Hollands Maandblad. Jaargang 2007 (710-721)

[p. 12]

Boulevard of Broken Dreams
door Florus Wijsenbeek

Zoals alle parlementen ter wereld is het Europees Parlement niet alleen onderverdeeld in fracties en in Commissies die zich met allerlei Europese onderwerpen bezighouden, maar ook in een groot aantal delegaties die zich met de rest van de wereld bezighouden. Hoewel het Parlement over het buitenlands beleid van de Unie geen bal te vertellen heeft, zijn er toch tal van officiële uitwisselingen en samenwerkingsverbanden met Parlementen van de meest uiteenlopende landen ter wereld. De belangrijkste zijn de Paritaire Parlementaire Vergadering acs-eu (dus het overleg tussen de Europese Unie en de voormalige koloniën in Afrika, het Caraïbisch gebied en de Stille Oceaan), de bijeenkomsten met de Verenigde Staten, en met die van kandidaatslanden. Die laatste tellen vooral mee, omdat we als Parlement wel over Toetredingsverdragen mochten stemmen.

De delegaties waarvan ik tijdens mijn Europese loopbaan deel heb uitgemaakt waren ondermeer die inzake Zwitserland, Noorwegen en IJsland, India, China, Zuid-Afrika alsook de landen van de Asean, de samenwerkingsorganisatie in Zuid-Oost Azië van Indonesië, Maleisië, Vietnam, Singapore en later ook Birma, dat tegenwoordig Myanmar heet. Omdat het beledigend werd geacht om Korea bij China of Japan in te delen, viel dat land onder de verantwoordelijkheid van de Asean-delegatie.

Men begrijpt dat al die reisjes van Europese delegaties niet louter voor het genoegen waren, en wij dienden dan ook steeds wat nuttigs in parlementaire zin bij te dragen aan het heil van onze gastheren. Omdat ik Voorzitter van de Commissie voor het Reglement was, mocht ik, samen met toenmalige collega Jim Janssen van Raay, de Secretaris-Generaal van de Asean bijstaan in het ontwerpen van een reglement van orde voor de parlementaire instelling van die organisatie. Gewapend met tal van reglementen en goede bedoelingen gingen wij op reis richting Zuid-Oost Azië.

Wat er met onze suggesties voor het reglement van orde is gebeurd, weet ik niet meer zeker, maar ik herinner me nog wel dat we op die reis werden ontboden op Hr. Ms. Ambassade te Djakarta. Nederland bekleedde op dat moment het voorzitterschap van de Europese Raad, en vervulde derhalve de voortrekkersrol in de delegatie. Wij verwachtten een riem onder het hart, maar in plaats daarvan gaf ambassadeur baron De Vos van Steenwijk ons - en vooral mijn collega Janssen van Raay, geboren op het eiland Banka en het Bahasa vloeiend meester - een schrobbering van jewelste. Wij mochten ons, zo wreef hij de Nederlandse Europarlementariërs onder de neus, niet te veel met het bewind van Suharto encanailleren. Daarna noodde hij ons allervriendelijkst uit voor het diner 's avonds op de residentie.

Aldaar werden wij, samen met de Secretaris-Generaal van de Asean met wie wij aan het werk waren, voorgesteld aan de Directeur-Generaal Politieke Zaken van het Indonesische ministerie van Buitenlandse Zaken, maar ook aan de gepensioneerde Generaal Nasution, held uit de onafhankelijkheidsstrijd tegen de Nederlanders en verklaard tegenstander van Suharto, en tevens aan Poncke Princen, deserteur uit het Nederlands leger tijdens de politionele acties, doch eveneens geen voorstander van Suharto en actief als mensenrechtenactivist. Nadat hij enige beleefdheden had uitgewisseld, maar nog voordat we aan tafel zaten, verontschuldigde de baron zich wegens belangrijke bezigheden elders en verzocht ons buiten zijn aanwezigheid de maaltijd te gebruiken.

[p. 13]

Zonder aanwezigheid van de ambassadeur voelde iedereen zich tamelijk ongedwongen, en er was nog geen gang genuttigd of de discussie was al hoog opgelaaid tussen de twee ambtenaren en collega Jim enerzijds, en de twee critici van het Suharto-bewind anderzijds. Het ging er behoorlijk ruig aan toe, en ik hield me maar wat op de vlakte en mijn aandacht bij de culinaire versnaperingen op tafel.

Ergens halverwege de weinig diplomatieke verbale worstelwedstrijd trok ik mij even terug en raakte in de gigantische residentie - nog uit de koloniale tijd - de weg terug naar de eetzaal kwijt. Uiteindelijk kwam ik in de tuin terecht, en wie schetst mijn verbazing toen ik aldaar, aangenaam koutend met zijn echtgenote en twee andere Nederlandse dames, de baron De Vos van Steenwijk aan tafel zag. Schielijk trok ik mij terug, hoewel het gezelschap en de conversatie mij hier veel prettiger toeschenen.

