Hollands Maandblad. Jaargang 2003 (662-673)

[p. 29]

Dan moet jij ook lachen
door Cathelijn Schilder

‘Zit je al?’ vraagt Anna.

‘Ja,’ zeg ik. ‘Ik zit.’

Ik sla mijn arm om haar middel en leun met mijn hoofd tegen haar rug. Het zadel van de fiets staat iets te hoog en haar lichaam beweegt mee met de trappers. Even voelt het alsof ik bij mijn moeder achterop zit. Alsof ik ziek ben en zij me naar de dokter brengt. Zo'n moment waarop ik me gelukkig voelde.

Achter Anna's rug is mijn hoofd beschut. Ik fantaseer zon op mijn gezicht, gele, oranje cirkels achter mijn oogleden. Warme gympies.

Ik wil nu iets tegen haar zeggen. Iets waar ze om moet lachen. Iets moois.

‘Heb je vandaag een leuke dag gehad?’

‘Lelijke teringhoer!’ De woorden blijven rondspoken in mijn hoofd. Als een echo. Net, bij het station, terwijl ik op Anna stond te wachten. Het kan niet anders dan dat hij fout zat. Een taxi rijdt achteruit, rechts de bocht om, over het zebrapad. Ik sta bij het zebrapad, klaar om over te steken. De taxi ziet mij, we hebben oogcontact via zijn zijspiegeltje. Ik steek over, hij rijdt door. Zijn achterbak raakt mijn scheenbeen, ik maak een sprongetje en ben aan de overkant.

‘Nou!’ roep ik. ‘Doe normaal zeg!’

Hij: ‘Lelijke teringhoer!’

Ik: ‘Je kunt toch wel even stoppen, je ziet me toch!’

Hij: ‘Kutwijf, je ziet mij toch ook!’

Ik liep door. Zag mezelf in viezige rode lingerie met gaten en Bas die naakt met een bankpasje wappert. Soms zou ik er best geld voor willen krijgen.

Er zijn een paar dingen die Anna niet begrijpt. Ze begrijpt niet hoe je kunt vergeten je kleren te wassen. Hoe je een hele dag in je bed kunt blijven liggen en de volgende dag ook. Hoe je zo dronken kunt worden dat je ervan moet overgeven. Ze begrijpt niet dat ik haar zo graag wil zien dat ik chagrijnig ben als ze er eindelijk is. Uitgeput van de verloren drie weken tussen de ontmoetingen.

Ik begrijp niet waarom ze mij dit aandoet. Als ik haar vaker kan zien, ben ik niet meer chagrijnig. Dan kan ik weer denken. Val ik niet meteen bij haar op de bank in slaap. Ze snapt niet dat er een oplossing is voor dit probleem.

Bij Anna kan ik niet doen alsof. De glimlach waarmee ik de hele week doorkom, werkt niet bij haar.

Zij zegt: ‘Kijk niet zo raar.’

Meestal huil ik dan al.

‘Het komt wel goed,’ denk ik.

Ik kan het me nog niet voorstellen, maar het komt goed. Dat gaat altijd zo. Zonder dat je het in de gaten hebt, zonder dat iets verandert, merk je op een dag dat er geen probleem meer is. Je moet gewoon wachten. Mensen die geen beslissingen nemen, die niet veranderen, noemt men stabiel. Ik zal stabiel zijn. Ik wacht.

Sinds een paar maanden zoent Anna mij bij aankomst en vertrek. Dan komt ze aangelopen en dan zeg ik ‘hoi,’ en dan wil ik eigenlijk al samen verder lopen, maar dan krijg ik nog drie zoenen. Bij het weggaan hetzelfde. Er zijn maar heel weinig mensen

[p. 30]

die een tweeling ooit gedag tegen elkaar hebben horen zeggen. Ze komen samen aan en gaan samen weg, hoeven niet met elkaar af te spreken. Dat hoort niet.

