Hollands Maandblad. Jaargang 2006 (698-709)

[p. 35]

Metro
door Marc den Elzen

Er gaat een Surinaamse vrouw naast me zitten. Ik schuif iets opzij om haar billen niet te voelen. Ze kijkt voor zich uit. Een vrouw zonder gedachten, denk ik. Een Marokkaanse jongen met een rugzak leunt tegen het raam. Een Marokkaan met een rugzak, denk ik. Hij heeft een baardje. Een jongen van twintig met een baardje en een rugzak. Wat betekent dat? Moet ik opstaan, weggaan?

Ik kijk naar buiten. Een metro vol zwijgende mensen. Misschien doet hij het wel expres. Lopen met een rugzak. Misschien moet ik hem aanspreken. Vragen: wat zit er in die rugzak? Kan ik dat doen? Of wil hij alleen maar kijken hoe de mensen reageren, hoopt hij dat iemand de politie belt. Dat er stennis komt. En dat aan vrienden vertellen. Lachen joh! Misschien moet ik uitstappen en een andere metro nemen.

De deuren gaan open en ik stap de metro uit, het perron op. Shit, straks kom ik te laat op mijn werk. Ik had moeten gaan fietsen. Of de auto moeten nemen. Ik stel mezelf gerust: de jongen met de rugzak was verdacht. Echt verdacht. Ik stap opnieuw een metro in en ga naast een meisje met halflang donkerblond haar zitten. Een studente. Een mooi meisje.

Jezus, weer een Marokkaanse jongen met een rugzak. Is het dezelfde? Nee, onmogelijk. Deze heeft geen baardje. Dit kan geen toeval zijn. Een gecoördineerde actie. Een actie in Rotterdam. Dat spreekt tot de verbeelding. Dat willen ze op hun visitekaartje hebben. De jongen kijkt me even aan. Er is geen spoor van twijfel, van zenuwen. Er is geen druppel zweet dat langs zijn slapen loopt. Hoe gedraagt zo iemand zich? Hoe is iemand in de minuten voor zijn dood? Kijkt hij nog even naar buiten? Denkt hij aan zijn moeder? Of droomt hij van de ravage die hij zal aanrichten...

Ik kijk met een schuin oog naar het meisje. Begin twintig. Nu nog mooi. Straks een doodgewone vrouw. Dat is later. Nu is een Marokkaanse jongen met rugzak de realiteit.

Vijf conducteurs stappen de metro in. Twee blijven bij de deuren staan. De anderen beginnen met vragen. O Jezus! De Marokkaanse jongen, denk ik. Zal hij zichzelf nu tot ontploffing brengen? Hij heeft vast geen kaartje. Misschien vlucht hij de metro uit. Een vroegtijdige ontploffing. Dood wegens geen kaartje. Ik voel in mijn jaszak. Ik schrik en voel in mijn andere zak. Dan in mijn broekzak. Niets, helemaal niets, verdomme. Hoe kan dat? Mijn portemonnee... Die heb ik nog. De Surinaamse vrouw. Zou zij mijn strippenkaart hebben gejat? Maar hoe? Een dikke Surinaamse vrouw die je met haar billen aanraakt en die met haar hand even in je jaszak komt.

Ook de jongen met de rugzak voelt in zijn zakken. Zoekt hij zijn strippenkaart, of zoekt hij zijn ontsteking? Moet hij aan een touwtje trekken en gebeurt het dan? Ergens midden in een tunnel. Onbereikbaar. Niet in paniek raken, denk ik. Eerst mijn strippenkaart: waar is mijn strippenkaart? Het blonde meisje? Maar die heeft een OV-jaarkaart. Als zij nu naast me zou zitten met haar billen tegen me aan... Waarom doet zo'n meisje dat niet even. Heel even, tegen een man in pak met aktetas maar even zonder strippenkaart.

[p. 36]

De metro stopt plotseling middenin de tunnel. ‘Dames en heren,’ zegt een stem, ‘we moeten even wachten op een andere metro die nog op het perron staat.’

Dit kan niet, denk ik. Er is iets gebeurd. De jongen met de rugzak houdt zijn handen in zijn jas. Een aanslag? Een tweede op deze dag. Het is dus toch een gecoordineerde actie. Het leven was ooit mooi en overzichtelijk. Het leven was ooit een meisje van zestien.

‘Zoekt u iets?’ vraagt de studente. Jezus, wat een leuke stem.