Zijn belangrijke bezigheden elders van die avond beletten de ambassadeur niet om de volgende dag ons wederom te trakteren op ongezouten kritiek wegens onze vermeende

[p. 14]

steun aan het Suharto-bewind. Hij nam geen blad voor de mond, en het was een behandeling die me nog lang zou heugen, misschien vooral omdat ik zelf wat lafhartig zweeg over mijn observaties in de residentiële tuin.

Daarna reisden we in enigszins bedrukte stemming vanuit Djakarta door naar Hongkong om ons daar bij de overige delegatieleden te voegen. Op het vliegveld stond de Consul Generaal van Nederland, jhr. Michiels van Kessenich, ons op te wachten. Een eervolle behandeling die samenhing met het voorzitterschap van de Raad, maar toch zetten wij ons ook al schrap voor de volgende diplomatieke geseling.

Michiels is wat men noemt een ‘karakter’, en hij bezat een zekere renommee vanwege de wijze waarop hij het ministerie en de bewindslieden ooit tartte over de in zijn ogen schraalheid van de vergoedingen bij dienstreizen. Tijdens de jaarlijkse ambassadeursconferentie parkeerde hij zijn camper ostentatief voor het ministerie dat toen nog op Plein resideerde, zulks om duidelijk te maken dat hij van zijn magere emolumenten geen hotel kon betalen. Minister Luns vond dat niet leuk. Net zomin als de artikelen van Michiels over onze nationale politiek inzake de apartheid in Zuid-Afrika, die hij geenszins verwerpelijk achtte. Op het moment dat de collega-europarlementariers Tolman (cda), Van Dijk (Groen Links) en ikzelf nog op onze koffers bij de bagageband op het vliegveld stonden te wachten, had hij al luidkeels zijn standpunt over deze kwestie geventileerd. Terloops werd ik die avond voor het diner genood, hetgeen ik gaarne aannam op voorwaarde dat collega Nel van Dijk - die de betreffende avond nog niet onder de pannen was - ook mee mocht. Dit was uiteraard geen bezwaar.

Toch had ik een en ander misschien beter niet kunnen voorstellen, want Nel van Dijk was minstens even radicaal in haar opvattingen als Michiels, die behalve van zijn pro-apartheidsstandpunt ook zeer strikte opvattingen had over het roomse geloof. Nu, daar wist Nel van Dijk wel raad mee. Zij was afkomstig uit een eenvoudig industrieel milieu in Brabant, en uiteraard was zij net als Michiels rooms opgevoed, maar had in haar jeugd - zoals zij mij eens vertelde - uit een combinatie van recalcitrantie, sociaal rechtvaardigheidsgevoel en emancipatie ooit de ene kerk voor de andere verruild. Het was voor haar misschien een kleine stap geweest van het Rooms-katholieke geloof naar het Communistische, maar Michiels was daar geenszins aan toe. Nauwelijks waren we binnen of het geredekavel tussen die twee barstte al los, en werd ik wederom alleen gelaten met de culinaire versnaperingen.

Mijn rol die avond was tot nul gereduceerd en ik kan me niet meer herinneren een woord te hebben gezegd, tot aan het afscheid, toen Michiels mij vroeg of ik misschien iets mee terug naar Nederland wilde nemen voor zijn vriend en oud-collega Huydecoper van Nigtevegt. Minder kon ik niet doen, zoveel eiste de diplomatieke beleefdheid, hoewel ik even slikte toen hij mij het pakketje overhandigde. Het betrof een zakje met wit poeder. Naar Michiels mij uitlegde ging het om houtlijm, ter wille van hun beider hobby: het restaureren van antieke meubelen.

Wat zou U doen? Ik heb het witte goedje meegenomen alsof het de gewoonste zaak van de wereld betrof en ik ben met het zakje ongecontroleerd in Nederland teruggekeerd, hoewel ik best durf te bekennen dat ik mij geenszins verheugde op de krantenkoppen over een Europees delegatielid die met wit poeder was aangehouden op de luchthaven van Thailand of Birma. Ik wist niet eens hoe je ‘houtlijm’ in het Thais zegt.

