Hoofsheid is een ernstig spel

[p. 125]

Vrouwenlist

U heeft al menigmaal kunnen horen, dat vrouwen listige plannetjes weten te verzinnen. Luister nu naar wat een jonkvrouw uit Haarlem - of was het een andere stad? - deed.

Zij was een wereldse vrouw, en ze zat opgesloten in een huis met hoge muren. Haar vader was vast van plan om haar maagdelijkheid te bewaken, totdat er een ridder of een jonkheer langs zou komen, die om haar hand zou vragen. Hij onthield haar dus ieder gezelschap, zodat zij met geen enkele man omgang zou kunnen hebben. Zij bracht haar tijd slechts met hoofse kameniersters door.

Ze koesterde echter een oprechte liefde voor een jongeman. Ze bedacht een listig plan om de jongeman te laten weten hoe zij met elkaar in contact zouden kunnen komen. Zij ontbood een Dominicaanse broeder, die zij in haar kamer ontving.

Ze zei dat ze iets te biechten had. ‘Ieder mens heeft tenslotte zijn tekortkomingen,’ sprak ze, en vervolgde: ‘Heer, omdat ik groot vertrouwen in u stel, roep ik uw hulp in om iets gedaan te krijgen, omwille van God. Ik ben in verlegenheid gebracht door het volgende: een jongeman, die hier niet ver vandaan woont, heeft mij boos gemaakt. Ik zou u zijn naam zo kunnen noemen. Hij heeft wel driemaal hier beneden bij de muur rondgehangen. Ik ben bang voor aanmerkingen van de buren. Heer, ik wil u dringend verzoeken om tegen hem te zeggen, dat hij moet ophouden, en mij zijn liefdesbetuigingen moet besparen; anders doe ik m'n beklag bij mijn ouders. En daar zou ruzie van kunnen komen! Hij loopt hier veel te vaak rond!’

De broeder, een deugdzaam man, zei dat hij de jongeman er graag over wilde aanspreken en hem zou verzoeken om op te houden. Hij noemde haar een oppassend meisje. De goede broeder zocht de bewuste knaap direct op. Ze zonderden zich stilletjes af en spraken met elkaar onder vier ogen.

[p. 126]

De broeder zei: ‘U heeft zich deze week misdragen door naar de jonkvrouw toe te gaan om haar te spreken te krijgen. Zij behoort u niet toe, en wenst dat ook niet; ze verzoekt u dat u ophoudt.’

De knaap zwoer bij Onze Lieve Heer en zei: ‘Ik weet hier niets van.’

De broeder zei kortweg: ‘Ik verzoek u voortaan op te passen.’

Daarmee was hun gesprek ten einde.

Luister goed: ik zal u vertellen wat de hoofse jonkvrouw vervolgens op haar kamer deed. Zij vervaardigde een gordel en een ruime geldbuidel, waar zij gouden penningen in deed. Haar vader en haar moeder wisten hier niets van. Wederom ontbood ze de broeder. Toen deze bij haar kwam, zei ze: ‘Ach heer, ik heb u nog zo gevraagd om met die jongeman te spreken, die ik maar niet kwijt kan raken. Heeft u hem niet gezegd hier weg te blijven, lieve heer?’

De broeder zei: ‘Ik heb het hem dringend verzocht! Hij beloofde u nooit meer aan te spreken.’

‘Ach heer, hij is deze week hier bij de muur komen staan. Deze gordel met deze geldbuidel wierp hij bij mijn venster naar binnen. In mijn hart schaam ik me hierom. De buidel was in de gordel gewikkeld. Hij riep op dat moment ook nog, dat er gouden penningen in de buidel zaten, zodat ik daarmee kleren, kousen en schoenen zou kunnen kopen. Goddank heb ik het geld niet nodig, want ik heb een rijke vader; wat hij wil dat ik draag, dat kan híj allemaal wel voor me kopen. Heer, ik draag u nu op om het mooie geschenk van die jongeman mee te nemen, aan hem terug te geven en hem namens mij te zeggen dat ik zijn geschenk niet wil hebben. Laat hij zichzelf er maar mee opsieren!’

De broeder pakte de gordel met geldbuidel van de jonkvrouw aan en stopte het geschenk in zijn wijde mouw. Hij ging er direct mee naar de jongeman.

Hij sprak hem op vertrouwelijke toon aan en zei: ‘Knaap, u

[p. 127]

doet er verkeerd aan, dat u bij die deugdzame jonkvrouw rondhangt en zo haar goede naam te grabbel gooit. U misdraagt zich hiermee bijzonder.’

De knaap ontkende op hoge toon de beschuldiging dat hij zich ten opzichte van de jonkvrouw zou hebben misdragen.

