Hollands Maandblad. Jaargang 2010 (746-757)

[p. 24]

Even woorden doormidden hakken
door Daan Gramman

Er zijn meer even mensen dan oneven mensen. Ik heb het natuurlijk over hun leeftijd in jaren. Ongetwijfeld zijn er meer nuljarigen dan 1-jarigen. Niet alleen omdat de bevolking groeit maar ook omdat de sterfte onder nuljarigen groter is dan onder 1-jarigen. Ik durf te wedden dat het aantal 74-jarige Nederlanders groter is dan het aantal 75-jarigen. Maar het feit dat ieder mens begint met nul jaar te zijn, is beslissend voor de conclusie: er zijn op aarde meer mensen met een even leeftijd dan met een oneven leeftijd.

Zijn er ook meer even woorden dan oneven woorden? Ik heb het over hun lengte in letters. Woorden van nul letters zijn er niet. Er zijn slechts enkele woorden van 1 letter. Er zijn 123 Nederlandse woorden van twee letters. Maar dat betekent niets voor het winnen van de even-letterige woorden. In Van Dale staan 360.000 even woorden en 360.000 oneven woorden. Wie veel kranten en boeken leest, weet dat er beslist meer dan een miljoen Nederlandse woorden zijn opgeschreven en dat hun aantal nog elke dag groeit.

	S	T	A	M	G	R
S	pitsstip	kosten	muursalade	grasmier	krijsgraad	biesroep
T	kotsen	kornettenrok	bestaand	krotmaal	maatgang	voetrand
A	muuraslade	besatand	daad	Naäman	tanagra's	gearmd
M	gramsier	kromtaal	namaan	droommoord	bermgeel	kamrat
G	krijgsraad	maagtang	tangara's	bergmeel	tongg'not	oograt
R	biersoep	voertand	geramd	karmat	oorgat	parterretrap
O	hyposmie	melotetje	moa's	sloompie	loogas	toestormend
N	plansier	Solontikje	rietnagels	boonmest	vinget	hoonruil
D	huidsief	schudtaken	pijldader	bloedmelen	zaadgans	wedren
P	sluipsoort	harptaal	ouderpaartje	trapmijn	worpgeer	kooprand
L	walsap	maaltand	verlagen	schilmesje	zaalgade	vaalrood
E	proestje	opeter	galeasje	zoemde	lieger	scherven
K	buikstok	kwarktaart	polkalop	storkmoord	drukgolf	haakriem

[p. 25]

Het grote verschil tussen even woorden en oneven woorden zit in hun midden. Oneven woorden bezitten één middelste letter. Daarom is het aantal oneven Nederlandse omkeerbare woorden groter dan het aantal even Nederlandse omkeerwoorden. De meeste woorden die omgekeerd kunnen worden, hebben een oneven lengte.

Het omkeren in een even woord van de middelste twee letters leidt soms tot een ander Nederlands woord. Bij de helft van de 26 letters gaat dat moeilijk. Zeldzame even woorden die moeilijk uitwisselbare middelste letters bevatten zijn: herenboertje-herenobertje, krabslok-krasblok, allocatief-alloactief, maritaal-martiaal, beiden-bedien, kurk-kruk, vervoert-verovert. Maar bij de andere 13 letters lukt het wel. Die dertien letters vormen het woord stam-grondplek. In het overzicht van 169 tweelingen ziet u dat elk paar van de dertien letters uit ‘stamgrondplek’ in het midden van een even woord verwisseld kan worden zodat er weer een Nederlands woord - niet altijd uit het woordenboek! - ontstaat.

O	N	D	P	L	E	K
hypsomie	plasnier	huisdief	sluispoort	waslap	prosetje	buisklok
meltoetje	solotnikje	schutdagen	hartpaal	maatland	opteer	kwartkaart
Mao's	rietnagels	pijladder	ouderapartje	veralgen	galaesje	polaklop
slomopie	boomnest	bloemdelen	trampijn	schimlesje	zomede	stormkoord
logoas	vignet	zaagdans	worgpeer	zaaglade	ligeer	drugkolf
toestromend	hoornuil	werden	koorpand	vaarlood	schreven	haarkiem
dood	Sont	geoden	panoplie	poolde	noen	beokop
snot	maannaam	tijndood	groenpacht	regenlicht	vernevel	plankier
gedoen	tijdnood	redder	scheldpieren	zaadloos	verdeeld	zaadkoek
panpolie	groepnacht	schelpdieren	terppret	tripliek	gepest	knipklant
polode	regelnicht	zaaldoos	trilpiek	libellebil	filetje	kielkade
neon	verenvel	veredeld	geepst	fieltje	deed	pieker
bekoop	plaknier	zaakdoek	knikplant	kieklade	pikeer	Malakkalam