We zijn op weg naar de verjaardag van een vriendin van Anna. Ik ken er niemand. Deze stad is te groot voor mij. De donkere straten, huizen te dicht op elkaar, en te hoog, rij na rij naar voren hellend alsof de bouwers zich hebben vergist, zoals ik thuis altijd merk dat mijn bed te groot is als ik iets verander in mijn kamer. Ik durfde vroeger nooit door zulke straten te lopen, bang dat de huizen bovenop me zouden vallen. In deze stad heb je geen twee buren, je hebt er dertig. Je weet nooit wie je allemaal bespied tussen spleetjes in vergeelde luxaflex. Bij Anna thuis kan ik de buurman aan de overkant van de straat horen douchen. Amsterdam is een camping.

‘Het is niet meer zo koud als gisteren,’ roep ik tegen haar rug.

‘Het is april en het lijkt Siberië wel!’ zegt Anna. Door de wind komt de zin in flarden aan. Ik moet mijn hoofd achter haar rug vandaan steken om iets te horen. Ik ben nog aardig droog, maar Anna vangt alle wind en regen. Haar blauwe broek met geborduurde bloemetjes aan de onderkant is doorweekt vanaf de plek waar haar jas ophoudt. Op de bloemetjes zitten modderspetters. Ik wil zeggen dat haar nette broek helemaal vies is, maar bedenk me. Het is zo'n dag dat je nadenkt over elk woord dat je gaat zeggen.

Het licht van de lantaarnpalen weerspiegelt in de plassen op straat. Maken de tramrails vier keer breder en dieper, als slangen die wachten in het wegdek. Mijn aardrijkskundeleraar is een keer met zijn fiets in de tramrails gekomen, gevallen en heeft acht weken in het ziekenhuis gelegen. Ik zie nog steeds hoe zijn wielen in de rails blijven hangen, doorklappen en hoe hij dan, nog steeds op zijn zadel zittend, met zijn wangen over het asfalt schuurt, als in een scheve achtbaan. Het lijkt me fijn om naast Anna in het ziekenhuis te liggen.

In de bochten maak ik me zo klein als ik kan. Billen bij elkaar, schouders zo smal mogelijk, hoofd naar beneden. Je hebt het gevoel dat het uitmaakt. Bij de zoveelste bocht naar links gaan we zo langzaam dat we net zo goed zouden kunnen lopen.

‘Ik kan ook hier op de tram stappen; dan zie ik je daar weer,’ zeg ik.

Het zijn van die dingen die je zegt als je merkt dat er zweetdruppeltjes over de rug van de fietser lopen.

‘Hmmm,’ zegt Anna. Ze rekent hoe lang de tram erover zal doen, hoe lang het nog fietsen is, hoe nat ze al is.

‘We gaan wel lopen,’ zegt ze. Nog voordat ze de zin heeft afgemaakt remt ze en stapt af. Het gaat zo plotseling dat ik nog achterop zit als Anna al loopt met haar fiets aan haar hand. Ik spring eraf, klungelig door het gebrek aan snelheid en gehinderd door mijn tas die mijn nek afknelt.

‘Zal ik de fiets vasthouden?’ vraag ik.

Ik voel me een bediende. Al mijn opmerkingen zijn te kruiperig, te lief en ik meen het niet. Ik moet oppassen. Anna heeft dit door.

‘Ik ben zeiknat,’ zegt ze. We lopen zoveel mogelijk tegen huizen aan, zodat er alleen af en toe een dikke druppel in onze nek valt.

‘Sorry,’ zeg ik.

‘Is niet jouw schuld,’ zegt ze.

‘Een beetje wel,’ zeg ik. Als je dagenlang deze avond minuut voor minuut hebt voorbereid. Als je van tevoren keer op keer heb bedacht wat je allemaal zal zeggen en vertellen, je kleren hebt klaar gelegd, de ns hebt gebeld om te vragen welke trein je het beste kan nemen en dan twee treinen te vroeg vertrekt. Als je vergeet dat het ook kan regenen en je zus wordt zeiknat. Ik voel me schuldig. Ik heb niet genoeg gewild dat het niet zou regenen.

