Hollands Maandblad. Jaargang 2004 (674-685)

[p. 33]

Je moet aan Melissa's kant uitstappen
door Geert van der Kolk

Na de herdenkingsdienst stond iedereen op de hoek van Broadway en Eighty-second Street te wachten tot de auto's uit de garage kwamen. Ed, Stevie's broer, was met de organisatie belast. De drie zwarte volgauto's waren voor de naaste familie; de rest ging à l'improviste. Ed kwam naar Sheryl toe en kuste haar op haar wang.

‘Ik ben blij dat je gekomen bent,’ zei hij. ‘Dank je. Ga je mee naar de begraafplaats?’

‘Ja,’ zei Sheryl. ‘Als het kan.’

‘Heb je al een plaatsje in een auto?’

‘Nee. Ik ken eigenlijk niemand, behalve jou en je moeder.’

Ed pakte haar bij de elleboog en bracht haar naar een lange, grijsblonde vrouw.

‘Melissa? Dit is Sheryl,’ zei hij. ‘Hebben jullie nog een plaatsje in de auto?’

‘Natuurlijk,’ zei Melissa.

‘Prima,’ zei Ed. ‘Weet je waar je naar toe moet als je ons in Queens kwijtraakt?’

‘Peter heeft de routebeschrijving.’

‘Prima,’ zei Ed en hij liep weg.

‘Hallo,’ zei Sheryl. ‘Stevie en ik zaten samen op nyu.’

‘Ik ben maar aangetrouwde familie van de tweede graad,’ zei Melissa. ‘Heb je Stevie nog gezien of gesproken sinds hij ziek was?’

‘Nee. We hadden al jaren geen contact meer. Het verbaasde me dat iemand mijn adres nog had.’

‘Woon je niet in New York?’

‘Nee, in Michigan. In Ann Arbor.’

De auto's kwamen uit de garage onder Eighty-second Street en stopten in een rij langs de stoeprand. Melissa nam Sheryl mee naar een grijze Buick. Er zat een man achter het stuur en naast hem een meisje van een jaar of achttien.

‘Dit is Sheryl,’ zei Melissa. ‘Ze rijdt met ons mee.’

‘Gezellig,’ zei de man.

‘Dit is mijn echtgenoot Peter,’ zei Melissa. ‘Een neef van Stevie.’

‘Eén van de velen,’ zei Peter.

‘Sheryl was een vriendin van Stevie op de universiteit.’

‘Ook een van de velen?’

‘Dad!’ zei het meisje.

‘En dit is onze dochter Emily.’

De begrafenisstoet reed langzaam de tunnel onder Central Park in.

‘Het was een mooie dienst,’ zei Sheryl, omdat niemand anders iets zei.

‘Vond je?’ zei Peter.

‘De rabbijn heeft mooi gesproken.’

‘Het is geen echte rabbijn. Hij is nog in opleiding.’

‘Dat geeft niet,’ zei Melissa. ‘En hij heeft mooi gesproken. Dat is een feit.’

‘Bullshit,’ zei Peter. ‘Stevie was zevenenveertig, kerngezond, en hij zorgde goed voor zichzelf.’

Peter draaide zich om en keek Sheryl even aan.

[p. 34]

‘Wist je dat hij vorig jaar aan de marathon heeft meegedaan?’

‘Nee.’

‘En een verdomd goede tijd gemaakt ook. Hij zorgde goed voor zichzelf en voor zijn kinderen en was zelfs aardig tegen zijn vrouw, hoewel het een ramp van een mens is.’

‘Dad!’

‘Ken je zijn vrouw?’

‘Nee,’ zei Sheryl. ‘We hebben nooit contact gehad.’

‘Anyway,’ zei Peter. ‘Als zo iemand als Stevie ineens hersenkanker krijgt en de pijp uit gaat, zomaar, zonder aanleiding, dan moet die assistent-rabbijn, die vice-rabbijn, die namaakrabbijn niet een mooie toespraak houden, maar protesteren.’

