Hoofsheid is een ernstig spel

[p. 48]

Het boekje van goede zeden II

8 Omgaan met geld en bezit

Je moet vrijgevig uit eigen bezittingen wegschenken, als je geprezen wilt worden. Schande spreekt men echter van degene, die alleen royaal met andermans bezit omspringt.

Geef zelden uitbundige feestmaaltijden. Vermijd tevens het maken van onkosten die je tot armoede zouden kunnen brengen als je niet oppast.

Je moet je ledematen niet verder uitrekken dan je kleren lang zijn. Dat wil zeggen: je moet je vertering afstemmen op je inkomsten, op je nering.

Ook al vervalt hij tot armoede, men geeft geen sikkepit om iemand die meer verteert dan hij verdient.

Betaal altijd alles uit eigen beurs. Waag het niet om op andermans beurs inkopen te doen, want dan zou je bedrogen uit

kunnen komen, en schande en leed ondervinden.

Als je enige spullen wilt kopen, dan moet je je onthouden van veel misbaar om de prijs. Je moet een fatsoenlijk bod doen op de goederen die je graag wilt kopen.

De hoogste eer op aarde is dat een koopman voldoende betaalt voor zijn waar. Als hij dat doet, dan kan hij eerlijk van de handel leven. Zoek met betalen als koopman geen uitstel: men zal je naderhand met des te meer genoegen krediet verlenen.

[p. 49]

9 Wenken voor een rustig leven

Zowel grote rijkdom als grote armoede vormen een enorm beletsel voor de deugdzaamheid. Zoek het midden tussen deze twee, dan kan je een rustig leven leiden.

Als je zonder zorgen wilt leven, leen dan ongaarne, en koop met tegenzin op krediet. Wie graag leent en veel op krediet koopt, zal zichzelf uiteindelijk beklagen.

Je moet je niet bemoeien met zaken die je niet aangaan, als je vrede en rust wilt vinden. Ik bedoel dit: weinig bemoeizucht brengt veel rust.

Vat geen drieste plannen op om in het huwelijk of een religieuze orde te treden of om onbezonnen als kruisvaarder over zee te varen. Geloof mij maar!

10 Het vermijden van onenigheid

Ga voortvarend te werk om vrede, verzoening of rust na te streven. Maar vermijd dat je je in strijd of twist mengt.

Als je ziet dat broeders zich in een twist storten, help dan noch de ene noch de andere partij, maar bewerk met je woorden, dat ze zich verzoenen.

Maak geen slapende honden wakker, doch laat twist altijd rusten. Wat voorbij is, moet je niet meer ophalen, want het kan in je nadeel gebruikt worden.

Je moet je vijand niet van tevoren dreigen hem enig leed te zullen berokkenen, als je je goede naam liefhebt: een vooraf

[p. 50]

gewaarschuwd tegenstander zou jou dan als eerste leed kunnen toebrengen.

11 Waar iedereen voor op moet passen

Geloof niet iedereen met een talent voor vleien. Zulke praktijken moet men zorgvuldig schuwen. Door vleiers is al menig naïef mens bedrogen en in het ongeluk gestort.

Weduwen van woekeraars, maîtresses van papen, dochters van priesters die ons tot boetedoening manen, vrouwen van corrupte ambtenaren en onbetrouwbare molenaars: neem die allemaal niet tot vrouw! Als je naar hun vrouwen of dochters dingt, dan zal in korte tijd al je bezit er doorheen gejaagd zijn. Het is immers algemeen bekend, dat ze overal beslag op leggen en dat al je bezittingen gewoonlijk als water door hun vingers glijden.

Geef vrouwen geen geschenken. Ik bedoel daarmee het volgende: vrouwen die graag geschenken ontvangen, bieden zich volgens mij te koop aan.

Ontloop rook, huizen met lekkage en kwaadaardige vrouwen; maak dat je wegkomt, als je prettig en in vreugde wilt leven.

Pas op voor kwajongensstreken, kwade tongen van boosaardige bedienden, paardevoeten en vleitaal; dan handel je juist.

Ontloop hoogmoed, dobbelspel, lichtekooien en kroegen behendig, als je wilt dat je hier op aarde eer wordt bewezen en naderhand het eeuwige leven geschonken.

[p. 51]

Wat er ook gebeurt: deel je vijand nooit je tegenslagen mee, en toon hem je armoede niet. Anders zou het je nog lelijk op kunnen breken.

Vermijd te allen tijde om een bode van slecht nieuws te zijn. Probeer niet de naam van geleerde te dragen als je niet bekwaam bent en in kennis tekortschiet. Zo voorkom je schande.