[p. 31]

Mijn moeder zegt dat ik er iets bij moet doen. Nog een baantje, of een sport. ‘Maar ik ben nu al moe,’ zeg ik.

‘Van slapen word je ook moe,’ zegt ze. ‘Je moet meer hebben in je leven.’

's Avonds moet ik dan huilen als ze zoiets zegt. Vaak laat ze het bij: ‘Doe maar rustig aan lieverd. Zorg goed voor jezelf.’

Zolang ik mee mag met Anna hoef ik er ook niets bij te doen. Met Anna heb ik genoeg.

Mensen vinden mij nog jong, maar dat is niet zo. Als je eenentwintig bent, besef je dat alles waar je nog aan kunt beginnen net buiten je bereik ligt, dat je daar nooit meer echt goed in gaat worden. Violiste, arts, balletdanseres, schaatser, allemaal beroepen waar ik te laat voor ben. Ik dwaal nu in een schemergebied. Te jong voor cursussen pottenbakken, portrettekenen, yoga, tweedekansonderwijs. Te oud voor een nieuwe studie. Pas later wordt dat weer aandoenlijk. Bejaardengymnastiek, origami met verstandelijk gehandicapten, yoga voor zwangere vrouwen. Zolang er bij mij geen been af moet, blijf ik altijd bij de middenmoot. Anders kan ik naar de paralympics. Die mensen hebben tenminste echt iets.

Tot die tijd ga ik met niets nieuws beginnen. Ik voel me chagrijnig worden. Als ik nu een kettingzaag had met een blad van tien meter, zaagde ik alles en iedereen om waar we langs lopen. Zo lijken we meer op te schieten. Anna had gezegd dat het niet zo ver van het station was, maar zoals alle Amsterdammers, rond ze alle afstanden binnen de stad vijf kilometer naar beneden af. Zijn we er al bijna? Nog een paar minuutjes. Waar je ook bent. Het is altijd nog een paar minuutjes. Je loopt van oost naar west in een paar minuutjes. Soms begrijp ik niet waarom de mens nog niet is uitgestorven.

‘Ze zijn erg,’ zegt Anna.

‘Ik heb er zin in,’ zeg ik.

Berend doet de deur open. Berend is Anna's vriend. We worden nog zenuwachtig van elkaar. We maken grappen waar we te hard om lachen, en als een van ons vraagt hoe het gaat, dan gaat het altijd ‘helemaal top’. Zo is het met alle vriendjes van Anna, na een tijdje gaat het over.

We lopen met zijn drieën de kamer in.

Elke muur van de kamer heeft een andere kleur. Het is lawaaiig en ruikt naar nootjes en pizza en taart en sigaretten en naar een oude kroeg. Ik moet meteen niezen. Slagveld, is het enige woord dat in me opkomt.

Er zijn zo'n twintig mensen in de kamer. Een jongen draait zich om. Waarom zijn er altijd alleen maar lelijke jongens op verjaardagen?

‘Wat, dat meen je niet. Dat meen je niet!’

De jongen heeft zijn mond open en er komt geschreeuw uit. Hij wijst naar Anna en mij. ‘Jezus Christus! Tering. Mijn God. Nou, echt niet normaal, echt niet normaal. Hé jongens moet je kijken!’

Niet kijken, denk ik. Glimlachen. Gewoon die idioot negeren.

De jongen roept zijn vrienden als getuigen. Een spiertje in Anna's wang trekt, Berend loopt naar de keuken om bier te halen.

‘Ga effe naast elkaar staan. Ga gewoon zo effe naast elkaar. Jezus, niet uit elkaar te houden. En nou lachen. Jullie lachen echt precies hetzelfde weet je dat. Echt precies hetzelfde.’

