Hollands Maandblad. Jaargang 2010 (746-757)

[p. 15]

Nummer 51
door Philip Huff

Het begon allemaal met kijken.

Ik woonde in die tijd in Utrecht, met mijn vriendin Elsa, in een smalle en stille doodlopende straat naar het park. We keken vanuit onze zitkamer op de tweede verdieping zo bij de overburen naar binnen. De voorgevels van onze huizen waren nog geen vijf meter van elkaar verwijderd.

Die eerste zomer zagen we de twee overbuurmannen van één hoog op nummer 47 en één hoog op nummer 49 elke avond alleen in hun woonkamers zitten, de ramen omhoog geschoven vanwege de hitte. Het blauwe licht van de televisies verlichtte hun gezichten en T-shirts. Allebei vermoeid en wit.

‘Moeten we die niet met elkaar in contact brengen?’ zei Elsa op een avond. ‘We wonen hier nu al vier maanden en elke avond zitten ze voor de televisie. Alleen. Misschien kijken ze wel naar hetzelfde programma.’ Ze draaide haar gezicht naar mij toe. ‘En dat zou toch zonde zijn? Van de energie?’

Op nummer 51 - gebouwd op niet meer dan een meter afstand van nummer 49, gescheiden dus door een nauwe doorgang waarin plastic dozen, een elektriciteitskast en fietsen tegen de muur stonden - woonde een gezin dat het hele pand bezat. ‘De Stampertjes’ noemde Elsa hen. En inderdaad: de woonkamer die wij op de eerste verdieping konden zien, leek een tekening van Fiep Westendorp: overal lagen stukken stof en kleren, en in de hoek stond een levensgrote paspop. Dit gaf de indruk van een naaiatelier maar aan de linkerkant stonden twee schildersezels met opgespannen doeken, wat weer aan een atelier deed denken. Aan de rechterkant, achterin, stond een grote houten tafel, vol met kandelaars en dozen en mappen, en tegen de muren stonden grote kasten, met allemaal boeken en platen en fotolijsten er in. In de overige twee raamkozijnen lagen stukken klei en scharen en tubes lijm. Voor het rechterraam stond ook nog een computer. Daarachter stond een grote kist, met zoveel kleren erop en erover, dat het niet anders dan een verkleedkist kon zijn.

Elke ochtend stroomde de kamer vol met kinderen. Elsa en ik telden er vier, allemaal zonen, met hoogstens vijf of zes jaar verschil tussen het oudste exemplaar - dat een jaar of tien geweest moet zijn - en de jongste telg. Hun vader, die eind dertig was en 's ochtends steevast gekleed ging in een shirt en een ballenknijper, verzorgde het ontbijt. Hij was de huisvader. Mamma Stamper was de deur al uit.

Mijn vriendin vertrok kort nadat de kinderen de woonkamer waren binnengestroomd, elke ochtend fietste ze om half acht naar het station. Twaalf uur later was ze weer thuis. Destijds werkte ze nog in Amsterdam in een museum. In de uren tussen haar vertrek en haar thuiskomen schreef ik mijn proefschrift: Van het leven een kunstwerk maken: de moraal van Michel Foucault. Herdrukken: nul.

In ons huis uitslapen, was geen optie, want de slaapkamer lag op het oosten. 's Ochtends vroeg werd ik door de zon mijn bed uitgedreven. Omdat onze slaapkamer aan de achterkant van het huis lag, was de voorkant van het huis van de Stampertjes - en dus ook de voorkanten van de huizen van de Dikke

[p. 16]

en de Dunne, zoals wij de andere twee overburen noemden - eveneens gericht op het oosten. Als ik mij verveelde met Foucault, stond ik van mijn bureau op en liep ik naar het raam van de studeerkamer, die aan de voorkant lag, en keek de straat in. Daar scheen de zon op ons straattheater met wel vijf verschillende zalen en de acteursgroep van de Stampertjes.

Het was de laatste week van augustus. De zon deed die week nog harder zijn best om mij vroeg het bed uit te krijgen dan de weken daarvoor. Voor Elsa was dat geen probleem: ze was veel aan het werk voor de tentoonstelling ter opluistering van de heropening van het museum; na vier jaar verbouwen werd het eindelijk weer toegankelijk. Maar ik zat muurvast met mijn thesis.

