Hollands Maandblad. Jaargang 2006 (698-709)

[p. 30]

Ik voel maar één hoofdje
door Cathelijn Schilder

Opa is dood. Riks opa. Hij ligt opgebaard in de kerk waar hij zijn hele leven koster is geweest. Het heeft gesneeuwd. Het is een week voor kerst en het Friese dorpje met het oude kerkje in het midden op het plein ziet eruit als een ansichtkaart.

Ook opa in zijn witte kist past op die kaart.

Ik kreeg het te horen toen ik op bladzijde 56 was.

blz. 56: Je bent nu vijf maanden zwanger. Het kan nu heel goed zijn dat je een bijna onbedwingbare behoefte hebt tot babyshoppen. Beperk je echter tot kleine grappige spulletjes. De babykamer hoeft pas in de zesde maand in orde te zijn.

Onze verloskundige vertelt dat ik bloedgroep a negatief heb. Dat is geen probleem, vertelt ze. Wel zal voor de zekerheid de placenta opgestuurd worden naar het lab. Om te kijken of mijn lichaam antistoffen tegen het bloed van de baby heeft aangemaakt. Voor een volgende zwangerschap is dat goed om te weten, zegt ze. Ik knik alsof ik het begrijp. Rik draait zijn schoenveter strak om zijn vinger. Hij let niet op. Hij wordt ook niet aangesproken.

De placenta moet naar het lab. Prima. Hoe vervoer je een placenta? In een doos. In een vuilniszak? In een tasje van de Hema? Moet daar een postzegel op?

Bij ons wordt het vuilnis twee keer in de week opgehaald. Stel ik beval op donderdagavond. Dan ligt dat tot en met maandag in de vuilnisbak op het balkon. Of loopt Rik met een vuilniszak over straat op zoek naar een afvalbak waar het in kan. Dat ding valt natuurlijk. Het sijpelt over het Mercatorplein, er worden winkelwagentjes doorheen gereden.

Ik heb een boek gelezen waarin stond dat als je een hond hebt... nou ja laat maar. We hebben ook geen hond.

‘Hanny kun je even komen voelen?’ Een collega-verloskundige steekt haar hoofd om de hoek. Hanny staat op en loopt naar de deur.

‘Een ogenblikje,’ zegt ze en verdwijnt. Ik kijk naar Rik en leg mijn hand op zijn knie.

‘Gaat het?’ vraag ik. ‘Volgende keer hoef je geen vrij te nemen hoor. Het gaat nergens over.’

‘Het gaat heel goed,’ zegt hij. Hij is ergens anders met zijn gedachten.

‘Als ik nou de verloskundige doe, doe jij de hypotheekadviseur,’ zeg ik, met mijn hoofd half op zijn schoot.

Hanny komt weer binnen. Ze ziet er bezorgd uit. Haar wangen zijn bleek en haar krullen lijken wat neerslachtiger dan anders voor haar ogen te hangen.

‘Soms voelen vier handen meer dan twee,’ zegt ze. ‘Goed, waar waren we, hoe gaat het met je en hoe gaat het met (kijkt zoekend op het beeldscherm) Rik?

blz. 44: Ga voor de uitgerekende datum nog fijn met zijn tweetjes op vakantie. Dit om te genieten van elkaar. Om te genieten van de tijd die jullie hebben. En om uit te rusten voor de drukke maanden die komen gaan.

Tot en met de zesde maand hebben vliegtuigmaatschappijen geen moeite met het

[p. 31]

vervoeren van zwangere vrouwen. Daarna zijn kosten voor een eventuele noodstop of bevalling aan boord, voor rekening van de vrouw. Deze kosten worden niet vergoed door de verzekering. Deze kunnen oplopen tot tienduizenden euro's.

(terug van vakantie)

Het is half één 's nachts. ‘Bel jij Matthijs?’ ik pak mijn mobiel uit mijn jaszak en stop hem in zijn hand. Ik vind dat ik niet hoef te bellen. Ik vind dat het niet mijn, maar zijn probleem is, en dat hij het moet oplossen. Ook al staan we samen in het pikkedonker voor ons huis zonder sleutels. We zijn net uit een levensgevaarlijke taxi gestapt, nadat we bij het station ontdekten dat Rik alle sleutels (voordeur-, etage-, fiets-) en zijn telefoon in het vliegtuig heeft laten liggen. De fietsen stonden zoals gebruikelijk met vier sloten aan elkaar vastgeklonken.

‘Matthijs heeft ook een slijptol,’ hoor ik Rik zeggen terwijl ik naar het schermpje van mijn telefoontje kijk. De batterij is bijna leeg.

