Hollands Maandblad. Jaargang 2004 (674-685)

[p. 26]

Juliana en Victoria
Twee vrouwen in mijn leven
door Frederik Philip Kuethe

Vanmiddag heb ik, mede namens mijn overleden moeder, een bosje bloemen gekocht. Het waren oranje Irene tulpen en ze kostten vier euro 95. Je moet het tenslotte niet overdrijven. Ik ben ermee naar Soestdijk gereden en daar werd mijn bosje pijnlijk eerbiedig in ontvangst genomen door drie vrouwelijke scouts. Het was dinsdag 23 maart 2004 en ik stond in de regen voor het hek omdat mijn moeder monarchistisch was.

In 1948, bij de inhuldiging van Juliana, had ze voor enkele uren een raamplaats gehuurd ergens driehoog in een Amsterdamse straat. Zij betaalde daar grif honderd gulden voor. Dat vonden wij kinderen krankzinnig veel. Voor dat geld had je de weg van de Dam naar paleis Soestdijk makkelijk kunnen plaveien met plakken Zwitserse chocolade van Caillez en Toblerone. Toch gingen we met z'n allen mee, en na lang wachten reed de Gouden Koets met al die trappelpaarden beneden aan ons voorbij. Het rijtuig glinsterde in de zon.

Pas nu, voor de paleishekken van Soestdijk, besefte ik de betekenis van de woorden ‘Wie ben ik dat ik dit mag doen?’, die Juliana toen had uitgesproken.

Het leek wel Lourdes hier. Er zaten twaalf rochelende en kwijlende vrouwen in rolstoelen. Sommigen zaten vast aan een infuus. Ze kwamen met hun potige begeleidsters uit een verpleeghuis in Den Haag. Er stond nog één enkele televisieploeg. Uit Oslo. Ik had die Noren graag over de Nederlandse monarchie verteld, maar ze toonden geen spoor van belangstelling. Dan was er een oudere vrouw met een hallelujah-hoedje op. Ze kwam uit Beesterzwaag en was hier nooit eerder geweest, zei ze. En o, wat vond ze het mooi, alleen jammer dat de aanleiding zo treurig was.

Een jaar of vier na Juliana's inhuldiging kregen de prinsesjes in het Gooi balletles van een zekere Gabrielle D'Estrées - haar artiestennaam - die op de piano werd begeleid door jufrouw Oolbekkink. Dat was een dikke al wat oudere vrouw die er uitzag als een steenuil. Achter haar rug noemden de leerlingen haar ‘de Oolbek’. De balletlessen werden bij toerbeurt bij de meisjes thuis of op het paleis gegeven. Twee van mijn zusjes waren ook van de partij.

D'Estrées had een sluierstaart van ravenzwart haar, die ver over haar billen reikte. Zij deed denken aan een zigeunerin die per ongeluk verdwaald was in hogere kringen. Al spoedig ontstond onder de Gooise moeders de indruk dat er tussen D'Estrées en ‘de Oolbek’ meer bestond dan louter een professionele band. In die tijd was de lesbische liefde evenwel nog niet doodgewoon, en het aanvankelijk vage geroezemoes groeide uit tot een kwestie. Als het vermoeden juist was, rees immers de vraag of de prinsesjes hierdoor niet gecompromitteerd konden raken.

De assemblee van moeders vaardigde de mijne af voor een gesprek van vrouw tot vrouw met de koningin. Ik weet niet of mijn moeder verlegen is geweest met het delicate van haar opdracht. Waarschijnlijk niet, want dat lag niet in haar karakter. De kwestie was gauw uit de wereld. Tijdens het onderhoud op Soestdijk had Juliana ge-

[p. 27]

zegd: ‘Ach, mevrouw, wat die dames doen wanneer ze terug zijn in het gevaarlijke Amsterdam, moeten ze zelf maar weten, vindt u ook niet?’

