Hollands Maandblad. Jaargang 2008 (722-733)

[p. 45]

De gelukkige klas
door Marc Den Elzen

Dat hij de schrijfwedstrijd niet won, was niet erg. Hij had nog nooit iets gewonnen, dus waarom dan zoiets. En een schrijfwedstrijd, dat was sowieso voor meisjes. Nou ja, het thema, ‘de gelukkige klas’, was echt grappig. Voor zijn gevoel had hij zelf ook in zo'n klas gezeten en er best een aardig stuk over geschreven, maar iets overbrengen op papier is niet voor iedereen weggelegd. Dat wist hij ook wel.

Op zaterdag stonden de verhalen van de winnaars in de krant. Daarom bladerde hij snel verder en zag de vacature. Er werd een docent gevraagd. Hij had nog nooit wat gewonnen, maar hij had wel een paar jaar geschiedenis gestudeerd, en bovendien ooit bijles gegeven aan scholieren, dus iets van lesgeven wist hij. En tegenwoordig kon iedereen zij-instromer worden. Het stond er zelfs gewoon bij: mensen zonder diploma worden uitdrukkelijk verzocht ook te solliciteren.

Dat deed hij, en hij was niet eens verbaasd dat hij twee weken later werd uitgenodigd voor het gesprek. Hij was goed in gesprekken. Zijn vader had hem geleerd dat hij niet bang moest zijn. Weglopen kon altijd nog. Nee zeggen kon ook altijd nog. Dus hij bleef zitten, en hij zei ja. De arbeidsvoorwaarden waren niet gunstig, maar dat zou volgens de rector binnenkort allemaal veranderen. Zeker als hij eenmaal gediplomeerd zou zijn.

‘We gaan dit vieren,’ zei hij 's middags blij tegen zijn vriendin. ‘Ik trakteer je.’

‘Doe niet zo gek,’ reageerde zij. ‘Dat hoeft helemaal niet.’

‘Jawel,’ zei hij stellig. ‘Zoiets moet je goed inluiden. Ik ga een nieuw leven beginnen.’

De avond voordat hij zijn eerste lesdag had, stond hij voor zijn kledingkast. Het moest niet te stijf, maar ook weer niet te vlot. Ik heet meneer De Vries, en geen Johan, dacht hij. Ik moet streng zijn. Rechtvaardig. Consequent. Hij keek in de spiegel. Ze moeten ‘u’ zeggen en geen ‘jij’.

‘Luister, ik ben jullie leraar. Ik wil jullie iets leren. En uiteindelijk leer ik ook iets van jullie. Samen hebben we het gezellig. Maar eerst moeten jullie rustig zijn. Ik eis stilte. Daarna wordt het gezellig.’

De spiegel was stil. De juiste toon, dacht hij tevreden. Ik ben voor dit vak in de wieg gelegd. Ik mag de schrijfwedstrijd verliezen, er komt toch nog iets goeds uit voort. Ja, dacht hij: ik trek consequenties. Dat is het kenmerk van de goede leraar. Hij ziet, hij oordeelt, hij handelt. Iedereen op z'n plaats, iedereen luistert, en dan leren we de jaartallen. 1914, 1917, 1919, 1929, 1933, 1939, 1940, 1945. Ik moet een stok hebben, dacht hij. Dan tik ik met de stok op de grond, terwijl zij zeggen wat wanneer is gebeurd. Historisch besef. Dat is belangrijk.

‘Johan,’ riep zijn vriendin, ‘kom je naar beneden? Er is iets interessants op de televisie. Het gaat over tieners die zichzelf in coma drinken.’

‘Schat, ik kom. Een spijkerbroek en een blauwe trui. Toch? Of die rode?’

‘Die rode trui maakt je flets.’

[p. 46]

‘Oh. Dat heb je nooit gezegd.’