Na een half uur komt Matthijs in trainingspak op zijn bakbrommer de sleutel brengen.

‘De huisdeur moet je maar open wrikken,’ roept hij opgewekt met de helm nog op zijn hoofd. ‘Die sleutel heb ik net in de put laten vallen.’

In het trappenhuis ruikt het naar de wiet van de bovenbuurman. De baby van de linkerburen huilt als gebruikelijk. Ik wil niet zeuren, ik wil niet op zo'n echte zwangere vrouw lijken, en tot onlangs vond ik het geblow in huis romantisch. Maar de geur doet me nu kokhalzen. Het ruikt naar kots, naar stront, naar zweetvoeten en dat alles in een pannetje waar je dan boven hangt.

De deur geeft al mee na de eerste voorzichtige duw van de schouders van Rik. Het hout van de sponning is zo vochtig dat het zachtjes scheurt en niet krakend breekt.

‘Ik wil verhuizen,’ zeg ik zachtjes. Ik wil niet dat de buren het horen. Ik wil niet dat ze me horen huilen. Ik wil niet dat ze zich kunnen verheugen op een extra te kraken etage.

‘Daar hebben we het morgen over,’ zegt Rik. ‘Ik ga nu thee voor je zetten.’ Hij legt me op bed, probeert vergeefs mijn schoenen uit te doen en trekt de deken over me heen.

‘Wat doen we vannacht met de deur?’ vraag ik. Rik hoort me niet door het water dat in de ketel stroomt. Ik val in slaap.

Ik word wakker van gestommel op de trap. Het is vier uur 's nachts. Rik komt binnen, doet het licht aan en schopt zijn schoenen uit.

‘Waar was je,’ vraag ik.

‘Ik was mijn paspoort kwijt,’ zegt hij terwijl hij broek en onderbroek in een keer uittrekt.

‘Lag gelukkig nog in die taxi; was uit mijn broekzak gevallen.’

‘Hoe heb je die taxi gevonden?’

‘Ik heb de fiets van Matthijs geleend en ben door de stad gaan fietsen langs de taxistandplaatsen.’ Zijn moeder heeft hem geleerd te gaan zoeken als je iets kwijt bent. Ook als dat betekent dat je drie uur lang langs honderd taxi's moet fietsen.

‘Je zag onze taxi, je hebt tegen het raampje getikt en gevraagd: heb jij mijn paspoort?’

‘Ja.’

‘En toen gaf hij hem.’

‘Ja.’

Als ik iets kwijtraak, vind ik het nooit meer terug. Rik vindt altijd alles terug.

[p. 32]

lucebert (l.j. swaanswijk; 1924-1994) - Medewerker Hollands Maandblad 1988-1994 (uit: hm 447, 1985)

[p. 33]

(Behalve die laptop die hij op straat had laten staan omdat hij zijn sleutels niet kon vinden.)

‘Hoe lang heb je door de stad gefietst?’

‘Paar uurtjes.’

Stilte. Onmogelijk om nu niet te denken: hoe moet dit als we straks een kind hebben.

‘Je hebt je record verbroken,’ zeg ik.

‘Welk record.’

‘Je bent in zes dagen vakantie, inclusief terugreis, vier keer je paspoort kwijtgeraakt en hebt het alle vier de keren teruggekregen.’

‘Vier keer?’

‘Dan tel ik ook de keer mee dat het in het doucherekje in de badkamer bleek te liggen.’

‘Toen was ik het niet echt kwijt,’ zegt Rik terwijl hij naakt, voorovergebogen over het tafeltje de verwarming dichtdraait.

‘Maar wat deed het dan in het doucherekje!’ huil ik zachtjes.

blz. 1 regel 1: Je bent zwanger, gefeliciteerd!

Ik sla het boek dicht. Ik staar naar de plant die ik al twee weken geen water meer heb gegeven. Om te kijken hoe lang het duurt voordat Rik er uit zichzelf aan denkt. (Kinderachtig, maar dit deed ik al voordat ik zwanger werd, zo ben ik altijd geweest.)

Dit, denk ik, is zonder twijfel de domste eerste zin van een boek, die ik ooit gelezen heb. Nog erger dan de zin op de kaft: Dit boek geeft een grotere kans op een gezond kind.

Ik lees dat boek toch niet omdat ik eksterogen heb! Ik weet toch zeker zelf wel wat ik heb. Ik hoef toch niet door een boek gefeliciteerd te worden. Ooit in de wachtkamer bij de dokter een folder gelezen met als eerste zin: U heeft longklachten, wat vervelend.