‘Waartegen?’ zei Emily, het meisje op de voorbank. ‘Tegen wie?’

‘Tegen God, natuurlijk. God heeft een klotestreek uitgehaald.’

‘Jij gelooft niet eens in God.’

‘Maar die ersatzrabbijn wel. Dat mogen we tenminste hopen.’

Aan de East Side zat het verkeer naar de brug vast.

‘Waren jij en Stevie erg close?’ vroeg Sheryl.

‘Helemaal niet,’ zei Peter. ‘Ik zag hem bijna nooit.’

‘Peter is het zwarte schaap van de familie,’ zei Melissa.

‘Vroeger, toen we klein waren, gingen we altijd naar oma Weiss voor Passover. Iedereen ging naar oma Weiss. Ze woonde op Long Island.’

In het gedrang op de opritten van de Tri-Borough Bridge raakten ze de rest van de begrafenisstoet kwijt.

‘Hier is het kaartje met de routebeschrijving,’ zei Peter tegen Emily. ‘Jij navigeert.’

Hij deed zijn richtingaanwijzer aan en drong voor naar de linker rijstrook.

‘Jullie waren zeker wel close,’ zei Melissa tegen Sheryl. ‘Anders was je niet helemaal uit Michigan gekomen.’

‘Kom je uit Michigan?’ zei Peter.

‘Geboren en getogen,’ zei Sheryl. ‘Toen ik hier kwam studeren was ik nog nooit eerder aan de oostkust geweest.’

‘Waar studeerde je?’

‘nyu, net als Stevie.’

‘Emily zit op Vassar.’

‘Hoeveelstejaars?’ vroeg Sheryl aan het meisje.

‘Eerste jaar nog maar,’ zei ze.

‘Ik vond het geweldig, mijn eerste jaar in New York,’ zei Sheryl. ‘Ik had het gevoel alsof ik eindelijk aan mijn leven begonnen was. En dat blijf ik altijd met Stevie associëren.’

‘Oh, dus jullie waren een item?’ zei Peter.

‘Dad!’

‘Nou en of,’ zei Sheryl. ‘We waren heel serieus met z'n tweeën. We woonden samen in een studentenflat in Washington Square Village en later aan East 7^th Street.’

‘Waarom herinner ik mij daar niets van?’ zei Peter.

‘Jij was toen al lang afgestudeerd,’ zei Melissa.

‘Ja, je bent al heel oud,’ zei Emily.

‘Ed weet het nog wel,’ zei Sheryl.

‘Stevie's broer?’

‘Ja, hij kwam vaak logeren. En ik ben ook een paar keer in Westchester geweest.’

‘Het ouderlijk huis,’ zei Peter. ‘Oom Josh en tante Becky. Mijn God, wat was het daar altijd benauwd. Je kon er niet ademen van de zelfgenoegzaamheid.’

‘Becky mocht mij wel,’ zei Sheryl. ‘Dat geloof ik tenminste. Ik was natuurlijk ook

[p. 35]

een heel net joods meisje uit Michigan. Ik heb na de dienst even met haar gepraat, maar het leek net alsof ze me niet herkende.’

‘Ze is dement,’ zei Melissa.

Het was druk op de Grand Central Parkway. In alle rijstroken reden de auto's bumper aan bumper en erg langzaam, maar er waren geen ongelukken en opstoppingen.

Peter keek over zijn schouder naar Sheryl.

‘Ben je nog steeds een net joods meisje?’

‘Dad!’ zei Emily. ‘Ik rij nooit meer met jou mee.’

Sheryl lachte.

‘Is hij altijd zo?’

‘Ja,’ zei Emily. ‘En je went er niet aan.’

‘Hoe is het met jou en Stevie verder gegaan?’ vroeg Melissa.