‘Nee. Nee. Maar in zo'n klas heb je tl-licht. Dat maakt je flets. Niet je trui. Sorry.’

Hij lag in bed. ‘In coma zuipen’. Misschien moest hij het in de klas bespreken. In historisch perspectief. Hoe door de toegenomen welvaart, en door de toegenomen vrijheid, jongeren steeds makkelijker de fles grepen. Hoe door technologische vernieuwingen dit in beeld kon worden gebracht. Het tegen elkaar opbieden op internet. Pronken met je dronkenschap via YouTube. En hoe daarmee het beschavingsproces op zijn retour ging. Ja, dacht hij, de omkering van de tijd. We hadden een systeem geschapen waaraan we zelf onderdoor gingen. De wereld gaat ten onder.

‘Lianne,’ fluisterde hij, ‘slaap je?’

‘Nee, Johan.’

‘Ik maak me zorgen, Lianne. Ik denk dat deze maatschappij achteruit holt. En ik moet er iets aan doen. Ik ga er iets aan doen. Maar ik weet niet of ik het kan. Maar het moet. Kinderen moeten besef hebben van tijd. Dat keuzen consequenties hebben. Als ze tegenwoordig kiezen voor drank in plaats van geschiedenis, dat... Nu, je snapt me. Je snapt me toch?’

‘Je kan de wereld niet veranderen, Johan.’

‘Nee. Niet de wereld. Maar wel hun wereld. Daar moet ik mijn invloed laten gelden. Ik doe het voor hen. Later zullen ze dat beseffen. Dat ze het weten. Van 1940 tot 1945. Van 1672 tot, nou ja, tot. Van Julius Ceasar tot Ceaucescu. Alles.’

‘Schat, je moet niet doordrijven. De gelukkige klas. Daar ging het je om.’

‘Ja. Ja. Maar daarvoor moeten ze beseffen dat ze iets moeten leren. Leren is leuk. Samen leren is leuk. Ik wil een goede leraar worden. Als iedereen een goede leraar heeft, dan wordt de wereld goed.’

‘Schat, ga nu maar slapen. Je doet het vast goed. Ik weet het zeker. Je bent zo gedreven. Altijd.’

‘Ik had de schrijfwedstrijd kunnen winnen. Maar dat is niet erg. Toch trek ik mijn consequenties. Ik wel. Die andere schrijvers niet. Snap je dat? Snap je wat ik wil zeggen? Dat onze cultuur zo vrijblijvend is. Die schrijvers schrijven maar wat, de jongeren zuipen... Geen consequenties.’

‘Ja, Johan. Heel goed. Maar nu moeten we lekker gaan slapen. Het is morgen weer vroeg dag. En dan moeten we fris zijn. Fris en fruitig. Straks ga je meer verdienen. De minister gaat ervoor zorgen. Iedereen in Nederland weet hoe belangrijk onderwijs is.’

‘Ja,’ zei hij. ‘De minister weet het. Nederland weet het. Het is de basis. De basis van alles.’

In de pauze zat hij in de docentenkamer. De eerste twee lessen waren goed gegaan. Hij had een brugklas verteld over de Romeinen. En tot zijn stomme verbazing had hij vijftig minuten lang aan het woord kunnen zijn, en hadden ze hem zelfs vragen gesteld. Goede vragen ook. Hij had zelfs een vraag moeten parkeren. Hij had gezegd: ik kan hier nu over vertellen, maar ik denk dat het spannender wordt, als we het er morgen uitgebreid over hebben. Tevreden keek hij voor zich uit. Wat een goede vragen! Heeft u thuis heel veel boeken? Welke tijd vindt u het leukst, meneer? Wat deden die Romeinen als ze geen computer en kranten hadden?

Hij at een boterham op, dronk koffie.