Die ochtend werd ik voor de tweede keer wakker toen ik Elsa de voordeur hoorde dichtgooien. We hadden niet samen naar de kinderstroom gekeken. Ik stond op en liep de woonkamer in. Daar was het nog donker - nee, dat is niet het goede woord, het was al licht, maar nog dof licht, indirect. Ik keek naar de klok. Het was kwart voor acht. Aan de overkant van de straat badderden de huizen al in het zonlicht. Ik liep naar het raam. Bij de Stampertjes was het stil. Hun auto was ook weg. Toen zag ik achter een halfgesloten gordijn de overbuurvrouw achter een computerscherm zitten. Dat was opmerkelijk. Mamma Stamper - we noemden haar ook wel eens Sjon Zonderplafond, want ze had ondanks haar uitgebreide kroost blijkbaar geen last van het glazen plafond, getuige ook de net aangeschafte luxe stationwagon voor de deur - was altijd nog vroeger de deur uit dan Elsa. Slechts een enkele keer eerder, en altijd in het weekend, had ik Sjon gezien. 's Ochtends stond ze dan voor het raam van haar slaapkamer met een kop thee of koffie in haar hand. Te kijken.

Sjon bewoog haar hand over het bureaublad. Ze had lange, slanke armen en droeg een zwart spaghettishirtje. Het haar had ze opgestoken. Ze staarde naar het witte beeldscherm. Op een manier zoals alleen vrouwen dat kunnen zijn - opgezogen in een bezigheid, bezorgd of benieuwd - was ze oogverblindend mooi.

Ik keek naar de andere huizen aan de overkant. Overal was het stil of waren de gordijnen gesloten. Toen viel me op hoe smerig onze ruiten waren. Mama Stamper keek me aan. Ik draaide me om en liep naar de douche.

De twee volgende ochtenden zat de overbuurvrouw er weer, 's ochtends vroeg, achter de computer. Ik zag hoe ze af en toe opstond - blijkbaar om thee te zetten - of met de verrijdbare stoel naar een kast rolde en een map pakte. Maar verder zat ze doodstil: als je een camera op haar had gericht met een sluitingstijd van anderhalf uur dan zou ze rechtop en haarscherp op de foto staan. Met niets meer aan dan een onderbroek en een shirtje.

De avond van de derde dag doopte ik haar om, in mijn hoofd. Ik ging voor het raam zitten en tekende haar op een stuk papier - driekwart, haar dunne armen langs haar ranke lichaam en voor haar buik, haar volle borsten vooruit, de schaduw aan de rechterkant van haar gezicht. ‘Thera,’ zette ik boven de tekening.

De vierde dag dat Thera thuis bleef, stond ze na anderhalf uur op vanachter de computer en liep naar boven, via de interne wenteltrap. Ze kwam als een schaduw tevoorschijn op de derde verdieping, achter de dunne, witte gordijnen van de slaapkamer.

[p. 17]

Tien minuten later kwam ze een verdieping lager de woonkamer weer binnen. Ze droeg een strakke, zwarte broek en een witte blouse en pakte haar sleutels van het bureau. Ik stond op van het raamkozijn, pakte mijn zonnebril van het kastje in de gang en liep de trap af. Mijn stappen weerklonken in het lege trappenhuis.

Het park begon vijfentwintig meter van onze voordeur, en Thera was al halverwege. Ik volgde haar het park in, op veilige afstand, en verder langs de vijver. Toen ik zag dat ze ergens op een bankje ging zitten, bleef ik staan. Ik draaide me om en liep een stuk de andere kant op. Daar wachtte ik - aarzelde of ik een sigaret zou opsteken, want ik wist niet of Thera rookte - en liep toen weer haar richting uit.

Zij zat nog steeds op het bankje aan het water. Het koele, heldere licht van de ochtendzon viel over haar uit. Ik liep over het gras naar haar toe, stopte bij het bankje en ging naast haar zitten.

‘Dit is een mooi plekje,’ zei ze, terwijl ze een hand heel zacht op haar schaamstreek liet rusten. De andere haalde een lok haar uit haar gezicht.

‘Ik weet het,’ zei ik. ‘Ik zit hier graag. Maar jou heb ik nog nooit gezien.’

‘Ik ben gestopt,’ zei ze. ‘Met werken. Precies daarom. Omdat ik nog nooit om tien uur 's ochtends op een bankje in het park naast de deur had gezeten. Deze week heb ik voor mezelf vrijgenomen. Ik zit hier elke dag. Volgende week begin ik voor mezelf. En anders de week daarna. Nu heb ik vrij.’

Hoewel het een vrolijke mededeling moest zijn, klonk het niet opgewekt.

