Hoofsheid is een ernstig spel

[p. 27]

Het boekje van goede zeden I

1 Inleiding

Ik geloof, dat het voor elk mens noodzakelijk is naar vaste zedelijke beginselen te leven, want er bestaat geen fatsoenlijker manier, waarop de mens kan krijgen wat hij begeert.

Waar Cato in zijn Disticha in gebreke is gebleven, daar gebiedt de Wijsheid me, dat ik dusdanige zedenlessen verkondig die - let wel! - voor jongelui van belang zijn.

Zij die onwetend zijn, moeten allen naar de bron van goede zeden en deugden komen: haar water is onverdacht van geur en smaak. Kom, wees niet bevreesd, heb vertrouwen.

Dit hofje bevat bloemen van nuttige lessen en pure vreugde. O, leerling, als je eraan wilt ruiken, dan zal je des te meer eer verkrijgen.

O kind, als je dorst hebt, ga dan naar de bron van de wijsheid, waar je helder water vindt: de bron op de hoge berg die met vijf sloten verzegeld is. Tracht dit water ijverig te drinken.

Voor wie met grote vlijt de wijsheid onderzoekt, zullen de sloten van de geleerde geschriften opengaan. En wie daarbij niet aarzelt, zal verstandig en zonder schande leven.

Eerbiedig je leermeester en schenk hem genegenheid, als je kennis bij hem wilt opdoen. Zo ontvang je de eerste sleutel der wijsheid en staat een rijk leven voor je open.

[p. 28]

Stel vragen, prent alles in je geheugen, onthoud het goed en herlees het geleerde bovendien op tijd. Al de sleutels tot de wijsheid kan je dan zeer spoedig in je geheugen opnemen.

2 De houding tot God en de heiligen

Zonder God heeft niets zin van wat men hoort of ziet. Ga eerst op zoek naar Zijn koninkrijk en Zijn genade, want dan ben je erg verstandig.

Op zo'n manier zal alles je gegeven worden, wat je in het leven nodig hebt. Want wie God dient, leeft eeuwig in Zijn koninkrijk.

Geloof in één God, bid tot één God, bewijs Hem eer en houd je aan Zijn geboden. Loof en eer Hem zoveel als Hem toekomt: dat is wat de Heilige Schrift leert.

Wie aan het geloof in God blijft vasthouden, zal van zijn zonden worden bevrijd en in de Hemel bekend staan als Gods vriend, zoals de Bijbel uiteenzet.

Als je correct tot God wilt bidden, dan moet je je geheel en al in eenzaamheid afzonderen. Hij die alles ziet, zal het je niet onbeloond laten.

Wil je voor hoofs worden aangezien, kniel dan voor God op je beide knieën. Maar kniel voor mensen slechts met één been en houd het andere recht. Ik meen het!

Als je de heiligen een gelofte hebt afgelegd, kom die dan ook na; dan doe je goed. Breek je een goede gelofte aan de heiligen, dan zal God dat wreken.

[p. 29]

Maar laat slechte geloftes liever achterwege, zelfs als er schande van zou komen. Degene, die veel kwade geloftes aflegt, die moet een ieder mijden. Dat is mijn raad.

3 Over kerk en geestelijkheid

Je moet de Heilige Kerk eren en hen die Haar dienen. Je moet namelijk zowel priesters als geestelijken beiden zo goed als je kunt eer bewijzen. Je moet handelen, zoals de regels der goede zeden je ingeven.

Als je het Godshuis betreedt, was dan je zonden af met wijwater, verzink in gebed, zeg je gebeden op of zing, wanneer dat vereist wordt.

Als je de priester aan het altaar bijstaat, laat mij je dan leren, dat je dit werk niet met tegenzin moet doen. Wees bij alle diensten vlug met beide handen; dan dien je goed.

4 Waar een Christen aan moet denken

Hoogmoedigheid moet men altijd verafschuwen. Wees nederig, en dat met mate. Te veel nederigheid is dwaas, en men drijft graag de spot met iemand die zich al te nederig opstelt.

