Hollands Maandblad. Jaargang 2007 (710-721)

[p. 42]

Kuren
door Rob Wentholt

donderdag - Nooit in mijn leven zo benauwd geweest. De noodopvang. Meteen aan het infuus, zware prednisonstoot, antibioticum, zuurstof. Het pad van de terugkeer naar het normale is ingeslagen.

Vertrouwd gevoel. Op adem komen. Alle tijd ervoor. Niets doen dan liggen is al een weldaad.

Overgeplaatst; longafdeling vol, ik lig bij neurologie. Moeilijke avond. Alleen het bed naast mij in het vierpersoonszaaltje is bezet; een groepje jongelui kwam op bezoek bij deze patiënt, rumoerig. Ik werd er gek van, letterlijk, ging hallucineren. De seksuele ervaringen die zij leken uit te wisselen, moet ik me hebben verbeeld.

Droge mond, iets drinken, een verslikaanval die verstikking teweegbrengt, je hoort jezelf brullen maar hebt er niets over te vertellen, het autonome zenuwstelsel regeert. Zorgt voor de overleving, in schokken van herstel. De avondverpleging van deze afdeling wist er geen raad mee. Enkele dagen later vertelt een verpleegster dat ze dachten dat ik doodging.

vrijdag - Ik kan nog niet gewassen worden; te belastend. Mentaal gaat het snel beter. Een oudere longarts kwam langs. Geen enkele reden waarom ik niet terug zou kunnen krabbelen naar het vorige niveau van mijn longen, vond hij.

zaterdag - Een derde patiënt is binnengerold, een vrouw op leeftijd. Ze ligt schuin tegenover mij, aan het raam. Het slapen lukt niet zo. Ik pas er een mouw aan door gedichtjes te bedenken. Uren breng je daar in het donker tevreden mee door.

zondag - Een vierde patiënt is binnengerold, recht tegenover mij. Oude man. Ik ben de enige van de vier die vastligt aan een infuus. Toch doet het er weinig toe: blij te bestaan.

De hele dag belt de dame op leeftijd om haar vriendinnen te informeren, maar zij vraagt vooral naar hun gezondheid. Regelmatig weerklinkt een parelende lach. Mevr. A. heeft vertrouwen in het leven; zij laat zich niet kisten. De hele dag ook loopt zij in een peignoir, het halflange haar hangt los langs een gezicht met vervallen maar nobele trekken. Een oud geworden klein meisje. Afgelopen donderdag is ze bij het winkelen uitgegleden. Kwartier buiten bewustzijn, hersenschudding en een beschadigde knie; ze kan er niet op lopen, moet dat toch doen. Ze is zeker heel mooi geweest.

maandag - Overbuurman B., 84, is één van elf broers en ook nog drie zussen. De drie zussen, met identieke kapperskrullenkapsels, kwamen gisteravond samen op bezoek. Hij heeft een kleine beroerte gehad maar nergens last van behalve moeilijker lopen. Hij is humorist. Vanmiddag was er familieberaad over de revalidatieperiode. ‘En, wat is er uitgekomen?’ - ‘Een misgeboorte.’ -? - ‘Ze hebben het te druk met pingpong.’ In feite zijn het mensen van goede wil, dege-

[p. 43]

lijk. Twee zonen, een dochter, en nog een man die wat lacherig deed, er niet bij leek te horen; schoonzoon misschien.

C., 47, de benjamin van ons gezelschap, was er al toen ik kwam. Hij is best een aardige man, al gaat hij erg op in eigen sores en is hij een product van de Veronica-cultuur, evenals zijn kinderen met aanhang, die me donderdagavond gek maakten met hun lawaai. Aan zijn geklaag dat ze hem maar laten liggen is nu een eind gekomen. Hij mag voor een geavanceerde herniaoperatie naar het Slotervaartziekenhuis in Amsterdam. Dat experimentele ziekenhuis, van de vrije markt.

‘Dan lig je drie weken voor niets te wachten, dan kan het opeens wel.’