‘Je staat anders vroeg op,’ zei ik, ‘voor iemand die vrij heeft. Als ik wakker word, zit jij al lang en breed achter je computer.’

Ik keek naar Thera's tenen. Er zaten heel kleine, heel blonde haartjes op. Ze zei niets.

‘Wat doe je?’ vroeg ik. ‘Chatten met iemand in Brazilië?’

[p. 18]

Thera keek op en glimlachte. ‘Jij doet ook niet veel, hè?’ zei ze. ‘Behalve dan een beetje naar de overburen kijken.’

Ik voelde mijn gezicht warm worden en draaide mijn hoofd naar de zon. ‘Dat gaat beter als je de gordijnen open laat,’ zei ik. ‘Zeker die van je slaapkamer. Net zoals de Dikke en de Dunne doen. Dan valt er nog wat te zien.’

Thera moest lachen. ‘De Dikke en de Dunne?’ zei ze. ‘Je bedoelt Hans en Eduard?’

‘Heten ze zo?’ vroeg ik. ‘Wij noemen ze altijd de Dikke en de Dunne.’

Thera was even stil. Toen knikte ze. ‘En hoe heet ik dan, buurman?’

‘Thera,’ zei ik.

‘Thera,’ herhaalde ze, en ze overwoog de naam even. ‘En waarom?’

‘Omdat jullie in de zon wonen, daar, aan de overkant. En Thera komt van theros, dat is Oudgrieks voor warmte.’

Thera begon te lachen. ‘Weet je dat ik jou zo had ingeschaald, als vertaler van klassieken? Grieks of Latijn.’

Ik draaide mijn hoofd opzij. ‘Ik ben aan het promoveren,’ zei ik. ‘Filosofie. Vandaar.’

‘En wil het vlotten?’

‘Nee,’ zei ik. ‘Ik zit muurvast. Ik kan niet denken in deze hitte. Vandaar dat ik de hele dag uit het raam kijk. Op zoek naar frisse lucht, naar inspiratie. Een inval. Goede woorden die ergens bij horen.’

‘Zoals de Dikke en de Dunne?’ vroeg Thera.

‘Dat heeft mijn vriendin bedacht,’ zei ik.

Het was even stil.

‘Ik heb haar gezien,’ zei Thera toen. ‘Je vriendin. Een mooi meisje.’

‘Dank je,’ zei ik, en ik stak mijn hand uit. ‘Alexander.’

‘Thera,’ zei Thera.

Haar hand voelde dun en koud aan.

De volgende ochtend werd ik wakker met de lakens strak om mijn lichaam gesnoerd. Ik wierp ze van me af en stond op. Op mijn blote voeten liep ik over de houten vloer van de zitkamer naar het raam. Met alleen mijn boxershort aan leunde ik met een vuist op het raamkozijn en keek naar de woonkamer van de Stampertjes aan de overkant. Er was geen beweging te zien. Ook de slaapkamer was stil. Toen kwam de Dunne zijn keuken binnen. Hij ging achter zijn laptop zitten. Even later ondersteunde hij met één hand zijn hoofd en beet op zijn nagels.

Zo stond ik een kwartier te wachten, toen de gordijnen van Thera's slaapkamer plotseling omhoog kwamen. Halverwege de ramen bleven ze hangen. Ik zag Thera's knieën, haar bovenbenen, haar kleine, witte onderbroek en haar strakke buik. Met een schok ging het gordijn verder omhoog. Ik zag haar middelgrote, witte borsten met die perfecte ronde tepels en voelde mezelf hard worden. Toen zwaaide een hand naar me. Ze draaide zich om en liep naar de badkamer.

Om kwart voor tien zat ik op het bankje aan de vijverrand, met een boek, maar lezen deed ik niet. Ik wachtte. Na een minuut of tien hoorde ik een stem achter me: ‘Goedemorgen, Alex. Lekker geslapen?’

Ik sloeg mijn boek dicht en keek op. Het was Thera.

‘Heerlijk,’ zei ik. ‘En jij?’

[p. 19]

Thera ging zitten. ‘Ik ook,’ zei ze. ‘En g...’ Haar stem stokte. Ze glimlachte. ‘En gedoucht ook, zie ik.’ Ze wees naar mijn nog natte haren.

Ik knikte.

‘Ook lekker?’ vroeg ze, zachter.

‘Jawel, er was,’ begon ik, maar ik maakte mijn zin niet af. Ik keek haar aan. De overbuurvrouw.