Wees rechtvaardig, want er staat geschreven: ‘Voor het nageslacht van de rechtvaardige zal het nooit meer nodig zijn om als bedelaar om brood te bedelen.’

Wat jij niet wilt dat jou geschiedt, doe dat zelf een ander niet! Je moet jezelf Christus' naastenliefde eigen maken, en goede mensen zullen je liefhebben.

[p. 30]

Probeer altijd drie vijanden te vermijden: de wereld, het vlees en de valse duivel. Als je deze drie kan bedwingen, dan zal God je kracht geven en liefhebben.

Alles wat met deze drie duivelsstreken samenhangt, moet je daadkrachtig ontlopen. Als je dit zielsgevaar wilt schuwen (maar dan ook altijd!), dan is dat God welgevallig.

Heb - waar je ook bent - de hemelse vreugde, de foltering in de hel, het lijden dat daar plaatsvindt, en de zware bittere dood voor ogen; dat heb je wel nodig.

Hou in je geheugen vast, wat je nu bent en bent geweest en zal zijn; dan zullen de zonden verdwijnen, die je proberen te verleiden.

Als je omwille van God een aalmoes wilt schenken, geef dat dan heimelijk en wees een toonbeeld van deugd. Dan zal je met blijdschap leven.

Schenk vrijgevig van je bezit aan hen, van wie je weet dat ze in armoede leven. Ontbreekt het je aan bezit, troost de armen dan: God zal jou kracht geven en Zich over je ontfermen.

Heb je net genoeg om in je onderhoud te kunnen voorzien, maar is de hoop op rijkdom vervlogen, doe dan zoals de wijzen: tracht rijk te zijn aan deugden, dan zal je eeuwig in vreugde leven.

Als geluk je ten deel is gevallen, wees daar dan niet hoogmoedig over; de ondankbare ontneemt God Zijn gunst weer en werpt hem ter aarde.

[p. 31]

Treur niet te zeer om een kleine tegenslag, want de Hemelse Vader zal het wel in orde maken; Hij mag Zijn kind, dat Hij liefheeft, wel kastijden.

5 Ouders, vrouw en kinderen

Wees altijd zowel vader als moeder gehoorzaam; doe hun geen leed. Wie hiernaar handelt zal eer verkrijgen op aarde en in het eeuwige leven.

Als je een stiefvader of stiefmoeder hebt, pas dan maar goed op jezelf. Probeer behendig zijn of haar gunst te winnen. Dit geef ik je als een goede les.

Neem iemand tot vrouw die je gelijke is in afkomst, die verstandig, onderdanig, zachtaardig van manieren en kuis is.

Als je vrouw goed en gehoorzaam is, dan moet je haar met welwillende liefde behandelen. Je moet haar tevens waarderen en eren. Op zo'n manier heb je allebei pais en vree.

Heb je kinderen: kastijd hen dan met mate, maar wees niet te hard voor ze. Verwende kinderen daarentegen, doen hun ouders dikwijls verdriet, schade en schande aan.

Heb je dochters die huwbaar zijn: huwelijk ze uit, zo luidt mijn raad. Je kunt ze ook in het klooster zenden, waar zij een vroom leven kunnen leiden.

Heb je een stiefkind, dan moet je hem eer bewijzen; dat is mijn raad. Zijn moeder zal jou daardoor des te meer liefhebben, en je zal de lof van de mensen oogsten.

[p. 32]

6 Personeel

Heb je bedienden: als je verstandig bent, hou je ze onder de duim. Want bedienden zijn vaak vol hoogmoed en bedienen met grote minachting.

Als ingehuurde knechten je hebben gediend, slaap dan niet eerst nog een nacht met hun loon onder je matras, indien je wilt dat je knechten zeggen: ‘Je bent een rechtvaardig mens.’

7 Buren

Handel zó, dat al je buren je altijd toegenegen liefhebben: daar kan veel goeds van komen. Maar je verdient veel kwaads, als ze je verfoeien.

Ben je gehaat bij al je buren en verloopt de omgang met hen lastig en onvriendelijk: verhuis dan, als je in rust wilt leven. Ik kan het je aanraden.