Dat vond mijn moeder ook, en er werd nooit meer een woord aan vuil gemaakt.

Zelf heb ik een paar keer zijdelings met Juliana te maken gehad. De eerste keer was in Leiden. In 1964 werd de nieuwe sociëteit ‘Minerva’ geopend. Door de koningin. Ik zat in het bestuur en mocht haar rondleiden in de bestuurskamer. De reünisten hadden een - monsterlijke - nieuwe wandversiering cadeau gedaan. Een soort metalen lambrisering waarop het Ontzet van Leiden stond afgebeeld. Die voorstelling liep op alle muren door. Ik zat tijdens de rondleiding behoorlijk verlegen om conversatie en in een plotselinge opwelling van balorigheid, zei ik, volkomen in strijd met de waarheid: ‘En dan te denken, Majesteit, dat dit allemaal met de mond geschilderd is.’

Ik voelde mijn vrienden achter mij verstijven; in een hoek klonk onderdrukt gegiechel. Ik weet niet of de koningin mij geloofde, maar ze antwoordde met haar eeuwige enthousiasme: ‘Knap hè, je staat er echt versteld van wat mensen met zo'n handicap nog kunnen.’

Nu ze er niet meer is, schaam ik me meer dan ooit voor die leugen van veertig jaar geleden.

Het was de hele dag al koud en onbestemd weer, en mijn eerbetoon werd ook al niet draaglijker omdat wij Nederlanders geen paleizenbouwers zijn. Soestdijk is een tamelijk onbeduidend optrekje, alleen de vleugels geven het nog enige allure. Maar nu deden die vleugels denken aan een Romeinse begraafplaats, of beter gezegd aan een poging van Mussolini om een Romeinse begraafplaats na te bouwen.

Plotseling klonterden de journalisten tegen het hek en ik zag prins Bernhard geheel in het zwart door een van die gaanderijen voortschuifelen, gevolgd door drie mannen in uniform. Ik moest terugdenken aan het huwelijksfeest van Pieter en Margriet in de jaren zestig waar ik danste met een leuk Deens gravinnetje. Toen we even stonden uit te blazen, kwam de koningin langs met een onthutst gezicht en vroeg: ‘Hebt u mijn man gezien? Ik ben mijn man kwijt.’ Ik zei, wederom veel te jolig: ‘Dat is dan niet zo fraai.’

Op weg naar mijn auto kwam ik een stokoud echtpaar tegen dat een kinderwagen voortduwde. Overgrootouders misschien, die hun achterkleinkind nog iets van hun koningin willen laten zien. Maar wat konden ze laten zien? Weinig meer dan een vrouw met een enorm lotusblad in haar hand, drie marechaussees en een lange man met een grote neerhangende snor en een boeket in de hand, die Zoltan heette, want de vrouw aan zijn arm riep steeds ‘Zoltan, kijk daar.’ De man had een onmiskenbaar Oost-Europees uiterlijk, nu ja, hij had wat ik beschouw als een onmiskenbaar Oost-Europees uiterlijk. Hij leek in elk geval op de altviolist van het Parkyani-kwartet die ik in Loenen had horen spelen. Misschien Hongaren die na het neerslaan van de opstand in 1956 gevlucht waren naar Nederland.

Onder een loodkleurige hemel reed ik via Baarn, dat massagraf voor richards die bij hun leven al dood zijn, richting Laren, naar mijn werk. De krentenbomen stonden nog niet in blad. Het Gooi glooit hier lichtelijk. Heide met angstige vliegdennen. Zo onaantrekkelijk zien delen van Ohio er ook uit. Restaurant De Witte Bergen en de plek waar vroeger uitspanning Tomatuva stond schoven voorbij.