[p. 47]

‘Dames, heren,’ zei de conrector tot de kauwende docenten, ‘mag ik even uw aandacht voor een nieuwe collega? Ik wil jullie voorstellen aan Johan de Vries. Hij gaat hier aan de eerste en derde klassen lesgeven in geschiedenis. Johan, ik denk dat ik namens ons allemaal je een goede tijd hier op deze school mag toewensen. Dat je net als ons allemaal plezier in het vak mag hebben. Dat je ons en de leerlingen iets moois mag leren, en zelf ook verrijkt wordt

Johan stond op, terwijl zijn collega's voor hem klapten.

‘Zo,’ zei een vrouw die naast hem kwam zitten, ‘dus voor jou gaat de minister betalen.’

‘Voor jou toch ook,’ zei hij en glimlachte vriendelijk. ‘Johan is de naam.’

‘Nee, voor ons niet. Jij hebt de voorstellen van Plasterk niet goed gelezen. Ik behoor tot de oude garde. Wij moeten langer werken. Wij krijgen geen Baporegeling meer. En ik ben vijftig. Ik heb altijd veel uren gedraaid, opdat ik straks eerder zou kunnen stoppen. Maar nee, deze minister ziet mij niet staan. Die wil nieuwelingen lokken en daarmee op de tv komen.’

‘Niet zo verbitterd, Margriet,’ sprak een man. ‘De plannen zijn nog niet aangenomen.’

‘Ik kan er ook niets aan doe,’ zei Johan. ‘Ik gun iedereen geld. Iedereen.’

‘Ja, gunnen. Maar dat is niet politiek. Ik kan niet weg. En jij moest zo nodig gelokt worden. En je bent er in getrapt. Net als ik. Ha, ha. Ik dacht dat mijn tijd zou komen. Dat ik beloond zou worden. Maar nee, langer werken, dat is alles. Nog langer...’

‘Jij kan er niets aan doen,’ zei een andere vrouw tegen Johan. ‘Het is de minister. Het is de politiek. Wat wij allemaal hebben meegemaakt. Dat wil je niet weten. Dat wil je echt niet weten. En weet je, jij hebt het niet meegemaakt. Jij krijgt straks extra geld. Terwijl Margriet het wel heeft meegemaakt, en nu dit. Dat is vervelend. Maar daar kan jij niets aan doen. Helemaal niets.’

Om halfvier fietste hij naar huis. Hij pakte zijn studieboek over de Romeinse tijd, las, maakte aantekeningen, en verheugde zich op de dag van morgen. Na het eten zat hij samen met zijn vriendin op de bank. Samen keken ze naar het journaal en spraken over alles wat hij had meegemaakt.

‘Overal zijn mensen verbitterd,’ zei zijn vriendin. ‘Zo gaat dat.’

‘Ja. Maar verbittering is niet goed. Dat is de bron van haat, van oorlog. Dat zou niet mogen. De minister mag dat niet doen. In deze tijd kan dat niet. De opvoeders mogen niet verbitterd zijn.’

Hij kreeg een zoen.

‘Lianne, je vindt het toch niet erg dat ik geen schrijver of zo ben?’

‘Nee. Waarom zou ik dat erg vinden?’

‘Leraren zijn het fundament. Niet de schrijvers. Snap je dat? Snap je wat ik wil zeggen? We bouwen aan een nieuwe wereld. Jij, ik, die verbitterde collega. Allemaal. Maar niet de schrijvers. Die niet. Die bouwen alleen aan escapisme en een vals bewustzijn. Ik niet. Ik streef naar waarachtig bewustzijn. Sorry, Lianne. Sorry, dat ik doordrijf. Maar ik heb mijn plek gevonden. Eindelijk. Ik win nooit. Maar nu wel. Snap je? Snap je me?’

‘Lieverd, ik vind het fijn dat je voor me kookte. En dat we samen hebben afgewassen. Dat vind ik fijn.’

De volgende dag stapte hij opgewekt stapte het klaslokaal in. De kinderen waren muisstil. Wat mooi, dacht hij, wat is dit toch een heerlijk vak.