‘Het is niet verder gegaan. Na nyu ging ik naar Princeton voor mijn Ph.D. Stevie bleef in New York. We dachten dat het geen probleem zou zijn. Het is maar een uur met de trein. We reden een jaar lang heen en weer naar elkaar toe. Het was geen probleem tot ik voor mijn dissertatieonderzoek naar Italië ging.’

‘Italië? Wat deed je dan?’

‘Kunstgeschiedenis, net als Stevie. Ik doe het nog steeds.’

‘Ben je ook professor?’

‘Ja.’

‘In Ann Arbor?’

‘Ja. Voor mijn eerste onderzoek ging ik naar Rome, naar het archief van het Vaticaan. Het ging over de renaissancepausen en hun financiële steun aan schilders en beeldhouwers, vooral Michelangelo en Titiaan, natuurlijk.’

‘Natuurlijk,’ zei Peter spottend. ‘Een mooi onderwerp. Tijdloos en toch actueel.’

‘Oh, shit,’ zei Emily.

‘Wat doe jij, Peter?’ zei Sheryl. ‘Iets heel anders, zeker.’

‘Peter is een supersuccesvolle executive in de reclamebranche,’ zei Emily. ‘Maar eigenlijk wil hij een roman schrijven. Hij is ontzettend gefrustreerd.’

‘Ja?’

‘Je hoort het,’ zei Peter. ‘Mijn dochter liegt nooit. Dat kan ze niet eens. Hoe ver is het nog tot onze afslag? Dit is nummer zeven.’

Emily pakte de wegenkaart van Queens, vouwde hem open en legde de routebeschrijving ernaast op haar schoot.

‘Ik dacht altijd dat Stevie moderne kunst deed,’ zei Melissa. ‘En fotografie.’

‘Klopt,’ zei Sheryl. ‘Ik deed de renaissance. Daarom ging ik naar Rome en hij niet. In het begin had ik wel heimwee, maar eigenlijk vond ik het geweldig, vooral 's avonds als ik klaar was op het archief. En ik besefte al heel gauw dat er niemand op mij lette, dat niemand controleerde of ik wel of niet naar het archief ging. Dus soms liep ik gewoon de hele dag in de stad rond en dan was ik de hele dag een beetje high, niet van alle mooie ruïnes en monumenten, maar van de drukte en de herrie op straat en van de stank en het gedoe.’

‘Cool,’ zei Emily. ‘Waar woonde je? Ik wil volgend jaar ook een semester naar het buitenland.’

‘Ik had een piepklein kamertje in het Casa Internazionale, een krot van een gebouw dat was gereserveerd voor uitwisselingsstudenten.’

‘Een krot?’

‘Nou ja, het was in Rome, dus het was wel een 17de-eeuws krot.’

‘Een echt krot,’ zei Peter.

‘Wat romantisch,’ zei Melissa.

Ze draaiden de Van Wyck Expressway op.

[p. 36]

‘Hou je hoofd erbij,’ zei Emily tegen Peter. ‘We blijven hier maar even. Derde afslag en het is een afslag aan de linkerkant.’

‘Weet je het zeker?’

‘Move!’ zei Emily. ‘Je hebt maar anderhalve mijl en je moet vier rijstroken over.’

‘Shit. Had Stevie geen begraafplaats in Manhattan kunnen uitzoeken?’

‘Er zijn geen begraafplaatsen in Manhattan.’

‘Sorry,’ zei Sheryl. ‘Ik zit hier maar als een kip zonder kop over Italië te praten, maar dit gaat eigenlijk over Stevie, en ook over hoe jullie je voelen.’

‘Dat geeft niet,’ zei Melissa. ‘Wij zijn maar verre familie.’

‘Wij huilen tranen met tuiten, zoals je ziet,’ zei Peter.

‘We hadden maar weinig contact met Stevie,’ zei Melissa.

