Hollands Maandblad. Jaargang 2006 (698-709)

[p. 33]

De kandidaat en zijn moeder
door Florus Wijsenbeek

Mijn moeder, die in 2000 op bijna vijfentachtigjarige leeftijd is overleden, spelde elke dag de krant. Dat deed ze meestal met haar ogen dicht, want ze was niet erg in politiek geïnteresseerd.

Soms had ze haar ogen wel open tijdens het lezen. Zoals op de dag dat ze me nogal gepikeerd opbelde. Ze had in het Wassenaars Nieuws- en Advertentieblad gezien dat ik in haar woonplaats (en mijn geboorteplaats) een spreekbeurt zou houden. En dat had ik haar niet gemeld, hoewel mijn beginnende politieke loopbaan haar geenszins was ontgaan. Aangezien ze mij nog nooit in het publiek had horen spreken, zou zij met mij meekomen. Zulks deelde ze mee op een toon die geen tegenspraak verdroeg, en er was in alle redelijkheid ook geen enkele manier om het haar te weigeren. De bijeenkomst, een ‘politiek café’, was immers openbaar.

Op de bewuste avond werd ik om half zeven 's avonds door haar gebeld: of we nog niet weg moesten. Dat was nog niet het geval, want de bijeenkomst zou pas om half negen beginnen en ik woonde ongeveer op tien minuten per auto bij haar vandaan, en zij woonde nog eens tien minuten verwijderd van het lokaal waar ik moest spreken. Toegegeven, het lokaal lag nogal achter in Wassenaar - dergelijke voor de villabewoners ongebruikelijke activiteiten werden een beetje naar de marge verdreven - maar toch was ik niet plan om voor acht uur van huis te vertrekken.

Het volgende telefoontje van mijn moeder of we niet moesten gaan kwam om zeven uur. Het daaropvolgende kwart over zeven. Toen tien minuten daarna de telefoon weer ging, ben ik haar maar gaan halen. Uiteraard zat ze al klaar, met hoed op en een tas met een paar andere schoenen op schoot. Traineren was er niet bij.

Het gebouw was donker en potdicht. Het regende, dus hebben we nog een tijd gezellig in de auto zitten praten. Ruim twintig minuten voor de opening kwam het bestuur aangerend om de zaal in orde te gaan brengen, koffie te zetten, plakkaten aan te brengen en wat nog meer aan voorbereidselen getroffen diende te worden voor een gewichtige politieke bijeenkomst. Het was derhalve een streep door de rekening dat niet alleen de kandidaat er al was, maar ook diens moeder. De regelen der beleefdheid - ja, die bestonden destijds in Nederland - schreef immers voor dat met haar geanimeerd geconverseerd moest worden. Dit diende volgehouden te worden ondanks haar enigszins schampere opmerkingen en vragen die te kennen gaven dat ze zich in genen dele interesseerde voor politiek. Het bestuur kreeg collectief zweetdruppels op het voorhoofd. Een goed begin van de avond.

Toen ik eindelijk op mocht, zag ik met een zucht van opluchting dat mijn moeder bescheiden achter in de zaal was gaan zitten. Maar mijn vreugde sloeg om toen het mij niet ontging dat ze reeds bij mijn eerste zin onderuitzakte, bij de tweede in diepe slaap verzonk en bij de derde het ook nog op een snurken zette.

Dat verbaasde mij niets. Ook als mijn vader haar wel eens had meegenomen naar gelegenheden waar hij moest spreken, viel ze steevast in slaap. Stemverheffing mijnerzijds had geen uitwerking, het leek integendeel als een perfect slaapmiddel te werken. Vooralsnog had niemand de schone slaapster in de gaten, behalve het plaatselijke partijbestuur, dat als altijd met het gezicht naar de zaal zat, en nu merkte dat niet iedereen door mijn politieke vergezichten werd geboeid.