[p. 48]

‘Zo,’ zei hij, ‘waar waren we gebleven? Julius Ceasar. Julius de Keizer. The Emperor.’

Hij begon te vertellen. Na tien minuten ging er weer een vinger in de lucht.

‘Ja, Thijs, wat wil je weten?’

‘Kunt u dat laatste op het bord schrijven. Ik maak aantekeningen.’

‘Ach ja, natuurlijk,’ zei hij blij en liep naar het bord. Hij klapte het open en stond oog in oog met de tekening van een naakte man en vrouw. Ze aten druiven. In grote letters stond eronder: Wij willen ook een orgie!

Johan graaide zich abrupt om en keek de klas in. Toen klonk alsof het afgesproken was uit één mond: ‘Wij willen een orgie, wij willen een orgie!’ De kinderen roffelden met hun handen op tafel. En ze riepen: ‘Orgie, orgie, orgie!’

Een jongen stond op, pakte een fles uit zijn tas, en de andere kinderen pakten glazen. Het was wijn. Rode wijn van de Albert Heijn.

‘Orgie, orgie, orgie!’ riepen de kinderen hard.

Opeens klonk er muziek. Keiharde, onverstaanbare rapmuziek. Een meisje klom op de tafel en deed haar shirtje uit, terwijl iedereen bleven brullen. En joelden om haar roze bh-tje

‘Ophouden!’ schreeuwde Johan, ‘Jullie moeten ophouden. Ophouden!’

Maar hij werd overstemd door de muziek. Nog twee meisjes klommen op de tafel. Die hadden zwarte bh-tjes. Johan riep en riep; hij liep knalrood aan en de aderen in zijn nek zwollen op, maar het was tevergeefs. Toen kwam de conrector het lokaal binnen en in één klap was het stil.

‘Sofie, Iris en Amber,’ zei de conrector. ‘Jullie komen in de pauze naar me toe. En jij ook, Thijs, Ruud en Amir. Dit kan niet. Begrepen?’

Hij keek Johan aan en schudde kort zijn hoofd.

‘Pubers,’ zei hij. ‘Die moet je aanpakken.’

‘Goed,’ zei Johan terwijl de conrector het lokaal verliet, ‘Heel fijn. Echt heel fijn. Jullie zijn echte helden. Nu gaan we verder met de wagenrennen. Dat deden de Romeinen ook heel vaak. Net als wij nu. Alles is net als nu.’

‘Was het maar zo,’ zei een jongen. ‘Toen hadden ze nog geen milieuproblemen...’

‘Dat is aardig,’ zei Johan opgetogen. ‘Dat denken jullie. Maar ook toen had je die...’

En hij begon te vertellen terwijl de klas lusteloos maar stil onderuit zakte.

Die avond drukte zijn vriendin hem dicht tegen zich aan.

‘Johan,’ zei ze, ‘je begint. Je gaat het heus wel leren. Heus.’

‘Ik sta op internet, schat. YouTube. De hele school heeft het erover. De hele school. Leerlingen lachen me uit in de gang. Ze roepen: “Dat was een gelukkige klas hè, meneer! Of vindt u van niet...?”’

‘Johan. Het geeft niet. Het geeft niet. Niemand dwingt je om je beste krachten aan die ettertjes te geven. Je kan zo weglopen.’

‘Ja,’ zei hij zacht. ‘Ik kan zo weglopen. Het kan. Maar we hadden het over milieuproblemen, en toen waren ze stil, en eigenlijk was dat mooi. Heel mooi... Als ze eerst maar begrijpen dat de wereld ten onder gaat, dat zij de nieuwe barbaren zijn... als ze dat begrijpen, dan worden ze wel stil. Snap je dat? Snap je wat ik wil zeggen?’

‘Ja Johan,’ zei ze, ‘Maar wat is een orgie eigenlijk?’