De laatste etappe op onze reis voerde naar Zuid-Korea, een land dat door beide buurgrootmachten China en Japan als een beetje een boerse vazalstaat wordt beschouwd. Desalniettemin heeft het land een interessante eigen cultuur. Wederom was de Nederlandse ambassadeur, in dit geval Elink Schuurman, als vertegenwoordiger van de eu-ministerraad, voorzitter, gastheer en begeleider van onze missie, die eerlijk gezegd niet meer om het lijf had dan te laten zien dat Europa niet vergeten was waar Korea lag. We hadden in de besprekingen met de regering maar één piepklein puntje dat we tot op de bodem uitmelkten: de discriminatie van Europese import, met name auto's. Zodra

[p. 15]

een Koreaan een Europese auto aanschafte, kon die er zeker van zijn dat de belastingdienst niet alleen een fikse importheffing oplegde, maar tevens de administratie van de besteller nog dezelfde dag in beslag nam en geheel ondersteboven keerde om maar het geringste vergrijp met een exorbitante boete te bestraffen.

We kregen niet veel voeten aan de grond wat betreft deze kwestie, die door de regering en onze parlementaire collegae gewoon glashard werd ontkend. Na die vruchteloze besprekingen bezochten we diverse min of meer relevante plaatsen, telkens vergezeld door de ambassadeur. Hij was een aardige man, net als ik een oud-Leienaar en oud-leerling van het Nederlandsch Lyceum in Den Haag, en zijn gezelschap maakte onze tochtjes naar de haven van Pusan - niets anders dan elke andere haven ter wereld - en de Samsung fabriek - niets anders dan elke andere fabriek ter wereld - enigszins draaglijk.

Ten slotte had de ambassadeur ook nog een bezoek in petto dat wel degelijk interessant was, namelijk aan de zetel van de Internationale Wapenstilstandscommissie in Pan Mun Yon op de grens tussen Noord- en Zuid Korea. De commissie is samengesteld uit vier hoge militairen, twee van de ‘neutrale’ Westerse landen Zwitserland en Zweden en twee uit de, nu voormalige, Oostbloklanden Tsjechië en Polen. De Zwitser is de voorzitter en tijdelijk voor die baan de enige generaal van het Zwitserse leger, dat in vredestijd als hoogste rang slechts kolonels kent.

Ons bezoek vond plaats voor de uitbreiding van de Europese Unie van 12 naar 15 en vervolgens 25 landen. Ter gelegenheid van ons bezoek verklaarden de Zwitser en de Zweedse vice-admiraal om het hardst dat hun landen géén deel wilden uitmaken van het Verenigd Europa, terwijl de Tsjechische generaal en de Poolse admiraal dat juist wél wilden. Slechts de Zweed kreeg uiteindelijk ongelijk. Maar zover was het nog niet toen wij vlak bij de demarcatielijn een lezing met lichtbeelden kregen over Noord-Korea, waar slechts deze vier westerlingen min of meer vrijelijk mogen rondreizen. Wij konden helaas niet alles even goed verstaan want elk woord werd overstemd door keiharde propagandaliederen en niet minder luide kreten van de op enige afstand tegenover elkaar gelegen posten der Noord-Koreanen en Amerikanen die al decennialang een nietsontziende decibellenoorlog voeren.

Al met al was het een leerzame reis van onze Europese delegatie, en eenmaal terug in Den Haag leverde ik haastig de houtlijm af. Meteen daarna stuurde ik, zoals dat een diligent afgevaardigde betaamt, een brief aan de departementsleiding over de wijze waarop onze missie was begeleid door de Nederlandse diplomatieke vertegenwoordigers. Daarvan kreeg ik slechts een ontvangstbevestiging, maar de gevolgen waren onbedoeld groot. Korte tijd later al werd ik benaderd door de brave Elink Schuurman, die mij mededeelde dat hij mede op grond van mijn brief op non-actief was gezet, ofwel in departementstermen op ‘the boulevard of broken dreams’ was geplaatst, terwijl zijn collega baron De Vos van Steenwijk naar een hogere rang in Moskou was bevorderd.

Ik voelde mij hoogst ongelukkig hierover en op vragen mijnerzijds bij enkele bevriende functionarissen op Buitenlandse Zaken leerde ik een belangrijke les over de diplomatieke werkelijkheid. Mij werd uitgelegd dat goede betrekkingen van ambassadeurs met en diensten aan parlementsleden, en zeker leden van het Europees Parlement, niet gunstig werden beoordeeld ten departemente. Wie evenwel de parlementariërs op hun plaats wist te zetten, zoals baron De Vos in onomwonden termen had gedaan, werd juist als goed diplomaat beschouwd. Parlementariërs, dat waren immers ‘de anderen’.

Dit schijnt tegenwoordig wel veranderd te zijn. Waarmee niet gezegd is dat ik mijn besluit, dat ik op aandrang van mijn latere echtgenote nam, om na mijn afstuderen niet in de diplomatieke dienst te gaan, hoewel ik tot het ‘klasje’ voor de diplomatenopleiding was toegelaten, ooit heb betreurd.

[p. 16]