbij echter in het oog, dat deze naam door onkundigen veelal op alle reuzenslangen wordt toegepast. De soorten van het geslacht Boa komen alleen in Amerika voor en wederom slechts op eene daarvan, zij het dan ook de meest bekende, is de naam Boa constrictor toepasselijk. De reuzenslangen van de oude wereld worden - tegenwoordig althans - tot het geslacht Python gebracht, maar vroeger werden zij allen tot het geslacht Boa gerekend.

Weinig dieren zijn zoo algemeen gevreesd en hebben dientengevolge tot zoo overdreven berichten aanleiding gegeven, als de verschillende reuzenslangen. Al de vreeselijke verhalen van vliegende en vuurspuwende draken hebben aan de genoemde dieren zonder twijfel hun oorsprong te danken, al komt de levendige phantasie, die zulke afschuwwekkende monsters in het leven riep, ons in onzen prozaïschen tijd ook nog zoo onmogelijk voor. Maar ook thans nog, in moderne reisverhalen, vindt men omtrent deze dieren mededeelingen, die den toets van het onderzoek in het minst niet kunnen doorstaan. Zoo zijn vertelsels van slangen die paarden en runderen wurgen en daarna inslikken, van slangen die eene lengte van vijftig voet bereiken, nog aan de orde van den dag. Reeds de grootste slangen hebben moeite dieren van de grootte van een ree naar binnen te werken en eene lengte van tien meters wordt slecht door eene soort, de Anakonda of waterboa, somtijds bereikt. Het schijnt echter zeer moeielijk de lengte van eene slang nauwkeurig te schatten. Brehm zegt daaromtrent het volgende: ‘Zelfs hij die hierin goed geoefend is, dwaalt op onbegrijpelijke wijze. Reeds bij kleine slangen van een meter lengte, wanneer men ze kalm voor zich ziet liggen en dus al den tijd heeft ze nauwkeurig gade te slaan, is men zeer geneigd ze een derde gedeelte te groot te maken; bij slangen echter, welke drie meter lang zijn, verdubbelen en verdrievoudigen zich de moeielijkheden en daarmede de fouten der schatting, en wanneer zulk een dier zich dan ook nog beweegt is de laatste eenvoudig onmogelijk. Waaraan dit eigenlijk te wijten is, kan ik niet zeggen maar wel kan ik verzekeren, dat ieder, die naar een schatting tracht, steeds overschat en dat iedereen altijd weder in dezelfde fouten vervalt, ook waneeer hij die reeds herhaaldelijk heeft erkend. Omtrent de dwaling overtuigt men zich eerst, wanneer men een maatstok gebruikt. Geen wonder alzoo, dat de levendige verbeelding der inboorlingen van zuidelijke streken zich nog veel minder dan de onze grenzen stelt en de werkelijke grootte op het dubbele of drievoudige schat. Dezelfde Indiër of Zuid-Afrikaan, die met den schijn van de grootste zekerheid van eene vijftigvoet reuzenslang vertelt, die hij zelf heeft gezien of zelfs heeft verslagen, zal aan den rustig metenden onderzoeker, die een dier van zes meter heeft gedood, verklaren, dat dit in grootte al wat hij ooit van dien aard zag verre overtreft.’

Hoewel de slangen gewoonlijk voor dieren worden gehouden, die in het geheel geene ledematen bezitten, zoo is deze opvatting toch niet geheel juist, want verscheidene slangen zijn in het bezit van sporen van achterste ledematen, en dit is vooral bij de reuzenslangen het geval. Behalve het genoemde kenmerk, onderscheiden zij zich ook door dat de middelmatig lange staart als grijpwerktuig kan worden gebruikt; omtrent de verdere kenmerken, waardoor de reuzenslangen van andere slangen en de Boa's weder van de Python's verschillen, zal ik hier niet uitweiden. Die kenmerken vallen weinig in het oog en zijn vooral aan den aard en de plaatsing van tanden en schubben ontleend; van daar dan ook dat de talrijke soorten van slangen op het eerste gezicht zooveel op elkander gelijken en voor den leek slechts in kleur en grootte schijnen te verschillen.