‘Hij praatte altijd alleen maar over de gewichtige commissies en besturen waar hij in zat,’ zei Peter. ‘En nog vaker en uitvoeriger over de gewichtige commissies en besturen waar hij eigenlijk in behoorde te zitten, en vervolgens natuurlijk over de achterbakse intriges in het universiteitsbestuur die er de oorzaak van waren dat hij geheel ten onrechte geen plaatsje had gekregen in alreeds genoemde gewichtige commissies en besturen.’

‘Hij was niet de gezelligste man ter wereld.’

‘Dat is het understatement van de dag.’

‘Vind jij dat ook?’ vroeg Sheryl aan Emily.

‘Ja,’ zei Emily. ‘Eigenlijk wel.’

‘Ik heb een heel andere herinnering,’ zei Sheryl. ‘Maar ja, ik heb hem sinds onze studentenjaren niet meer gezien.’

‘Misschien is dat maar goed ook,’ zei Peter. ‘Misschien is het wel zo dat je, als je een goede herinnering aan iemand wilt overhouden, ervoor moet zorgen dat je hem of haar na je vijfentwintigste nooit meer tegenkomt.’

‘Echt een praktische suggestie,’ zei Melissa.

‘Je moet natuurlijk ruimte laten voor een paar uitzonderingen,’ zei Peter.

‘Voor je eerste en je tweede vrouw, bijvoorbeeld.’

‘Precies. Je moet altijd praktisch blijven.’

Ze reden op de Queens Expressway en bij Oakland Gardens gingen ze van de grote weg af. Er stonden lage, vrijstaande huizen aan weerszijden van de boulevard en bij een stoplicht zagen ze de zwarte volgauto's.

‘We zijn er bijna,’ zei Emily.

‘Peter heeft wel een beetje gelijk,’ zei Melissa tegen Sheryl. ‘Jij hebt vermoedelijk van ons allemaal de beste herinnering aan Stevie.’

‘Vergeet Becky niet!’

‘Oké, behalve zijn moeder, maar moeders tellen niet mee. Hoe is het met jou en Stevie afgelopen?’

‘Het is een heel verhaal,’ zei Sheryl.

‘Nou wordt het spannend,’ zei Peter. ‘Er was een ander, wedden?’

‘Het Casa Internazionale in Rome was voor buitenlandse studenten,’ zei Sheryl, ‘maar er woonden ook een paar Italianen, voor de authentieke sfeer. Cesare kwam uit Livorno en hij studeerde rechten. Hij was eigenlijk doodsaai, maar ik vond hem geweldig. Ik was net twee en twintig, dat moet je niet vergeten. Hij was slank en donker en altijd modieus en somber gekleed. Hij zei weinig en lachte nooit. Een stille, sterke man, dacht ik. In al die maanden heeft hij maar een keer een grapje gemaakt.’

Sheryl keek uit het raam van de auto.

‘Nou, laat eens horen,’ zei Peter.

‘Het was maar een middelmatig grapje,’ zei Sheryl. ‘En het is een beetje schunnig.’

‘Daar kunnen wij goed tegen.’

‘Het lijkt me toch beter van niet. Het is niet erg à propos.’

[p. 37]

lissabon

‘Vertellen!’ zei Peter. ‘Anders zetten we je uit de auto en dan kan je verder lopen.’

‘Het is echt niet geschikt voor vandaag.’

‘Vertellen!’ riepen Melissa en Emily.

‘Nou ja, vooruit,’ zei Sheryl. ‘Maar ik heb jullie gewaarschuwd. Die slome Cesare zei dus nooit wat, maar toen we de eerste keer samen alleen waren en ik na de gebruikelijke plichtplegingen zijn zwaard tevoorschijn haalde...’

‘Zijn zwaard?’

‘Nou ja, bij wijze van spreken.’

‘O, je bedoelt...’

‘Dad! Hou je mond.’

‘Toen zei Cesare: Ziedaar! De scheve toren van Pisa.’

Het was even stil in de auto. Toen barstten Peter, Melissa en Emily in schaterlachen uit. Melissa zat te schudden op de achterbank en Peter lag voorover op het stuur. Emily proestte op de wegenkaart van Queens en riep: ‘I can't believe it!’