De telefoon gaat. Het is Riks moeder. ‘Waar is Rik?’ vraagt ze.

‘Naar z'n werk,’ zeg ik.

‘Hoe ga jij dat straks doen met je werk?’ vraagt ze.

Mijn antwoord is lang. Het is onsamenhangend en het duurt tien minuten. De laatste zin is: ‘We moeten afwachten hoe het gaat. We hebben er weinig over te zeggen.’

‘Nou ja, schatje,’ zegt ze. ‘Het valt tegen, het valt altijd tegen.’

Het is stil, het vijfde blaadje van die dag valt van de kamerplant.

‘Is Rik zijn telefoon weer kwijt,’ zegt ze. ‘Ik krijg een rare pieptoon.’

‘Ja,’ zeg ik. ‘Die ligt onder een stoel in een vliegtuig ergens.’

‘Zijn opa is overleden,’ zegt ze. ‘Hij was al een tijdje slecht.’

Mijn moeder vertelt: - Ik had een buurvrouw in Schiedam, toen jij geboren werd kwam ze op kraamvisite. Ze begon te huilen toen ze je zag. Ze had zelf twee kinderen. Twee jongens die al drie keer de zijspiegeltjes van je vaders auto hadden afgetrapt, maar ze hadden leuke koppies. Dat ging wel goed komen met ze, dat kon je zien. (mijn moeder ziet dat soort dingen)

Nou ja, ze had jou in haar armen en ze begon te snikken, te snikken. Ze zei: ‘Ik weet bijna zeker dat ik ook een keer bijna een dochter had gehad.’ Met zo'n zwaar Rotterdams accent, vanonder haar roze geblondeerde slierten haar. Ze was uitgeput.

[p. 34]

Toen ze zwanger was van de jongste kwam ze bij de vroedvrouw. Het was in de tijd dat we nog niets wisten over brie en rosbief en al die andere dingen die jij niet mag. Ik kreeg nog gewoon te horen dat ik wel mocht roken, maar niet meer dan vijf sigaretten per dag. Dat heb ik dus ook allemaal gedaan, dat spijt me echt.’

Maar ja, die vroedvrouw zei: ‘Ik hoor twee hartjes, maar ik voel maar één hoofdje.’

Alle vroedvrouwen kwamen luisteren en voelen. Het was wonderlijk. Ze kwamen er niet uit. Ze hadden toen niet de apparaten die ze nu hebben.

‘We moeten afwachten,’ zei de vroedvrouw. ‘Kom over drie weken nog eens terug.’

Stel je voor! roept mijn moeder uit. Dan moet je naar huis met twee hartjes en een hoofdje! Zo sta je dan in de rij bij de bakker.

Nou ja, na drie weken kwam ze terug. De vroedvrouw zette die toeter weer op haar buik. Ze luisterde lang. ‘Nou hoor ik verdomme nog steeds twee hartjes,’ riep ze uit.

Ze begon met twee handen op haar buik te duwen, in alle richtingen.

‘En ik voel toch echt maar één hoofdje.’

De buurvrouw mocht weer rechtop gaan zitten. Trok haar trui weer over haar buik.

‘Nou’, zegt de vroedvrouw. ‘Dat zien we dan wel als het zover is.’

‘En er werd dus gewoon één jongetje geboren,’ zegt mijn moeder. ‘Een jongetje dat nu samen met zijn broer structureel alle containers met oude kranten in de fik zette.

En bij het zien van ieder babydochtertje barstte de buurvrouw in snikken uit.

‘Zijn we daarom verhuisd?’ vraag ik aan mijn moeder (wij zijn met vier meiden thuis).

‘Nee,’ zegt ze. ‘Nee, we wilden graag een tuin. Ik wilde dat jullie in de tuin konden spelen.’

Nog een kwartier voordat de dienst begint. De familie staat rond opa, over enkele minuten zullen de eerste mensen binnenkomen. Rik doet wat ik hem op de heenreis in de auto verboden had te doen. Hij pakt zijn gloednieuwe mobiel uit de binnenzak van zijn pak, klikt in een vloeiende, filmische beweging het apparaatje open en brengt het schermpje op enkele centimeters afstand van de ogen van zijn moeder.

‘Kijk,’ fluistert hij trots. ‘Zie je het?’

Zijn moeder kijkt naar het schermpje. Zet haar bril op.

‘Heb je alweer een nieuwe telefoon?’ vraagt ze.