‘Ja, mijn strippenkaart. Ik kan hem niet vinden.’

‘Vervelend.’

‘Ja, heel vervelend. Ik weet niet wat ik moet doen.’

‘Wachten. U krijgt een boete.’

Ik probeer net als zij te glimlachen. U krijgt een boete. U. Ik ben een oude man geworden. Dit meisje weet het. Een bejaarde man die zijn kaartje kwijt is. Ze praat met mij om me gerust te stellen. Ik ben niet meer interessant. Moet ik daar wakker van liggen? Een vrouw, kinderen. Dat wil een man, toch? Ik heb nergens over te klagen. Mijn vrouw is één keer per week aantrekkelijk. Een vertrouwd en warm lichaam.

Oh god, daar is de conducteur. ‘Uw plaatsbewijs,’ zegt hij.

‘Ja,’ zeg ik, ‘ik ben hem kwijt. Ik heb afgestempeld. Maar ik kan hem even niet meer vinden.’

‘Heeft u een identiteitsbewijs bij u?’

‘Ik heb afgestempeld.’

‘Uw identiteitsbewijs.’

De jongen met de rugzak laat een strippenkaart zien. Hij wel. Heeft hij die van mij gestolen? Maar hoe dan? Het meisje... Maar hoe kan dat meisje dat hebben gedaan?

‘Ik heb mijn rijbewijs bij me,’ zeg ik.

Ik pak mijn portemonnee.

‘Ik heb echt betaald. Ik heb er geen baat bij om niet te betalen. Ik heb een auto. Ik rijd nooit zwart. Waarom zou iemand als ik zwartrijden?’

De conducteur antwoordt niet en begint te schrijven. Ik merk opeens hoe stil het om me heen is en richt mijn blik op de jongen met de rugzak. Hij is iemand die zwartrijdt. Hij doet dat. Niet ik. Met een rugzak in de metro staan. Om halfnegen 's ochtends. Deze jongen heeft geen baan. Hij is een flierefluiter. Of iets ergs. Minstens een terrorist.

Ik moet mijn adres en postcode geven.

‘Kunt u me zeggen waarom u zwartreed?’

‘Ik reed niet zwart,’ zeg ik. ‘Ik ben mijn kaartje verloren. Ik zat net in een andere metro. Daar moet het gebeurd zijn.’

‘Hier is een bewijs. U krijgt over enkele dagen de bon thuis gestuurd. Dank u vriendelijk.’

De man loopt weer verder.

‘Zo,’ zegt het meisje lachend, ‘u rijdt nooit zwart?’

‘Ja,’ zeg ik. ‘Ik betaal. Ik betaal altijd als ik met de metro ga. Jij toch ook?’

‘Ja, ik ook. Maar u zegt wel dat andere mensen niet betalen.’

‘Dat zeg ik helemaal niet.’

De metro beweegt weer. Piepend.

‘Maar u denkt het wel. U denkt dat andere mensen zwartrijden.’

‘Helemaal niet,’ zeg ik. ‘Zoiets denk ik niet.’

‘Ik zou zwartrijden,’ zegt de jongen met de rugzak. ‘Toch?’

[p. 37]

‘Helemaal niet,’ zeg ik. ‘Ik denk het van niemand.’

‘En toch zei u het,’ zegt de jongen. ‘Waarom zou ik zwartrijden? Ik.’

‘Ik heb een baan,’ zeg ik. ‘Ik heb genoeg geld. Ik heb geen reden. Arme mensen hebben een reden.’

‘Arme mensen kunnen de boete niet betalen. U kunt het risico nemen.’

‘Sorry,’ zeg ik en sta op. ‘Ik wens hier niet over te discussiëren.’

‘Daar ligt uw strippenkaart,’ zegt de jongen met de rugzak en hij wijst naar de grond.

‘Verrek,’ zeg ik. ‘Conducteur! Ik heb mijn strippenkaart gevonden.’

Triomfantelijk stap ik op hem af.

‘Mijn strippenkaart.’

‘Sorry,’ zegt de conducteur, ‘maar die kan u ook van een ander hebben gehad.’

‘Hij was getuige,’ zeg ik en wijs naar de jongen met de rugzak. ‘Hij zag mijn strippenkaart toen ik opstond. Hij moet uit mijn zak gevallen zijn.’

[p. 38]

‘Het spijt me. Ik heb de bon uitgeschreven.’

‘Ja, dat snap ik. Dat snap ik. Maar ik heb hem gevonden. Hij zag het. Toch, je zag het toch?’