De Boa constrictor of Afgodsslang bewoont het Noorden en Oosten van Zuid-Amerika, en bereikt in

[p. 149]

den regel eene lengte van zes meters. Haar kop is plat en van voren stomp en is duidelijk door eene halsvormige insnoering van den romp gescheiden. Zij is eene der schoonste reuzenslangen: de grondtint is roodachtig grauw en over den rug loopt in de lengte

de boa constrictor. (Zie blz. 148.)

tusschen wortels en andere schuilhoeken verbergt; deze schuilplaatsen deelen meestal vier of meer Boa's met elkander. Wel beklimt zij soms boomen om op een prooi te loeren; daarentegen gaat zij nooit te water, gelijk eene verwante soort, de Anakonda. Voor den mensch is zij niet gevaarlijk, evenmin trouwens een breede band met geelgrauwe eivormige vlekken, terwijl de kop met drie donkere strepen is geteekend. Bij jonge dieren zijn de kleuren levendiger dan bij oudere. Men vindt haar in droge, warme streken, vooral bosschen, waar zij zich in rotsspleten, als andere niet vergiftige slangen; hierin stemmen alle geloofwaardige berichtgevers met elkander overeen: daarbij komt, gelijk dit trouwens bij de meeste dieren het geval is, dat zij nog veel banger is voor den mensch als de laatste voor haar. Haar naam afgodsslang schijnt zijn oorsprong daarin te hebben,

[p. 150]

dat deze of waarschijnlijker eene verwante soort bij de oude Mexikanen een voorwerp van vereering uitmaakte. Haar voedsel bestaat uit allerlei kleine zoogdieren, voornamelijk knaagdieren en verder vogels en kruipende dieren; de grootste voorwerpen pakken een prooi ter grootte van een hond of een ree. Als regel wordt de prooi gedood, door er zich eenige malen omheen te slingeren, en dan zoolang te drukken, totdat geen teeken van leven aan het buitgemaakte dier meer wordt waargenomen. Voornamelijk des nachts gaat zij op voedsel uit, maar versmaadt dit toch ook overdag niet, wanneer dit haar in den weg komt; in gevangen staat eet zij ook doode dieren, wat in de vrije natuur wel niet zal voorkomen. Gelijk verscheidene andere slangensoorten legt zij hare eieren niet, maar houdt ze in het lichaam totdat zij uitkomen, zoodat zij levende jongen ter wereld brengt.

Haar vleesch wordt vooral door de negers in Amerika gegeten, terwijl de huid als leder en het vet als geneesmiddel wordt gebruikt. Het beste bewijs voor hare onschadelijkheid bestaat wel daarin, dat zij in Brazilië veelal als huisdier wordt gehouden, om zolders en schuren van ratten en muizen te reinigen. Daartoe wordt zij in een ruime kist bewaard en telkens dáár gebracht, waar hare tegenwoordigheid van nut kan zijn. Een groot voordeel hierbij is het, dat zij zoo langen tijd zonder voedsel kan zijn, hetgeen ook haar overbrengen naar Europa zeer vergemakkelijkt.

Dat reuzenslangen zeer vraatzuchtig zijn bewijst wel het meermalen voorgekomen feit, dat zij een wollen deken, hun tot verwarming gegeven, geheel inslikken. Zoo hield te Berlijn een afgodsslang de ingeslikte deken meer dan vijf maanden in hare maag, dronk gedurende dien tijd zeer veel, en gaf, wat wel niet te verwonderen is, allerlei bewijzen van onpasselijkheid, totdat zij eindelijk de deken begon uit te spuwen en zich er met behulp van een oppasser geheel van ontdeed. Ook in den Parijschen Jardin des Plantes had een dergelijk geval plaats. Eene ruim drie meter lange slang verslond een deken, die twee meter lang en ruim anderhalven meter breed was. Na ongeveer een maand kwam een stuk van de deken uit den bek te voorschijn, dit werd door den oppasser gepakt, zonder er aan te trekken, maar de slang wikkelde haren staart om eene in de kooi zich bevindende boom en trok zich nu zelf terug, waarbij de deken geheel onbeschadigd, maar in den vorm van een bijna twee meter lange cylinder voor den dag kwam. Na een dag of tien was de slang weder geheel in orde.