‘Nee, de foto,’ zegt Rik, ‘kijk naar de foto.’

Zijn moeder kijkt naar het wazige zwart-wit beeldje.

‘Is dat opa?’ vraagt ze verbaasd.

Riks zus buigt van de andere kant over de kist heen om het ook te zien.

‘Nee,’ zegt Rik. ‘Natuurlijk niet. Raad maar wat het is. Het is heel mooi.’

‘Hoeveelste telefoon is dit voor jou eigenlijk dit jaar?’ vraagt zijn zus. ‘Vierde?’

‘Vijfde,’ zeg ik. ‘Rik, je kunt beter even wachten tot strakjes.’

‘Wat,’ zegt Rik. ‘Het is heel mooi. Ze moeten het nu zien. Kijk oma, kijk.’ Rik houdt de telefoon voor het gezicht van oma.

‘Ja, nou ja,’ zegt ze. ‘Ik hoef dat niet hoor. Ik ben toch altijd thuis. En als ik niet thuis ben, ben ik gewoon even boodschappen doen.’

[p. 35]

‘Nee,’ zegt Rik weer. ‘Niet de telefoon, het fotootje in het scherm. Het is heel mooi.’

‘Zeg nou gewoon wat het is,’ zegt zijn moeder.

‘Het is de echo!’ zegt Rik. ‘Het is je toekomstige kleinkind.’

‘Oh,’ zegt ze. ‘Kun je die nu zelf met je mobiele telefoon maken?’

Achterin de kerk komen de eerste mensen binnen. Ze gaan op de achterste banken zitten. Ze zijn wit en koud van de fietstocht door de sneeuw. Ze laten hun handschoenen aan.

Rik wil de foto's van opa in de kist via mailtjes naar de familie versturen. Dat is vooral handig voor de familie in Kuala Lumpur. Ik zeg dat zoiets niet kan. Ik zeg dat we ze beter kunnen laten uitprinten en per post kunnen sturen. Met een mooie kaart erbij. Rik kijkt me aan alsof hij nog nooit zo'n omslachtig onhandig plan gehoord heeft. Ik zeg: ‘Je gaat toch geen foto's van een dode negentigjarige opa mailen! Hij is hooguit drie keer in zijn leven Friesland uit geweest.’

‘Wat heeft dat er nou mee te maken,’ vraagt Rik zonder op te kijken van het beeldscherm.

Voor mijn gevoel heeft het er heel veel mee te maken, maar ik kan niet uitleggen wat. Ik zeg niets.

Riks moeder belt om te zeggen dat ze het bestand met de foto's als enige niet ontvangen heeft. Ze geeft haar mailadres, met heel veel streepjes en rare letters. Ik weet nu al dat ze niet weet hoe ze de bestanden moet openen. Ik weet dat ze het niet aan Rik durft te vragen. In gedachten zie ik haar een middag lang op een afgedankte laptop proberen de foto's van haar overleden vader te openen.

blz. 97: Een baby heeft niet zoveel nodig. Zeker niet als je borstvoeding geeft. Maar natuurlijk is het heerlijk je uit te leven en te verwennen in het veelzijdige assortiment van de babywinkels. Houdt er rekening mee dat de levertijd van de gemiddelde babykamer (inclusief bijpassend beddengoed en gordijntjes) varieert van zes tot tien weken.

‘Heeft u inwendige of uitwendige aambeien?’ vraagt de verkoopster aan de vrouw bij de toonbank. (Ik verzin dit niet. Ze vroeg het echt.) Het schalde door de winkel. De woorden kaatsten tegen de rekken babykleertjes en kolfapparaten. Ze spookten nog dagenlang in de hoofden van iedereen die aanwezig was. Het is de stilte die op je drukt als je de deur van een lege winkel openduwt.

Uit piëteit met de noodlottige begraaf ik mijn blik in een rek onwaarschijnlijk grote zwangerschapsbeha's. Ik denk aan Annie, het weesmeisje met de rode krullen die met haar boze blik enge straatjongens kon wegjagen. Het komt goed, denk ik uit alle macht. Lieve, lieve vrouw die nu met grijsgroen hoofd bij de kassa door de grond staat te zakken. Het komt goed. Dat zei opa altijd. En daarna steevast: daar ga ik voor zorgen. En dan knipoogde hij.

‘Het is het best verkochte product van deze winkel,’ hoor ik de verkoopster vrolijk tjirpen. ‘Het is homeopathisch.’

En vervolgens klonk, dank je God, dank je, de mooiste zin in tijden gehoord: ‘Ik gebruikte het zelf ook.’