Dit went niet. Ik voel me een gedrocht op sterk water in een weckfles in het natuurhistorisch museum.

‘Wie is de jarige?’ Probeer ik aan wie dan ook te vragen. Niemand hoort mij. Ze staan in een kringetje om Anna en mij heen. Berend is doorgelopen naar de andere kant van de kamer, naar het raam.

[p. 32]

‘Ik wil ook naar dat raam,’ denk ik. ‘We gooien een touw naar buiten en springen eruit!’

‘Ben ik nou dronken? Ik zie er twee! En jij, zie jij d'r twee?’

‘Heb jij nou niet, dat als je 's ochtends in de spiegel kijkt, dat je dan denkt: ben ik het nou, of is het mijn zus?’

Ik hou van dit soort feestjes. Ik hoef hier niets te kunnen. Ik hoef alleen de zus van Anna te zijn. Vriendelijk glimlachen, zwaaien, ja, grappig hè, nee nooit probleem geweest hoor, als je ons kent hou je ons makkelijk uit elkaar. Rotopmerkingen rimpelloos incasseren. Een Maxima.

‘Hé Berend wie vind jij nou lekkerder? Hoe hou je ze nou uit elkaar? Of maakt het gewoon niet uit wie je pakt? Zijn ze allebei lekker? Doen jullie het ook wel eens met zijn drieën?’

Het verbaast me nog steeds dat ze altijd hetzelfde zeggen. In dezelfde volgorde zelfs. Er zou onderzoek naar gedaan moeten worden.

‘Nou effe ophouden Johan,’ hoor ik Anna zeggen.

Vroeger waren haar vrienden ook mijn vrienden en hadden we dit probleem niet. Ik heb haar dit proberen uit te leggen, maar toen duurde het vier weken voordat ik haar weer zag. Voortaan houd ik mijn mond.

‘Nou ik zie het niet hoor, ik zie het niet. Weet je wat, ik noem jullie gewoon de zusjes. Heb ik het altijd goed. Vind jij wel goed hè moppie? Ben je nou die ene of die andere? Want die ene die ken ik wel, maar die andere die ken ik niet. Wel lachen hoor. Niet zo chagrijnig kijken. Kijk je zus dan, die lacht toch ook. Dan moet jij ook lachen.’

‘Hé jongens ik heb het hoor. Ik weet hoe je ze uit elkaar kunt houden. De ene dat is de chagrijnige en de ander dat is de leuke.’

Ik kan het me niet veroorloven hier chagrijnig van te worden. Ik lach vrolijk. Mijn kettingzaag slingert door de kamer. Hoofden, taart en pakpapier vliegen tegen het plafond.

In de rechtbank zal ik zeggen dat mijn zus het gedaan heeft.

Anna en Berend zijn op de bank gaan zitten. Hij heeft een arm om haar heen geslagen. Ze kijken naar mij. Heel gelukkig.

De Grijns is zijn telefoonnummer op mijn hand aan het schrijven. Ik zeg hem dat ik hem nooit, nooit ga bellen.

Hij zegt: ‘Je bent zo stoer, je bent zo mooi, ik wil je zoenen.’

Ik voel dat Anna naar mij kijkt. Ze is bang dat ik met de Grijns mee naar huis ga, zoals ik eigenlijk met iedereen mee naar huis ga die maar een arm om mij heen slaat. Ik zal laten zien dat ik niemand nodig heb. Ik heb alleen Anna nodig.

Ik zeg dat ik hem een geheimpje zal verklappen.

Ik zeg: ‘Weet je Johan, weet je wat er zou gebeuren als jij mij zou zoenen?’

Hij kijkt me verrukt aan, zijn ogen zijn groot en hol.

Ik zeg: ‘Als jij mij zoent, dan voelt Anna dat ook.’

‘Wauw,’ zegt hij. ‘Fantastisch.’

