[769]
Deze maand
Deze maand is het tijd om de balans op de maken. Misschien is het wel elke maand tijd om de balans op te maken, maar deze maand doet zich de kans voor om de rekening even tegen het licht van de kerstgedachte te houden. Wie de factuur gaat betalen, is overigens geen groot raadsel. Dat zijn de sukkels die meenden dat zij met goede bedoelingen, diligente arbeid, aardig geschreven stukken, mooie kunstwerken of belangeloze nieuwsgierigheid verder zouden komen in het leven. Gelukkig geldt dat niet voor Hollands Maandblad, dus wij kunnen ons hier richten op de morsige plek die de werkelijkheid heet.
Voordat er door u afgerekend gaat worden, dienen er immers drie vragen over de realiteit onder ogen te worden gezien. Het antwoord op deze vragen kan ons helpen te begrijpen hoe wij de huidige chaos zijn binnen gestruikeld die we benoemen met het grandioze eufemisme ‘crisis’. De eerste vraag is: maken wij thans de desintegratie van Europa mee, zoals we eerder de integratie van Europa meemaakten? De tweede vraag luidt: waarom gebeurt in Nederland momenteel alles bij gebrek aan beter? De derde vraag is: wat heeft het een met het ander te maken?
De eerste vraag is niet eenvoudig te beantwoorden. Misschien staan we inderdaad midden in een proces van ontbinding, maar verkeert de Oude Wereld nog in de ontkenningsfase. Deze recessie is immers nog vrij comfortabel vergeleken met eerdere, en hoewel de jeugdwerkeloosheid in sommige Europese landen al het niveau van de jaren dertig nadert, hoeft niemand nog zijn iPhone op te eten van de honger. Neen, het werkelijke probleem is dat we de crisis niet hebben zien aankomen, hem daarna probeerden te negeren, en thans niet weten hoe er vanaf moeten komen. Anders gezegd: deze depressie komt niet alleen voort uit een economische dip, maar uit een structurele apoplexie van het westerse cultuurgebied. We staan met onze mond vol tanden, maar nog nooit hadden we zo veel opinies; we weten van niets, maar hebben een mening over alles. Dit is het recept bij uitstek om een dynamiek van ontbinding in werking te zetten.
De tweede vraag is gemakkelijker te beantwoorden. In Nederland gebeurt alles bij gebrek aan beter, omdat wij zulks zelf willen. De historicus E.H. Kossmann heeft ooit ‘de Hollandse middelmaat’ als een geheime nationale deugd beschreven. Die middelmaat is als smeerolie in de consensus-samenleving, maar geheim moet zij wel blijven. Neen, wij in Nederland hebben slechts kwaliteitskranten, topuniversiteiten, centers of excellence en tv-programma's van wereldformaat. Het is niet aan mij om te bepalen hoe diep hierbij de kloof is tussen geloof en realiteit, tussen waanidee en werkelijkheid, maar dat in ons land alles functioneert volgens het principe van gebrek aan beter, krijgen we elke dag meedogenloos door de strot geduwd.
Wat nu het een met het ander te maken heeft, laat zich raden. Deze crisis is er een van onbetaalde rekeningen, maar de consumpties zijn in Nederland precies zo gretig genoten als in de rest van Europa. Wij gebruikten onze hybris als creditcard voor onze zelfgenoegzaamheid en dachten: als de mensheid dan toch bedrogen wil worden, is het wel zo simpel om bij onszelf te beginnen. - bb
Auteursrechtelijk beschermd