Maar als hij er op wordt gewezen dat je daar ook blij om kunt zijn, slaat zijn stemming om. Opeens is hij opgewekt, hij heeft er weer zin in. De oude B. maakt een grapje tegen de brancarddragers die onze benjamin afhalen. ‘Zullen jullie voorzichtig met hem zijn? Hij kan niets hebben, het zal wel de leeftijd zijn.’ C. neemt er geen aanstoot aan, hij vindt nu alles best.

Bij mij lijkt na vier dagen serene aanvaarding van alle ongemakken eveneens een omslagpunt in de stemming bereikt, maar anders. 's Avonds de eerste ruzie. Ik kreeg genoeg van dat onbehouwen staren naar al mijn verrichtingen, ook de intieme, door mevr. A.

‘Kijk toch niet zo de hele tijd,’ zeg ik, voor mijn doen toch beheerst.

‘Ik kijk naar boven. U denkt maar dat ik kijk.’

Dinsdagochtend, als zij moeizaam aan een looprek, gesteund door een verpleegster, naar de wc strompelt, zegt ze in het langs gaan: ‘Niet kijken hoor.’ Guitig.

dinsdag - De man die zich wat lacherig afzijdig leek te houden van de kinderen van overbuurman B. is ook een zoon. Hij is zijn milieu ontgroeid: hoge officier in het leger, kma Breda. Dat past ook precies bij zijn vieve verschijning: smal gezicht, snorretje, het Engelse ‘dapper’. B.'s andere kinderen komen onverwacht bij hem thuis binnenvallen; deze zoon komt een enkele keer officieel op bezoek.

Oude Willem B. ziet er jonger uit dan ik. ‘Stoer’ is niet het woord, ‘sturdy’ past hem beter. Hij vertelde dat hij vrijwilliger is geweest in Nederlands-Indië van eind '45 tot eind '49. Eén middag was hij korporaal. En dat ze in de loop der jaren met steeds grotere regelmaat opruiming hielden. ‘Je schoot niet meer; daar dacht je niet meer over na: je ruimde op. Netjes toch!’ Het liefst zou Willem tijdens zijn revalidatie bij zijn vrouw intrekken. Zij verblijft al vijf jaar in een verpleeginrichting vlakbij, dement. De tranen springen hem in de ogen als hij daarover vertelt.

Kreeg bezoek van mijn eigen longarts. Ook hij zag geen reden waarom ik het vorige longfunctieniveau niet meer zou halen. Al zou het niet vanzelf gaan. Meent die man dat nou, of is het ‘wishful thinking’, of een soort luiheid, weg van de minste weerstand?

Schrijven lukt momenteel makkelijker dan lezen. Ik blader in After the War van Tony Judt, maar schiet er niet in op. Liggen suffen gaat beter; ik geniet momenteel van het suffen.

woensdag - Vanochtend vier uur sliep ik niet meer. Het infuus sloeg geen alarm maar begon steeds hinderlijker te tikken. Ik belde de nachtverpleegster.

Zij zei: ‘Hij loopt leeg en hoeft niet meer gevuld. Wilt u graag nu al worden losgemaakt?’

[p. 44]

Wat aardig, zo vroeg al. ‘Ja, graag.’

Bevrijd en weer mondig. Zelf glaasjes water halen, zelf je urinefles legen, naar de wc lopen, de gordijnen rond je bed bedienen, zelf wassen, tot aan douchen toe.

Te hard van stapel gelopen. De benauwdheid nam opeens toe, nogal erg. ‘Je kunt beter voorlopig met een rollator lopen.’

Oude Willem uit zijn hum vanochtend. Eerst was hij wakker geworden door gedoe met de wc-stoel van Mevr. A., daarna door mijn bevrijding uit het infuus. Gisteravond had hij het ook al moeilijk. Hij wilde gaan slapen met het eigen licht nog aan, zijn buurvrouw verzocht hem dat licht eveneens uit te doen.

‘En als ik nou bang in het donker ben?’