Mamma Stamper.

Sjon Zonderplafond.

Naakt.

Voor mij.

En ik verslikte me in mijn eigen gedachten.

Thera moest hardop lachen. Toen sloeg ze haar handen voor haar gezicht, en trok ze weg, alsof ze de meligheid van haar gezicht wilde trekken.

‘Sorry,’ zei ze. ‘Wat was er?’

Ik keek naar de grond.

‘Niets,’ zei ik. ‘Ik zag je. Dat was alles.’

Thera opende haar mond. Ik hoorde het speeksel tussen haar tanden en haar lippen. ‘Ik heb nog nooit zoiets gedaan,’ zei ze zacht, ‘je moet niet denken dat...’

‘Ik vind je lichaam prachtig,’ zei ik. Ik opende het boek dat op mijn schoot lag. ‘Het was een voorrecht om ernaar te mogen kijken.’ Toen haalde ik mijn vinger tussen de pagina's vandaan. ‘En daar wilde ik het graag bij laten.’

Ineens leek Thera heel gelukkig. En licht. Maar toen haar glimlach verdween, keek ze heel serieus. ‘Kun je echt Oudgrieks?’ vroeg ze.

Ik knikte. ‘En ook Nieuwgrieks.’

‘En Thera betekent warmte?’

Weer knikte ik. ‘Of oogst. En het is ook de oude naam van Santorini.’

[p. 20]

‘Santorini?’

‘Dat is een Grieks eiland,’ zei ik. ‘Ondanks de Italiaanse naam.’

‘En ben je daar wel eens geweest?’

Ik knikte. ‘En over twee weken ga ik weer.’

Het was lang stil.

‘Alexander,’ zei Thera toen. ‘Vind je ze echt mooi, mijn borsten?’

Ik keek haar aan.

‘Natuurlijk,’ zei ik. ‘Ik denk dat elke man jouw borsten mooi vindt.’

‘Ze zijn niet te klein?’

‘Niet te klein,’ zei ik. ‘En niet te groot. Perfect, dus. Net als je tepels. En je oren.’

Heel kort nam ik haar oorlel tussen twee vingers.

‘Ik zoende voor het eerst met Vincent toen ik zestien was. Hij was de eerste jongen met wie ik naar bed ging. De laatste ook. Als huwelijksreis gingen we naar Egypte. Ik wilde naar Griekenland, maar dat wilde hij niet.’ Thera keek me aan. ‘Wil je mij over Santorini vertellen?’

‘Jawel,’ zei ik. ‘Wat wil je weten?’

Thera glimlachte. Ze zag er nog vermoeider uit dan gisteren.

‘Als je 's ochtends wakker wordt in Santorini,’ zei ik, ‘en je opent de deuren van je balkon, dan heb je het mooiste uitzicht van Europa. Je kijkt uit over een oude vulkaankrater, met een diameter van wel zeven kilometer, volgelopen met water. Aan één kant zijn twee openingen, waardoor de boten naar binnen komen zeilen. Die leggen aan bij een ton naast de rotswanden, die steil omhoog lopen. Er is geen haven maar de ton drijft niet weg, omdat hij aan de wand vastzit en omdat er gewichten aan hangen, op honderd meter diepte, gewichten van tienduizenden kilo's. Die hangen in het niets, want de krater is oneindig diep. Maar ze zorgen er wel voor dat die ton niet gaat driften. Als er een gaatje in zou komen, of als hij scheurt, dan loopt hij vol met water en zinkt hij. Dan trekt hij alle schepen die aan de ton vast liggen mee naar beneden, de peilloze diepte in. Die zie je nooit meer terug.’

‘Wat morbide,’ zei Thera.

Ik haalde mijn schouders op. ‘Sommige mensen zeggen dat Santorini voor de vulkaanexplosie Atlantis was. Dat het eiland daar in de zee is gezonken, in een grote luchtbel. En Atlantis, daarover schreef Plato dat het de mooiste stad ooit was. Als je daar dus heen wordt getrokken, is dat zo slecht nog niet. Of je sterft een verdrinkingsdood, de mooiste dood die er schijnt te zijn, of je gaat naar Atlantis. De mooiste stad die er ooit schijnt te zijn geweest.’