Toen keek ze uit het zijraampje.

‘We zijn er,’ zei ze. ‘Shit. Dit is een begrafenis en wij zitten te gieren van het lachen. Dat kan helemaal niet.’

Het was een oude begraafplaats met een roestig hek en grote bomen. Veel grafstenen waren groen uitgeslagen en sommige waren scheefgezakt en helden voor- of achterover. Op een kale nieuwe dodenakker stonden ongeveer veertig mensen om het open graf van Stephen B. White, hoogleraar kunstgeschiedenis aan New York University.

‘Nu moeten wij echt afscheid nemen,’ zei Stevie's broer Ed tot de aanwezigen. ‘Stevie moet hier blijven. Er is niets meer aan te doen. Hij heeft tegen de dood gevochten, omdat hij ons niet in de steek wilde laten en vooral omdat hij zelf niet weg

[p. 38]

wilde. Hij hield van het leven en was mateloos in onze wereld geïnteresseerd. Hij wist dat een mens in de mensenwereld thuishoort, en nergens anders. Hij wist dat de dood niet de logische afsluiting, maar het tegendeel van leven is. Zijn verzet heeft uiteindelijk niet gebaat, maar hij heeft zich tenminste niet als een mak schaap laten wegvoeren. Nu moeten wij zonder hem verder. We kunnen dat wel, maar we hebben een nieuwe weemoed opgelopen die we niet meer zullen kwijtraken.’

Ed boog voorover en pakte een handvol zand van de vers geschepte berg naast het graf.

‘Goodbye, Stevie,’ zei hij en gooide het zand op de kist onderin het graf. ‘Hier scheiden onze wegen.’

Sheryl, Melissa, Peter en Emily stonden achteraan en wachtten tot het hun beurt was om langs het graf te lopen.

‘Je moet me niet aankijken,’ fluisterde Peter tegen Sheryl.

‘Waarom niet?’ zei Sheryl verbaasd.

‘Ik probeer me netjes te gedragen, maar ik moet telkens aan die scheve toren denken.’

‘Hou op,’ fluisterde Melissa. ‘Anders krijg ik de slappe lach.’

De zon ging onder toen ze terugreden naar Manhattan en de lucht in het westen was helder oranje. Vanaf de viaducten van de Expressway konden ze de wolkenkrabbers in de verte zien staan.

‘Wat diep was dat graf, hè?’ zei Emily.

‘Ja, dat verbaasde mij ook,’ zei Sheryl.

‘Heb jij er zand in gegooid?’

‘Ja.’

‘Ik niet,’ zei Emily. ‘Ik wilde wel, maar het maakte zo'n herrie en het klonk zo hol als het op de kist viel.’

Het was een tijdlang stil. Peter deed de koplampen aan.

‘Ga je nog mee terug naar het huis voor de ontvangst?’ vroeg hij aan Sheryl. ‘Of zullen we je ergens anders afzetten? Wij moeten uiteindelijk terug naar de West Side.’

‘Ik weet het niet,’ zei Sheryl.

Toen begon ze te huilen.

‘Het spijt me,’ zei ze.

‘Hoeft niet,’ zei Melissa.

‘Nee, dat weet ik. Het spijt me ook niet zo heel erg. Dit is per slot van rekening een begrafenis. Maar ik had beter niet kunnen komen. Het is zo'n onzin, vijfentwintig jaar later. Ik ken hier niemand meer, behalve Stevie en Stevie is dood.’

‘Vijfentwintig jaar geleden hield je van hem,’ zei Melissa. ‘En op een of andere manier telt dat nog steeds.’

‘Dat vind ik ook,’ zei Emily.