Ik riep: ‘Dat is de grootste grap van de dag.’

Zij schatte hem beter in. ‘Het wordt niet helemaal donker.’

Hij deed wat hem was gevraagd.

Er is niets sociaal aanstellerigs aan mevrouw A. In haar optreden tegen de kamergenoten blijft zij zichzelf, laat zich niet koeioneren, dringt zich niet op. De eenvoud van een dame. Het schattige kleine meisje is zij aan de telefoon.

Op de plaats van de vertrokken benjamin hebben we een nieuwe vierde man gekregen, meneer D., 81. Weer een oudje.

Over hem ruzie gemaakt met de zaalarts neurologie. D. heeft vage longklachten. Week geleden opgenomen, krijgt geen informatie. Hij loopt rond en hoeft niets te doen behalve wachten op de uitslag van het onderzoek. De jonge zaalarts, een onbenullig type, kwam even langs en drukte hem met een paar algemeenheden - ‘Voelt u zich goed? Goed zo’ - in een hoek.

Ik vroeg, iets te bits: ‘Wat is nu het verband van zijn longklachten met neurologie?’

Het duurde even voor de man zijn houding had gevonden. Zeer uit de hoogte: ‘Wij geven geen informatie over patiënten aan anderen.’

‘Hij wil het zelf zo graag weten, u geeft ook geen informatie aan hem.’

‘Nu is de dokter bij mij, hoor’, riep mevrouw A. ferm.

De arts redde zijn gezicht door met haar aan de slag te gaan, ik het mijne door te gaan schrijven.

Onze zaalverpleegster is momenteel Leonie, competent; zonder enige drukte, spotlichtjes in haar ogen. Ik was opgehaald voor een uurtje fysiotherapie. Als ik terug ben, zegt zij: ‘Ik kom nu de metingen maar doen. U zat zo aan één stuk door aan de telefoon vanmorgen, u lijkt wel een vrouw.’

Het is waar, het telefoontje van Anne liep tot zeker drie kwartier uit. Ik had Leonie niet eens opgemerkt. Verbouwereerd door de onverwachte aanval probeer ik er een grapje van te maken. ‘Is dat nou aardig, om uw eigen geslacht zo omlaag te halen?’

‘Dat is toch bekend? Vrouwen kletsen graag.’

‘Ik luister.’

Cynisch: ‘O, is dat het?’

Razend op mezelf opeens. Ik kan het maar niet laten elk vertoon van onmannelijkheid onmiddellijk uit te leggen. Wat heb ik met dit meisje te maken? Ik schiet uit. Stemverheffing. ‘Van dit soort grapjes ben ik niet gediend.’ Wat een zielig vertoon!

[p. 45]

Maar Leonie, geschrokken, is opeens vriendelijk. ‘O, sorry dan. U gaat overmorgen naar huis, hè?’

‘Ja, de knoop is doorgehakt. Alleen is nog niet bekend of ik zuurstof mee moet hebben. De dokter komt een nieuwe Aestrup doen om het te onderzoeken.’

Sinds ik ermee ben begonnen, tutoyeert ons bejaarde klavertjevier elkaar: 84, 82, 81, het oude meisje is 78. Albert D. met zijn waterige Indisch blauwe ogen had zich voorgesteld als iemand uit Bandoeng. Nu blijkt dat hij daar na de oorlog als militair terecht kwam; hij is een geboren Drent. Ik lijk wel gek om me zonder iets te weten met de zaken van deze hulpeloze man te hebben willen bemoeien.

Het is een vredige middag. Regelmatig valt het opgewekt parelende telefoonlachje van Marjolein te horen. Elke keer informeert zij vol belangstelling hoe het telefooncontact de kerst zal doorbrengen, en oud en nieuw.

Als Willem B. langskomt met de rollator om het lopen te oefenen, stopt hij af en toe voor een praatje. ‘Je bent net een indiaan met een vredespijp, zoals je zit te vernevelen op het bed’, vindt hij. Over zijn lot is beslist. Als overgangsperiode revalideert hij vanaf morgen in de Boerhaavekliniek.