Net als plotseling de herinnering aan die gruwelijke nachtelijke rit met Victoria van Waveren nabij Soestdijk. Het was in 1958, ik was zestien jaar oud. Wij namen toen dezelfde route. Victoria was de grootste stoeipoes van het Gooi en had tijdens een feestje op het Baarns Lyceum ruzie gekregen met haar ‘beau’. Die was er alleen

[p. 28]

met de auto vandoor gegaan. Toen ik lichtelijk aangeschoten naar huis fietste op mijn oude Raleigh stond ze daar opeens onder een lantaarnpaal. Miss Wulps, met van die zwarte krulletjes in het haar, alleen en midden in de nacht. Ze vroeg of ik haar naar huis in Blaricum wilde brengen, tien kilometer heuvelopwaarts. Mijn hart sloeg een paar maten over. Maar alle illusies over een beloning in natura die door mijn hoofd flitsten, kon ik na een paar minuten al laten varen.

Victoria had dankzij haar vormen en habitus al jaren niet meer achterop een fiets hoeven zitten. Ze was behoorlijk chagrijnig vanwege het gedoe met die jongen van de auto, en begon aanstonds te klagen over ‘de harde zit’ op de bagagedrager van mijn Raleigh. Dat kwam doordat mijn band te zacht was, en doordat zij achterop zat, steeds sneller begon leeg te lopen. Ik kreeg die nacht vijf lekke banden, die ik steeds bij een benzinestation provisorisch moest repareren, terwijl Victoria stond te schuimbekken. Toen wij moeizaam langs het paleis reden, was het één uur 's nachts en Soestdijk was in het duister gehuld.

Ik herinner me nog hoe toen ze opstapte haar formidabele borsten als Maagdenburger halve bollen tegen de binnenkant van haar truitje van angora wol hadden geduwd. Maar à quoi bon? Want Vickie was niet in de stemming om haar armen om mijn middel te slaan. Zij hield zich onhandig en op afstand vast aan de panden van mijn jasje. Als die bollen al eens mijn rug schampten, dan berustte dat op toeval. Door een kuil in de weg of zo.

Duidelijk was dat mijn kans op Maagdenburger contact na elke plakbeurt verminderde. Ondanks mijn verwoede pogingen liep de band steeds sneller leeg. De laatste vijf kilometer moesten we lopen. De stemming werd met de minuut grimmiger. Omdat ik geleerd had dat je een meisje altijd naar huis moest brengen, liet ik Victoria, zeer tegen mijn zin, het laatste stuk niet alleen gaan door het donker. Om vijf uur leverde ik deze Bardot van Blaricum af bij haar ouderlijk huis. Wij hebben elkaar bij het afscheid niet eens gegroet, in elk geval niet meer dan met een grom van teleurstelling. Ik was heel schuchter met meisjes, maar deze uitkomst was toch wel erg schraal.

Omstreeks zes uur, het was al licht, kroop ik bedroefd en uitgeput inbed in mijn kamertje naast de slaapkamer van mijn ouders. Het zou allemaal nog erger worden. Tegen het middaguur riep mijn vader mij bij zich. Hij lag met De Telegraaf voor zich op een chaise longue in de tuin. Hij verlangde tekst en uitleg waarom ik pas na zonsopkomst thuis was gekomen. Toen ik mijn verhaal had gedaan zonder één woord te verzinnen, werd mijn vader ‘verdomde nijdig’. Dat ik godweetwat had uitgespookt met zo'n lellebel kon hij nog begrijpen, maar dat ik als zoon van een advocaat met zo'n onwaarschijnlijk ‘lulverhaal’ kwam aanzetten, nam hij me buitengewoon kwalijk.

‘Zo'n meid als die Victoria een hele nacht op sleeptouw nemen en dan vijf lekke banden krijgen. Een gek die het gelooft,’ sneerde mijn vader, met alle laatdunkendheid die hij kon mobiliseren.

Nu, een halve eeuw later, besef ik dat Victoria en Juliana de vrouwen in mijn leven waren die - hoewel ik hen geen van beide ooit echt heb gekend - mij misschien wel het pijnlijkst hebben gewezen op mijn menselijk tekort.