De situatie veranderde bij het vragenstellen na afloop van mijn betoog. Ik zag het onmiddellijk: de bij alle spreekbeurten gebruikelijke dwarsligger nam het woord. Bij elk praatje is er wel iemand in de zaal die niet alleen een eigen

[p. 34]

mening heeft - nu ja, een mening die met de opvatting van niemand anders overeenkomt - maar die ook een vraag zo moeilijk weet in te kleden dat het een eigen speech wordt, die even lang als onbegrijpelijk is. Het bestuur kent zo iemand natuurlijk goed genoeg en probeert meestal de desbetreffende de mond te snoeren, doorgaans tevergeefs. Hun ongeduld werkt altijd averechts en sterkt de spreker in de volhardendheid van zijn spreken. Hij - het zijn altijd mannen - denkt dan dat hij gelijk heeft, maar dat het bestuur hem dat niet wil geven, omdat de partij iets te verbergen heeft.

Van mijn oude baas in het Europese Parlement Cornelis Berkhouwer heb ik geleerd met dit soort orakelaars om te gaan. Je moet zo'n spreker gewoon onderbreken, jij hebt immers de microfoon en staat meestal ook nog hoger op een platform. Je brandt hem eerst tot de grond toe af. Dat vindt het gehoor, dat zich toch al aan die zeurkous ergert, prachtig - maar alleen tot op zekere hoogte. Op een gegeven moment wordt eerst het bestuur en dan de zaal ongemakkelijk, want die man is wel vervelend, maar een al te erge afdroogpartij gaat op mishandeling te lijken en is zielig. Bovendien weten ze dat de spreker zelf er nauwelijks last van zal krijgen, maar dat de verongelijkte vragensteller de volgende vergaderingen, extra rancuneus, beslist wel zijn gelijk zal willen krijgen. Om dat te voorkomen, moet je precies op tijd dezelfde zeurkous nog eens de gelegenheid geven een vraag te stellen. Dat had hij niet verwacht, en door de eerdere in zijn ogen onheuse bejegening heeft hij in de tussentijd niet op die andere vraag zitten broeden. Hij komt dus onherroepelijk met iets korts en onbenulligs. Het kan niet schelen wat hij vraagt, maar als reactie geef je hem nu volledig gelijk! De situatie is gered. Iedereen tevreden.

In dit geval wilde het ongeluk dat de lastpak van de Afdeling Wassenaar precies naast mijn moeder zat. Wat de zaal eerst niet had opgemerkt, werd nu door deze querulant voor iedereen duidelijk. Door de lengte en de onbegrijpelijkheid van zijn vraag werd de zaal ongeduldig en begon bestraffend achterom te kijken. En een ieder kon nu met eigen ogen zien dat naast de vragensteller de moeder van de kandidaat zat, slapend en snurkend bovendien. Zelfs degene die in plaats van haar zoon het woord had genomen, kon haar niet uit haar sluimer wekken.

Ik weet bij God niet meer wat de man aan me vroeg, en nog minder wat ik heb geantwoord, want mijn hoofd was geheel gevuld met tuimelende visioenen van een door moederlijk ronken geknakte politieke loopbaan en dat deed het zweet tappelings langs mijn rug lopen. Zou Wassenaar mijn Waterloo worden door mijn bloedeigen moeder?

Ik herinner me weinig van het verdere verloop van de bijeenkomst, maar wel dat ik haar meteen ben gaan wekken zodra het officiële gedeelte van de avond voorbij was. Onder het mom van dat ze zich niet erg goed voelde - het tegendeel was waar, ze wilde heel graag nog een glaasje meedrinken - heb ik haar naar huis ontvoerd. Zodra ik haar thuis had opgeborgen, scheurde ik terug om de schade te beperken. Buiten het café trok ik mezelf eerst in de plooi alvorens ik het voor sprekers belangrijkste deel van de avond onder ogen durfde te zien, het zich mengen onder het publiek. Op deze ‘after-party's’ worden carrières gemaakt en gebroken, en te zien aan de ogen die mij onderzoekend aanstaarden, besefte ik maar al te goed dat het voor mij kantje boord was geweest.

Nadien heeft mijn moeder nooit meer gevraagd of ze met mij mee mocht naar een politieke avond. En ik heb het haar ook nooit meer aangeboden.