[p. 46]

Albert loopt stilletjes heen en weer. Hij blijft maar wachten op de uitkomst van het onderzoek.

De avondzaalzuster is er een van het rampentype. Een en al liefdevolle aandacht, geduld, maar permanente paniek achterin de ogen. Geheid loopt alles uit; en als het even kan, in het honderd.

De medicijnen werden veel te laat verstrekt; het lukte haar slecht het apparaatje van de verneveling in elkaar te draaien. Daarna wilde ze er niet mee beginnen omdat ik werd gebeld. Toen deed ze ook de metingen niet (temperatuur, bloeddruk, polsslag, zuurstofniveau in het bloed) hoewel dat best had gekund. Ze leegde het urinaal maar vergat het terug te brengen. Opeens had ik een bloedneus.

‘Doe uw hoofd achterover, u weet wel.’

‘Weet u dat nu wel zeker? Moet je niet juist met je hoofd naar beneden?’

Later zei ze: ‘Weet u, de goede methode is misschien wel wie er tegenover je zit.’

Intussen verprutste ze de bloedopvang en vergat de medicijnen. Maar ze bleef meeleven, het aandoenlijke gezichtje toegewijd op de patiënten gericht, op allemaal tegelijk.

Ik kan geen complicaties met de zuurstoftoevoer gebruiken, er moeten maar geen nieuwe neusbloedingen komen.

donderdag - Nare benauwdheid om 7 uur vanmorgen. Zal zijn veroorzaakt door te snel lopen naar de wc. Maar de ademnood weigerde te zakken. De nachtverpleegster legde de eerste dubbele vernevelaar van de dag vroeger aan, dat hielp wat. Nu, na het ontbijt, lijkt de toestand weer bijna normaal. Blij dat de zuurstoffles er nog is. Ik begin nu pas de symptomen van sterk toenemende benauwdheid snel te herkennen. In je eigen lichaam leren leven.

Morgen naar huis. Nu al heimwee naar hier.

Uitvoerig afscheid van de oude baas. ‘Dag Willem. 's Ochtends vroeg ben je wat knorrig, de rest van de dag een waar genoegen om mee te maken. We zullen je missen.’ Hij glunderde alsof hem een medaille was opgespeld.

Albert krijgt plotseling te horen dat hij tussendoor naar huis mag voor de kerst. Vanmiddag al wordt hij opgehaald. Op een ingetogen manier is hij blij.

Een bescheiden man, prettig om mee te praten, zeer beschaafd. Hij woont in een huis met achtertuin 100 meter lang, 80 breed, en ook nog een voortuin. Zijn carrière lang was hij meetambtenaar in gemeentedienst. Zijn vrouw wil niet dat hij in de duinen blijft zwerven. ‘Maar wat kan me gebeuren? Mijn portemonnee laat ik thuis en ik ben nog nooit in mijn leven een dag ziek geweest.’

‘Wonen jullie in de buurt van het huis van de familie van Pim Fortuyn?’

‘Wie?’ Hij keek bevreemd. Ik legde uit. Er leek iets te dagen.

‘Ik vergeet dingen.’

‘Lijd je aan geheugenverlies?’

‘Zo kun je dat misschien noemen.’

Hij is aan het dementeren.

Een al iets oudere longfysiotherapeut kwam langs, met assistent. Geen nieuws. Behalve dan dat hij niet deed alsof het oude niveau longfunctie haalbaar is. ‘Bij elke exarcebatie lever je weer iets in.’ Het realisme deed me goed.

[p. 47]

Daarna een lang gesprek met de ergotherapeute. Op de wc, om een te lang opgehouden volle blaas te legen, een nieuwe neusbloeding. Ook deze overwonnen. Ze moeten niet blijven komen.

Albert is opgehaald door vrouw, zoon en schoondochter. Zijn vrouw leek weinig gelukkig haar lieve man thuisbezorgd te krijgen voor de kerst. Hij schudde ons allerhartelijkst de hand.