Maak om een kleinigheid van je vriend niet je vijand. Wie een vriendschap verliest, is dwaas en verliest de steun die hem staande houdt.

12 Gepast en ongepast gedrag

Wees niet te veel in jezelf gekeerd of al te familiaar. Ik wil er dit mee zeggen: aan het eerste pleegt men een hekel te hebben, het laatste acht men ongepast.

Als je van je paard bent afgestegen, doe dan dadelijk je sporen af, tenzij je snel weer wilt wegrijden; in dat geval moet je het niet doen.

Overmaat aan rijkdom, hoge komaf, adeldom en wijsheid zijn vier belangrijke zaken, die de mens hoogmoedig maken.

Weet je jezelf verstoken van alles en ben je hoogmoedig, dan houdt men je overal waar je komt voor gestoord, dwaas en arm aan fatsoen.

Zelden lachen en dan alleen goedaardig, dat keur ik goed, als het maar met mate blijft. Wie veel lacht is lichtzinnig en wordt door de wijzen geringgeschat.

[p. 52]

Lach niet in je eentje. Iemand die in z'n eentje lacht, noemt men doortrapt, huichelachtig en onbetrouwbaar; hij staat bekend als eeuwige dwaas en wordt zelden bemind door zijn naasten.

Als je iemand ziet vallen of uitglijden, dan mag je daar niet om lachen. In plaats van er lol om te hebben, moet je medelijden met hem tonen. Want morgen kan het jou overkomen: wees daar op voorbereid.

Je mag in gezelschap niet fluisteren of stiekem tekens geven: alleen dwazen doen dat, wijzen niet. Lieden die dit doen, zijn onbetrouwbaar en daarom moet men ze overal mijden.

Je mag niet met je vinger wijzen als je over iemand praat; men zou het afkeuren. Wend je gezicht af van degene over wie je spreekt: dan kan men je niet gemakkelijk berispen.

Heb je ondervonden, dat je reputatie goed aangeschreven staat, beroem je daar dan niet te zeer op. Het past immers niemand om zichzelf te roemen.

Luister goed: je mag met je sikkel niet andermans koren afsnijden. Ik raad je ook aan, niet andermans vrouw te begeren: je zou lichaam en ziel kunnen verspelen.

13 Spreken en zwijgen

Spreek altijd de waarheid en hou het kort. Dat past iedereen. Er staat geschreven: een leugenachtige tong berooft elk mens van zijn goede naam.

[p. 53]

Beroem je niet op dingen, die je niet tot een goed einde kunt brengen. Men zou je een leugenaar noemen en overal de spot met je drijven.

Spreek - naar beste kunnen - geen schande van het vrouwelijk geslacht, want daarover zou je je moeten schamen. Eer alle goede vrouwen oprecht met genegenheid.

Wie minachtend spreekt over vrouwen, is een onbeschaafde boerenkinkel. Wij zijn allemaal uit vrouwen geboren. Wie dit hoort voorlezen, moet dat onthouden.

Niemand mag kwaadspreken en tandenknarsen van afgunst, zoals duivels gewoon zijn te doen. Je mag iemand niet brutaalweg prikken met naalden van nijd.

Is iemand kwaad op je uit de grond van zijn hart, snoer hem dan behendig de mond door te zwijgen: want wie de stinkende geur wil ontlopen, die houdt graag stilletjes zijn klep dicht.

Als je heer of je vrouwe boos op je is, geef dan nimmer een boos antwoord terug. Laat eerst de boosheid zakken.

Je mag je meerdere volstrekt niet berispen over dingen waar hij zich mee bemoeit, indien hij je daarvoor schade zou kunnen berokkenen en het hardhandig op je zou kunnen wreken.

Wie het ook is, vrouw of man, het betaamt een ieder op het juiste moment te kunnen zwijgen en spreken. Het zal die persoon dan aan lof niet ontbreken.

[p. 54]

14 Geheimen bewaren en dingen te weten komen

Wees verstandig en snel in het begrijpen van wat anderen zeggen. Wees terughoudend in het doorvertellen van wat mensen je hebben toevertrouwd: dan handel je juist.

Wat je ook doet, wat je ook overkomt; als ergens levensgevaar mee gemoeid kan zijn, dan moet je dat niet aan je vrouw vertellen. Wees daar dag en nacht op bedacht.

Wil je geheime dingen te weten komen? Kinderen, gekken en dronkaards flappen de woorden er regelrecht uit, zoals het hun voor de mond komt.

Als je wilt weten of iemand een deugdzaam en rechtvaardig man is, dan kunnen louter diegenen het je vertellen, die met hem in één huis wonen en hem goed kennen.