De broeder sprak: ‘Wat er ook gebeurt: dit geloof ik niet! Zie hier de zijden gordel en de zijden geldbuidel met gouden munten erin, die u haar hebt gebracht. Zij wil geen geschenken van u krijgen. Neem uw gordel en uw buidel, met het geld dat er nog ongeteld in zit: zij wil uw geschenk absoluut niet hebben.’

Toen begon het tot de knaap door te dringen dat de jonkvrouw hem wilde beminnen. De broeder overhandigde hem daar de zijden gordel en de mooie buidel met gouden munten. Hij benadrukte dat de jonkvrouw het aan hem teruggaf, omdat ze geen genegenheid voor hem koesterde en zijn geschenk niet wenste.

De knaap nam het met gespeelde berusting in ontvangst en zei: ‘Heer, ik zal voortaan oppassen. U hoeft nooit meer te vrezen, dat ik de jonkvrouw nog zal aanspreken: ik laat haar met rust.’

Nu had de broeder zijn opdracht naar behoren vervuld en ging naar huis. De knaap, die door de jonkvrouw rijk was gemaakt, was een mooie jongeman; hij trok nu dure kleding aan en hield zichzelf schoon.

Luister: de jonkvrouw bedacht een volgende goede list. Zij liet de broeder via een bode vragen, of hij in 's-hemelsnaam naar haar toe wilde komen. De broeder, die zijn getijden zat te bidden, legde zijn brevier terzijde en begaf zich wederom naar de jonkvrouw.

Zij heette hem welkom. ‘Ach heer,’ zei ze: ‘mijn hart is buitengewoon ontstemd! Vannacht kwam die man, over wie ik u mijn beklag heb gedaan, hier ongevraagd binnen. Hij maakte zich zonder mijn goedkeuring van mij meester. Ik zal u in strikt vertrouwen vertellen hoe het zo ver heeft kunnen komen: waar

[p. 128]

de turfvoorraad van mijn vader ligt, staat altijd een ladder. Vannacht heeft hij die onder mijn kamervenster gezet. Nu weet ik mezelf geen raad; ik zal er beslist om sterven! Heer, als u hem nog één keer zou willen zeggen, dat hij ermee moet ophouden, dan wil ik u mijn genegenheid tonen en een beloning geven, waar u iets aan hebt.’

De broeder zei: ‘Als ik klaar ben met het bidden van mijn getijden, dan zoek ik hem op en zorg ik er beslist voor dat hij ermee ophoudt!’

Even later ging de broeder naar de jongeman op zoek om hem te spreken. Hij was met jonge kameraden op een kolfbaan aan het spelen. Ik zal naar waarheid vertellen wat er gebeurde.

De broeder wenkte hem dat hij moest komen. Meteen toen de jongeman hem zag, vroeg hij: ‘Heer, wat wilt u?’

‘Het doet me verdriet dat het u goed gaat,’ sprak de broeder, ‘want u gedraagt zich bijzonder onbeschoft! Tweemaal heb ik u erom verzocht, en nu vraag ik u nog een keer, om nooit meer op de plaats te komen waar u vannacht was.’

De knaap vroeg: ‘Waar was dat dan?’

‘Ach, als het er werkelijk zo onaangenaam was dat u het nu al bent vergeten, dan zou me dat spijten... Denkt u echt dat ik niet weet, hoe u vannacht bent gekomen en een ladder hebt meegebracht? De jonkvrouw heeft het me verteld. Op de plaats van haar vaders turfvoorraad staat altijd een ladder. Die heeft u vannacht onder haar kamervenster gezet. De lemen muur is daar zwak en in slechte staat, door het vele regenwater aangetast. Jullie mogen allebei van geluk spreken, dat de muur niet scheurde of dat de jonkvrouw uw ladder niet van het venster stootte...’

De knaap bezwoer, dat hij er erg goed voor op zou passen, dat het niet weer gebeurde. De broeder ging daarop meteen naar huis toe en heeft de knaap nooit meer gesproken.

's Avonds ging de jongeman op zoek naar de ladder. Die stond precies op de plaats waar de broeder - op aandringen van

[p. 129]

de jonkvrouwe - had gezegd. Aan de achterkant van het huis, op de aangegeven plaats, zette hij de ladder neer en klom naar het venster.

De jonkvrouw hoorde dat het de jongeling was, onthaalde hem vriendelijk en hielp hem naar binnen komen. Meteen begonnen zij elkaar te kussen.

Meer wil ik er niet over zeggen, maar Peter van Iersele beweerde, dat de jongeman haar op het bed legde en haar het liefdesleven leerde kennen. Hierdoor bleven ze voor altijd

goede vrienden van elkaar. En men had daar de broeder als

boodschapper niet meer nodig.

Nota

Deze vertelling bevat 220 versregels.