‘Ik heb me vanochtend gevingerd,’ zei Thera ineens. ‘Voordat ik de gordijnen opendeed. Ik had me in geen jaren gevingerd. Ik dacht dat ik doodging, toen ik klaarkwam. Het was zo anders dan als Vincent er bij is. Zou doodgaan hetzelfde zijn als dat? Omdat je helemaal alleen bent? Alsof je een eindeloze diepte in wordt getrokken? Alsof er geen grond meer is? Nergens meer? Zou je lichaam zich ook zo verzetten? Zou je eindigen in Atlantis?’

De dagen daarna zag ik haar niet meer. Niet achter de computer en niet in het park. Ook alle andere Stampertjes leken verdwenen. Elke keer als ik de gordijnen opendeed, zag ik hetzelfde donkere, doodstille appartement.

Het was natuurlijk schoolvakantie, besefte ik op de vierde dag.

En toen, ineens, op een donderdagmiddag, zag ik drie Stampertjes door

[p. 21]

de woonkamer lopen. Ze hadden hun jas nog aan. Eén hief zijn armen op en gooide iets weg, zijn rugtas, volgens mij. Hun vader stond met een oudere man op straat, bij de voordeur. Ze hadden grote tassen bij zich. De jongste Stamper hield zich vast aan zijn been.

Thera was nergens te zien.

Twee dagen later stond ze ineens naast me toen ik op haar bankje in het park zat te lezen. Ze droeg een blauwe linnen broek, een zwarte top en een grijs vestje. Je kon haar onderbroek zien zitten. Aan haar bruine voeten zaten slippers. De blonde haartjes op haar tenen waren verdwenen.

‘Hé,’ zei ze. Haar stem klonk mat en vermoeid.

‘Waren jullie met vakantie?’ vroeg ik.

Thera knikte. Ze was lang stil.

‘Vond je ze echt mooi, mijn borsten?’ vroeg ze toen. De vraag kwam uit het niets, uit een grote, zwarte leegte, uit het water bij Santorini.

Ik wist niet wat ik moest zeggen. ‘Prachtig,’ zei ik dus maar. ‘Echt. Prachtig. Ik heb over je gedroomd.’

Twee dagen na dat gesprek ging ik met vakantie. Met Elsa en haar ouders. Zeilen in Griekenland, zoals elk jaar. Ik stuurde Thera een kaart, vanuit Santorini.

‘Lieve Thera,’ schreef ik. ‘Het is hier warm. En de velden zijn leeg. De oogst is al binnen. De zee trekt aan je, als je bovenaan de krater staat. Daar is in ieder geval geen grond. Tot snel. Alexander.’

Ik adresseerde de kaart aan Thera de G. Ik hoopte dat ze het zou begrijpen.

Toen we twee weken later terugkwamen van vakantie, was het huis van de Stampertjes leeg. Er stond een bouwkeet voor de deur. ‘De Vries Fundering- en Herstelwerkzaamheden’ stond er op. Ik begreep er niets van.

Drie dagen later kwam ik 's avonds thuis met de boodschappen en liep De Dikke tegen het lijf. Hij zette net zijn fiets op slot tegen het huis. Ik stak de straat over.

‘Alexander,’ zei ik, en ik stak mijn hand uit. ‘Ik woon aan de overkant.’

‘Eduard,’ zei hij, en hij zette de leren aktetas die hij bij zich had op de grond.

‘Zeg, weet jij wat hier gaat gebeuren?’ Ik knikte naar de bouwkeet en het opgestapelde hekwerk.

‘Ze gaan de fundering vernieuwen,’ zei Eduard. ‘Nieuwe bewoners. Jammer. Die vorige mensen waren aardige lui. Ze letten altijd goed op de planten.’

Ik keek Eduard aan.

‘Wat is er gebeurd dan?’

‘Ze zijn teruggegaan. Naar Enschede. Daar komen ze vandaan. Zij is ziek, namelijk. Borstkanker. Met uitzaaiingen in de bloedbaan. Zag er niet goed uit, als ik het zo hoorde.’

Eduard pakte zijn tas op.

‘Maar nu zijn ze eerst met vakantie, met z'n tweetjes,’ zei hij hoofdschuddend. ‘Geen idee waarheen. Iets Italiaans, geloof ik. Een of ander eiland. Maar misschien vergis ik me ook wel. Sicilië was het in ieder geval niet.’

Ik keek zonder iets te zeggen naar de ramen op de tweede verdieping. Eduard ook. De gordijnen zaten dicht.

‘Tja,’ zei Eduard. ‘Triest, eigenlijk.’

Ik knikte en mompelde iets, maar toen ik me omdraaide om het te herhalen, was hij al verdwenen.