‘Nee, dat telt niet meer. En trouwens, Stevie hield meer van mij dan ik van hem. Toen ik in Rome was schreef ik hem bijna elke dag. Ik durfde niets over Cesare te zeggen; ik schreef eindeloze en ademloze epistels over de rush van het leven en over het feit dat wij misschien wel, zoals de marxisten en de freudianen beweren, door ons verleden bepaald worden, maar niettemin naar de toekomst toe leven, ernaar grijpen bijna, zo hartstochtelijk dat we niet eens meer een onderscheid maken tussen ons heden, ons dagelijks leven, en onze plannen. Kletskoek in die trant, maar ik dacht dat Stevie het wel zou begrijpen. Hij schreef per slot van rekening zijn dissertatie over de futuristen. En Stevie begreep het heel goed. Toen ik terugkwam in Princeton was ik al lang over Cesare heen. Ik vond het een grap, vooral met die scheve toren, maar Stevie lachte niet. We hadden een paar moeilijke gesprekken, lange gesprekken die je het liefst zou vergeten, zoals Cesare en zijn toren, maar wat je had gezegd en

[p. 39]

eigenlijk had moeten zeggen bleef in je hoofd rondspoken, in mijn hoofd, bedoel ik, omdat Stevie echt van mij hield.’

‘Wow!,’ zei Emily.

‘Dus hij heeft het uitgemaakt,’ zei Melissa.

‘Ja. Ik hoorde maandenlang niets van hem. Ik ging regelmatig naar New York, voor tentoonstellingen en zo, en ik dacht dat ik hem wel ergens tegen zou komen, maar dat gebeurde nooit. New York is een grote stad. Ik vond het wel jammer, maar ik lag er eerlijk gezegd niet wakker van. Toen huilde ik niet. Als je zo jong bent ben je echt een futurist. Je denkt dat alle fouten die je maakt en alle stommiteiten die je uithaalt snel zullen verbleken naast de glorie die je te wachten staat. Je denkt dat het geluk elk moment kan losbarsten.’

‘Wow!’ zei Emily. ‘Dus je zit er nog steeds mee?’

‘Ja en nee. Eigenlijk niet. Het is zo lang geleden en ik heb daarna gewoon een vaste baan gevonden en ik ben teruggegaan naar Michigan en getrouwd en gescheiden. Een normaal leven.’

‘Het is de melancholie,’ zei Peter. ‘Daar zit het hem in.’

‘Ja, dat zal wel.’

‘De oogst is voorbij, de zomer ten einde, en wij zijn niet verlost.’

‘Kan je nou nooit eens serieus zijn?’ zei Emily.

Ze reden langs Queens College en de Botanical Gardens.

‘Als we gelijk teruggaan naar de Upper West Side,’ zei Peter, ‘moet ik hier van de Expressway af.’

‘Dat is goed,’ zei Sheryl. ‘Zet mij er straks maar op Broadway uit, dan neem ik de metro terug naar mijn hotel. Dat ging vanmorgen ook prima.’

‘Hoe lang blijf je in New York?’ vroeg Melissa.

‘Nog twee dagen. Ik dacht, als ik hier toch naar toe moet kan ik er net zo goed een beetje vakantie van maken. Ik ben al een hele tijd niet meer in het Metropolitan en het Museum of Modern Art geweest en als ik een paar tentoonstellingen bezoek kan ik een deel van de reis- en hotelkosten van de belasting aftrekken.’

Peter schoot in de lach.

‘Dat zou Stevie hebben kunnen waarderen,’ zei hij. ‘Hij was een blaaskaak, maar hij had wel gevoel voor humor.’

Ze reden tegen het spitsuurverkeer in en waren snel over de brug.

‘Bedankt voor de lift,’ zei Sheryl toen ze Broadway opdraaiden. ‘En Emily, als je na Vassar wilt doorstuderen, moet je een keer in Ann Arbor op bezoek komen. Je kunt het natuurlijk niet met Rome vergelijken, maar het is een uitstekende universiteit.’

Peter stopte bij het metrostation op de hoek van Seventy-ninth Street.

‘Het is erg druk,’ zei hij. ‘Je moet aan Melissa's kant uitstappen.’