‘Tien kleine negertjes, toen was er nog maar één’, zei Marjolein toen Albert was vertrokken. ‘Het is natuurlijk ook wel goed dat ik niet weg mag, ik zou me alleen niet kunnen redden.’

Geen van de kinderen of kleinkinderen heeft zich laten zien. Vanochtend kwam een vriendin Marjoleins vuile was ophalen. ‘Ze heeft het aangeboden, ik

[p. 48]

heb het niet gevraagd.’ Zij ligt zeker al voor de twintigste keer in een ziekenhuis, vertelt ze; deze keer is vervelend maar niet ernstig. De lege kamer tijdens de feestdagen moet een verschrikking voor haar zijn.

In haar telefoongesprekken wordt de belangstelling nu steeds sneller op de andere partij gericht, de opgewekte giecheltjes en de moedig parelende lach groeien snel in getal. Haar wanhopig positieve kijk op het leven te kneden tot een tweede natuur is niet gelukt, een consequente levensstijl is het zeker.

Op bed wachtend op middagbezoek begon de neusbloeding opnieuw, ditmaal hield ze niet op. De avondverpleegster, aardiger dan Leonie, was erg behulpzaam. Maar háár naam heb ik niet onthouden.

Sympathieke avondzaalarts V. (voor longen en intern) kwam de bloedneus inspecteren. Na een bij mij wat geprikkeld begin ontstond een minivriendschap. Hij gaat een apart bloedonderzoek doen: te weinig stolling van het bloed misschien.

Zo goed en zo kwaad als het ging gegeten (puree, jus, runderlapje, witlof, sappige peer). Inmiddels had ik er tweeënhalf uur in de voor mijn longen moeilijke voorovergebogen houding opzitten.

‘Zullen we al is het zo onaangenaam toch maar een tampon mijn neus opduwen? Het risico van een knoeiboel thuis wordt te groot,’ zeg ik tegen V. Ik heb er ervaring mee.

Hij doet eerstejaars internistenopleiding, heeft geen verstand van tamponzaken. ‘Wij zijn wat beschouwelijker ingesteld.’ Hij chartert een broeder van de poli om het te doen. Officieel mag dat niet.

Opluchting. Ervaren, bedreven handen. Al werd het er niet minder onaangenaam door. Die extra spuitjes ook nog. V. kwam kijken, ‘om het te leren’.

Maar nu kan de extra zuurstof de neusgaten niet meer in. Een wat drastische afsluiting zo. Ook willen ze me eigenlijk langs kno sturen, op weg naar huis morgen.

Avondgesprekje met de overgebleven kamergenote. Marjolein noemt mij moedig, ik noem haar moedig. Zij vermeldt hoe gelukkig haar huwelijk was. De naam die zij voert is haar meisjesnaam. We hebben afgesproken dat ik haar de komende dagen af en toe bel, als zij alleen op deze kamer zit.

Nachtelijk tochtje naar de wc. Ik leeg een volle urinefles, de tweede al. Het was nog maar half twee.

Wat een lange nacht. Leunend op de rollator kijk ik de verlaten gang op en neer. Kerstboompjes op gezette afstanden. Slingers van lichtjes. Decoraties voor de deuren. Heel smaakvol gedaan allemaal. Ik blijf een tijdje kijken.

Een beschaafd land zijn we, toch nog. Gevoel voor traditie. Ooit schreef ik er artikelen over; het belang van culture intensity. Het was de reden dat ik niet in Nieuw Zeeland kon blijven.

Een verpleegster loopt langs, glimlacht. ‘Kunt u niet slapen?’

‘Ik ben wel erg wakker, ja.’

Waarachtig een geluksgevoel.

vrijdag - Om half elf komt Bart. Laat er alsjeblieft, alsjeblieft geen kink in de kabel komen, geen zuurstofcomplicaties, geen bloedneus, geen kno, niets, voor mijn vertrek om elf uur.