Hij staart nu naar de grond. Zijn klamme hand houdt niet langer mijn hand vast. Hij wankelt naar de keuken.

Anna lacht opgelucht, legt Berend uit wat zij weet dat ik net tegen Johan heb gezegd. Het is onze klassieke grap. Berend en Anna lijken op elkaar. Ze hadden broer en zus kunnen zijn. Ze houden zo veel van elkaar dat ze op elkaar zijn gaan lijken. Ankie van Grunsven en Bonfire.

[p. 33]

Een meisje met paars haar vraagt aan me of ik morgen nog naar het Rif-hol ga.

‘Wat is het Rif-hol?’ vraag ik.

Ze kijkt naar mij, dan naar Anna.

‘Jezus, wie ben jij?’ vraag ze geïrriteerd. Haar handen in haar zij, witte pumps licht gedraaid.

‘Zus van Anna,’ zeg ik.

‘Ja, dat kun je wel zeggen ja,’ antwoordt ze en loopt naar de keuken. Voor ze de keuken bereikt, snijdt mijn zaag haar doormidden. De witte pumps liggen bebloed naast de oven.

Ik sta nu alleen in het midden van de kamer, de rest is in de keuken of zit in een kring tegen de muren aan. Iedereen kijkt nu naar mijn kont en die wordt groter en groter naarmate er meer mensen naar kijken.

‘Hé Elian, wat doe jij nu eigenlijk?’ roept een meisje rechts van mij. Ze zit in kleermakerszit op een groot groen kussen. Ik voel dat iedereen meeluistert en wacht op een spannend verhaal. Ik loop in haar richting en ga op mijn hurken zitten. Eindelijk mijn kont uit zicht.

‘Ik werk,’ zeg ik.

‘Waar als ik vragen mag?’

Ze klinkt als een enquêtemevrouw die altijd belt op het moment dat je een te grote hap macaroni in je mond hebt. Ik heb geen zin om te vragen hoe ze heet.

‘Ik werk in een café,’ zeg ik.

‘Je studeert niet meer?’

‘Nee,’ zeg ik. ‘Ik ben gestopt.’

‘En waarom als ik vragen mag?’

‘Het ging helemaal niet lekker met dat studeren. Ik ben meer een werker, denk ik.’

Goed antwoord. Niet meteen alles op tafel.

‘Studeren is ook werken,’ zegt ze. Ik wou dat ik ook lippen had die ik rood kon stiften. Als ik dat doe, lijk ik net een clown.

‘Ja, zeg ik. Natuurlijk. Zo bedoel ik het niet.’

‘Heb je een vriend?’

‘Nee,’ zeg ik. ‘Jij?’

‘Ja,’ zegt ze trots. ‘Hij studeert nu voor een halfjaar in Zuid-Amerika.’ De A laat ze extra lang klinken. Amerikaaaa. Die ligt nu vast in de armen van een meisje met een heel klein zwempakje. Het hebben van vriendjes wordt ernstig overschat. Ook al heb je er één, zie er nog maar eens iets aan te hebben.

‘Ik moet er niet aan denken om geen vriend te hebben. Vind je het niet moeilijk? Vooral omdat Anna wel een vriend heeft? Ben je wel eens jaloers op Anna? Sorry voor al deze vragen hoor. Ik studeer psychologie. Heel veel onderzoek gaat over eeneiige tweelingen, vandaar.’

Geen idee waarom al dat onderzoek over eeneiige tweelingen gaat. Wat mij betreft zijn tweelingen gewoon een vergroeiing die prenataal verholpen zou moeten worden.

‘In welk jaar zit je?’ vraag ik. Verhaal van halfuur over studie, vriend, wonen in Amsterdam enzovoort, geleuter. Gesprek op meesterlijke wijze op ander onderwerp gebracht. Elian for president!