De jongen glimlacht. ‘Je zag het toch?’ vraag ik opnieuw.

Hij zegt iets in een vreemde taal en een andere jongen begint hard te lachen.

‘Zeg iets,’ reageer ik geprikkeld. ‘Je praat Nederlands. Net praatte je Nederlands.’

‘Ik niet begrijp,’ zegt de jongen. ‘Ik Marokko.’

‘Je kan Nederlands,’ roep ik kwaad. ‘Je zag die kaart. U’ - en ik richt me op de studente - ‘U zag het ook.’

‘Ich verstehe dich nicht,’ antwoordt het meisje. ‘Entschuldigung.’

Een aantal mensen lacht. Besmuikt. Dich, denk ik, nu is het dich. Of zou ze het niet weten.

‘Kom op zeg!’ zeg ik. ‘Je praatte net Nederlands. Jij ook.’

‘Was sagen Sie? Ich verstehe es nicht.’

‘Verdomme!’ snauw ik. ‘Je begrijpt me heus wel.’

Het meisje staat op en glimlacht. Een doodnormaal Nederlands meisje. De metro remt af en de deuren gaan open.

‘Ik heb mijn strippenkaart,’ zeg ik weer tegen de conducteur. ‘U ziet toch dat ik een strippenkaart heb.’

‘Dat zie ik.’

Ik stap achter hen de metro uit. De jongen en het meisje verlaten ook het voertuig. Wat willen ze? Waarom achtervolgen ze me? Ik had iets moeten zeggen, ik had al eerder iets moeten zeggen. Dit is mijn land niet meer. De solidariteit is weg. Misschien had hij die strippenkaart allang zien liggen. Ja, hij heeft hem zien liggen en wachtte af wat er ging gebeuren. Een sadist. Een Marokkaanse sadist. Een terrorist in de dop.

De conducteurs gaan bij elkaar staan en de man die me beboet heeft steekt een sigaret op. Waarschijnlijk reden ze vroeger zelf zwart. Tegen deze mannen valt niets te beginnen. Ze voeren regels uit. Hoe kan iemand in een pak en met een aktetas zwart rijden? Hoe kan een man die opgroeiende kinderen heeft zoiets doen? Ik ben een voorbeeld. Ik wil mijn vrouw en kinderen en alle anderen laten zien hoe het hoort. Afstempelen. Gewoon afstempelen. Voor mijn jongens. Voor de maatschappij. Maar ik ben een roepende in de woestijn.

‘En?’ zegt het meisje. ‘Bent u nu verdrietig?’

‘Zag jij hem liggen?’ zeg ik zachtjes tegen de jongen met de rugzak. ‘Zag jij hem al liggen?’

‘Misschien,’ antwoordt hij.

‘Ja of nee?’

‘Misschien wel, misschien niet. U schrok toen u me zag. Toch? U dacht dat ik iets in mijn rugzak had. Toch?’

‘Jongeman,’ zeg ik, ‘ik stel een vraag.’

‘U denkt dat ik een terrorist ben met mijn rugzak. Maar ik kom van mijn ouders. Mijn moeder heeft mijn was gedaan.’

‘Ik hoef dat niet te weten. Ik geloof dat meteen. Natuurlijk ben je geen terrorist.’

‘U bent teleurgesteld,’ zegt het meisje.

‘Waarom ging je opeens Duits praten?’

‘Omdat ik daar zin in had. Ik had daar gewoon zin in. Ik dacht: laat ik de mensen aan het lachen maken.’

[p. 39]

‘De mensen aan het lachen maken!? Je maakte mij belachelijk. Ik een man die hard werkt. Die zorgt dat jij studiefinanciering krijgt.’

‘Ik verdien zelf. Ik ben een callgirl. Hier is mijn nummer. Als je troost zoekt.’

Uit haar jaszak pakt ze een kaartje en ze glimlacht opnieuw.

‘Tot ziens,’ zegt ze en loopt weg.

De Marokkaanse jongen loopt met haar mee. Hij wil onze meisjes afpakken, denk ik. Onze blonde meisjes. Onze blonde callgirls. Terwijl zijn zusje met een sluier over straat moet lopen. Die Marokkaanse jongen heeft het gedaan, hij zag de kaart liggen en zei niets. Goddomme, wat moet er van dit land worden.

Buiten draaien het meisje en de jongen zich om en kijken naar me. Ze lachen en zwaaien even.