De Huisvriend. Jaargang 1890

Generaal von Caprivi.

't Zal voor het courantenlezend en over buitenlandsche staatkunde meepratend publiek eenige moeite kosten, zich er aan te gewennen om het sterk Italiaansch klinkende ‘Caprivi’ te bezigen in plaats van het typische, door en door Duitsche ‘Bismarck’. Die naam en die figuur zijn in ons voorstellingsvermogen zóó onafscheidelijk verbonden met het begrip ‘Rijkskanselier’, dat er nog wel een paar maanden mee zullen heengaan, eer wij den heer Von Caprivi voldoende vereenzelvigd hebben met zijn tegenwoordigen werkkring.

Ééne omstandigheid doet zich hier echter voor, die de persoonsverwisseling al bijzonder in de hand werkt en gemakkelijk maakt: de verrassende gelijkenis tusschen de gelaatstrekken, het voorkomen en de gestalten van den nieuwen titularis en zijn op 18 Maart afgetreden voorganger. Een enkele blik op het hierbij gevoegde portret van Caprivi is voldoende, om zich van die opmerkelijke gelijkenis te vergewissen. Menig broederpaar verschilt in uiterlijk en gezichtsvorm oneindig meer, dan deze twee elkaar geheel vreemde personen. In de Berlijnsche Thiergarten gebeurde het zeer dikwijls, dat de een voor den ander werd aangezien en gegroet. Ziet men de beide mannen bij elkander, schrijft de Berlijnsche correspondent van de Times, dan bespeurt men, dat in gestalte en in breedte van schouders Caprivi het nog van zijn voorganger wint. Maar overigens wordt hij evenzeer gekenmerkt door de massieve kaak, den dikken, grijzen knevel, de zware wenkbrauwen, den forschen nek, het kloek gevormde hoofd, den doordringenden blik en, in het algemeen, door zeker air van ‘bloed en ijzer’, maar getemperd door de zachte manieren van een staatsman der negentiende eeuw. In hooge mate verraadt zijn voorkomen wilskracht en energie, die echter het fortiter in re (sterk in de zaak) met het suaviter in modo (zachtmoedig in de wijze) vereenigt en scherpzinnigheid met geduld, vastberadenheid met humor en Duitsche diepte met zuidelijk vuur mengt.

Dat de nieuwe Duitsche Rijkskanselier, Georg Leo von Caprivi de Caprera de Montecuculli, van zuidelijke afkomst is, kan dan ook uit zijn naam reeds genoegzaam blijken. Hij heeft thans den leeftijd van zestig jaar bereikt, en bekleedde op het oogenblik zijner benoeming den rang van bevelhebber over het tiende legerkorps in Hannover. In 1850 trad hij in den krijgsdienst, nam deel aan de oorlogen met Denemarken, Oostenrijk en Frankrijk, werd in 1877 generaal en in 1882 bevelhebber te Metz. Weldra trad hij op als hoofd van het Departement van Marine en werd hij vice-admiraal. Natuurlijk was hij tot dusver geheel onbekend met zeezaken; maar toch gelukte het Caprivi, zich in korten tijd volkomen op de hoogte te stellen. Ofschoon hij uit zijne vroegere ministerieele werkzaamheden - hij trad af bij Keizer Frederiks dood - wegens zijne aangename vormen in de parlementaire kringen zeer gezien is, acht men toch, dat hij nu door zijn optreden als Rijkskanselier op het nieuwe tijdperk vrij sterk een militairen stempel drukt.

Over de benoeming van generaal Caprivi toonen

[p. 140]

zich alle partijen voldaan, wat in een tijd als de onze en in een land als het Duitsche nog al iets zeggen wil. Vorst Bismarck zelf verklaarde hem voor zijn besten opvolger. De nieuwe Rijkskanselier is ongehuwd en zal dit denkelijk ook wel blijven, maar daarom is hij toch geen ongezellig of eenzijdig man, integendeel, hij wordt om zijne innemende manieren en minzame onpartijdigheid zeer geroemd. Ook is hij een zeer beschaafd en wetenschappelijk ontwikkeld militair, en daarbij tevens een goed redenaar, die zich onderscheidt door eenvoud en duidelijkheid. Hij moet - wat zich volkomen begrijpen laat - zeer ernstig

generaal von caprivi. (Zie blz. 139.)

bezwaar gemaakt hebben om de opvolger te worden van een man als Von Bismarck, maar eindelijk als gehoorzaam soldaat aan het bevel van zijn oppersten bevelhebber gehoor gegeven hebben. Hoe hoog de Keizer hem schat, bleek uiteen kabinetsschrijven, waarbij hij in 1888 op eigen verzoek als Minister van Marine ontslagen werd. ‘Ik reken u,’ schreef de Keizer toen, ‘uit volle overtuiging tot de uitstekendste generaals des legers. Gij hebt de ontwikkeling der Marine in hooge mate bevorderd, en zegenrijk gewerkt op de kern van alle militaire zaken: op den goeden geest in het officierskorps. Dit verzekert u een eereplaats in de geschiedenis der Duitsche zeemacht’. Wat het leger te velde aangaat, was hem zulk een eereplaats trouwens reeds gewaarborgd: in 1870 heeft generaal Caprivi zich roem verworven door eene verkenning in het Moezeldal (een gewichtige strategische operatie in den Fransch-Duitschen oorlog), waardoor het voor zijn korps mogelijk werd gemaakt, in den slag van Vionville beslissend op te treden. Na korten tijd gouverneurgeneraal te Metz te zijn geweest, volgde in 1883 zijne bovenvermelde benoeming tot Minister van Marine.

Er is een tijd van komen, er is een tijd van gaan, - dat heeft ook de oude Von Bismarck ingezien en begrepen, aan die onverbiddelijke wet heeft ook hij te zijner tijd weten te gehoorzamen. ‘Bij mijn leven nooit!’ was steeds het rescript op zijne herhaalde verzoeken om ontslag tijdens de regeering van den grijzen heldenkeizer, van Wilhelm I. En zich aan dat ‘nooit!’ te onderwerpen, berustend en gehoorzaam, als een trouw en toegenegen dienaar, was telkens Von Bismarcks hoogste eere. Een scheiding tusschen hem en Keizer Wilhelm was onmogelijk, ook al heeft er zeer zeker verschil van gevoelen bestaan. Van een ‘regeering’ van den diep beklagenswaardigen Keizer Frederik kan nauwelijks sprake zijn; maar toch bleek toen de band tusschen dezen en den Rijkstkanselier reeds losser. Doch de samenwerking van den ouden, taaien, met een ijzeren wil doorzettenden diplomaat, en den jongen, opbruisenden, voortvarenden Keizer Wilhelm II moest wel op een conflict uitloopen. En het is gekomen óók, vroeger nog dan men had durven vreezen. Want al de suikerzoete woordjes in 's Keizers beide Kabinets-orders, waarbij Bismarck ‘Mijn beminde Vorst!’ wordt genoemd, en tot Hertog van Lauenburg wordt verheven, en een dotatie ontvangt, en met den rang van Veldmaarschalk wordt bekleed, - al dit sierlijk pleisterwerk op den scheidsmuur kan den muur zelf niet meer doen vallen.

Op Von Caprivi's schouders rust thans de reuzentaak, zich eenmaal een waardig opvolger van Von Bismarck te toonen. De wereld wacht zijne daden.