Ik ga naast Anna op de bank zitten. Ze slaat een arm om mij heen. Veegt met haar andere hand met een paar druppels bier het telefoonnummer van mijn hand.

Ben me nu overbewust van wat ik allemaal niet ben. Ik woon niet in Amsterdam, studeer niet, heb geen vriend, geen eigen huis, geen talent, lijkt niet erg op mijn zus, lijk inderdaad wel erg op mijn zus, lijk wel en ook weer niet op mijn zus, ben zelfs

[p. 34]

mislukt als tweeling. Mijn kont is dikker, mijn haar dunner, ja ik heb een iets bleker gezicht. Nee, ik ben de oudste, nee, dat zou je niet zeggen hè. Ik onderga dat allemaal enthousiaster dan goed voor me is. Kijk er naar uit zelfs. ‘Anna, mag ik mee naar die verjaardag?’

Ik wil niet naar huis straks. Ik ga echt niet. Ik kan doen alsof ik naar de ns bel en zeggen dat er geen treinen meer rijden. Ik kan doen alsof ik ziek ben en niet naar huis kan. Ik voel inderdaad, uch uch een gevaarlijk hoestje opkomen. Als ik nou dat stuk appeltaart eet, met die uitgedrukte peuk erin. Anna zal boos worden, dat is onvermijdelijk.

Inmiddels zijn de meeste mensen naar huis. Degenen die er nog zijn, liggen op een uitgeklapte slaapbank zachtjes tegen elkaar te praten. Er zijn meer jongens dan meisjes, wat betekent dat er per meisje twee jongens zijn door wie ze omarmd, gestreeld of aangestaard worden. Het ziet er lief uit. Hippieachtig. Zoals op de vakantiefoto's van mijn ouders uit de jaren zeventig. Met zijn allen in een eend naar Barcelona.

‘Wie is er nu eigenlijk jarig?’ vraag ik. ‘Ik heb nog cadeautjes.’

‘Marieke was zo dronken dat ze om elf uur boven in slaap is gevallen,’ zegt Berend. Ik loop naar boven. Ze ligt op bed. Er hangt een sliertje speeksel uit haar mond. Ze leeft. Als ik bij het bed sta, doet ze langzaam haar ogen open. Ze ziet eruit alsof ze is aangespoeld.

‘Hoi Marieke,’ zeg ik. ‘Ik ben Elian, bedankt voor je leuke feestje. Ik ga naar huis.’

‘Goed Anna, goed,’ mompelt ze. ‘Ik zie je morgen Anna. Ga jij ook morgen?’

‘Ja hoor,’ zeg ik. ‘Ik zie je morgen.’

Anna begrijpt niet dat het niemand iets uitmaakt wie nou wie is. Mij ook niet.

Eenmaal buiten sta ik een paar minuten voor de voordeur. Mijn jas is nog nat van de heenweg. Het is zo'n avond dat je het liefst naar buiten gaat met een dekbed om je heen. Er staat een reusachtig reclamebord langs de weg. Acht vrouwen zitten op een plank in de lucht met hun rug naar me toe in verschillende soorten witte onderbroeken. Hun billen lachen me hatelijk toe. ‘Ha ha, wij zijn hele fijne vriendinnen! Wij hebben heel veel lol samen! Echte vriendinnen hebben kleine kontjes in witte strings, en hebben pret in hun witte huisjes.’

Mijn kettingzaag doet zijn werk.

Het is een halfuur lopen naar het station. Ik hoef alleen maar rechtdoor. Af en toe stoppen voor het stoplicht, uitkijken voor de taxi's die langsrazen. Ik hoest. Nu echt. Misschien ben ik morgen wel ziek. Welke film zal ik daarbij huren? Het regent zacht. Een druppel glijdt van mijn voorhoofd via mijn wenkbrauw naar de zijkant van mijn wang. Zo'n wenkbrauw is echt handig, denk ik. Als ik eroverheen wrijf voel ik meer haar dan ik zie in de spiegel.