Hollands Maandblad. Jaargang 2003 (662-673)

[p. 33]

De bloesemroute
door Flip Willemsen

Maike is zestig jaar en woont op vijf hoog. Ze is klein, tenger en doorzichtig. Door de witte krulletjes van haar poppenhaar schemert een roze schedel. De laatste jaren kan ze niet meer uit haar woorden komen. Ze zijn er nog wel, maar ergens ver weg en onvindbaar. Als ze iets wil zeggen, knikt ze onophoudelijk met haar hoofd, terwijl ze schuin omhoog kijkt, alsof ze zichzelf aanmoedigt of wacht op een volzin van God in de hemel.

Het blijft niet bij knikken alleen. Als Maike iets wil zeggen, zet ze ook haar nagels in de muis van haar hand, alsof ze een zeldzame vlinder heeft gevangen die niet mag ontsnappen. Of een woord dat haar niet ontglippen mag. Misschien knikt ze wel met haar hoofd om haar woorden te sturen, zoals je doet met de metalen kogeltjes in zo'n rond plastic doosje, die je langs hindernissen in het doel moet zien te krijgen.

Na de dood van haar man is het begonnen, ze kon hem maar niet vergeten. Ze is ervoor naar Meester Banfa geweest, een medium in de binnenstad. Hij hypnotiseerde haar en wees haar de weg naar de bloesemroute, die naar de boom van het vergeten leidde. Eén uur onder die boom en ze zou alles vergeten zijn, had hij gezegd. En zo gebeurde het ook. Na een lange reis was ze onder de boom in slaap gevallen. Toen ze weer wakker werd geknipt, was ze inderdaad alles vergeten, maar ook wie ze wilde vergeten. En ze miste hem erger dan ooit.

Sommigen in de flat noemen haar ‘De Toren van Pisa’. Dat was ook de bijnaam van de man die niet zag hoe scheef hij liep, over wie Oliver Sacks heeft geschreven. De ziekte van Parkinson had het stuurmechanisme in zijn hersenen uitgeschakeld. Hij had alles geprobeerd om rechtop te lopen: strepen op de vloer, tegengewichten in een riem om zijn middel, een hard tikkende pacemaker om de cadans van het lopen aan te geven. Niets hielp. Totdat hij een waterpasbril kreeg, een bril met een, aan de brug vastgemaakte, miniatuurwaterpas. Met die bril op kon hij controleren of hij rechtop liep. Het was wennen, in het begin had hij last van duizelingen en was hij vaak gevallen, maar daarna niet meer.

Vaak zit Maike voorovergebogen aan de oever van de Amstel in het water te turen, met een brede glimlach om haar mond. Niemand weet wat ze ziet. Het moet mooi zijn, want glimlachen doet ze altijd als ze daar zit.

Gisteren stond ze voor mijn deur op zes hoog. Dat betekent meestal dat ze haar sleutel kwijt is en Gerdien, mijn buurvrouw, niet thuis is. Gerdien heeft de reservesleutel van de woning van Maike. Ik heb de reservesleutel van Gerdiens woning. Nadat ik Maike met haar eigen reservesleutel in haar huis heb binnengelaten, hang ik hem weer bij Gerdien aan het haakje.

Gisteren stond ze er zomaar. Ze droeg een wijde regenjas met diepe zakken en daaronder een dik katoenen grijs trainingspak. In haar nek zat een opgerolde handdoek en aan haar arm bungelde een plastic tas van de supermarkt.

Het was halfacht, ik had net de krant beneden uit mijn postvak gehaald.

Of ze zin in koffie had, vroeg ik.

Ze had zin.

Ik ging haar voor mijn woning in.

In de kamer probeerde ze me iets te vertellen. Stamelend ging ze zitten.

[p. 34]

Ik schonk een kop koffie voor haar in.

Ze haalde een koperen klokgewicht uit haar jaszak en wisselde die om met de ouderwetse gewichten in haar andere zak: een pond, een kilo en een ons, die uit de kruidenierswinkel van haar vader kwamen, erfstukken. Daarna diepte ze een bril met enorm grote glazen op uit de plastic tas naast haar stoel. Een oude bril van haar moeder. Ik moest aan de waterpasbril van De Toren van Pisa denken..

Ze zette de bril op en maakte een rondje door de kamer. Haar voet zwikte. Met die regenjas aan en die bril op leek ze een schoolmeisje in vrouwenkleren dat haar eerste stapjes op hoge hakken maakt. Ze wankelde.

‘Kijk maar uit dat je niet struikelt met die bril op,’ zei ik. En ik zei ook nog: ‘Als je met die gewichten in je zak in het water valt, zink je meteen naar de bodem.’

Ze keek me met glinsterende ogen aan, tuitte haar lippen en zette bolle wangen op, alsof ze water in haar mond had.

Ze nam een slokje koffie, stond op en liep met haar kopje in de hand naar de wc.

‘Waar ben je?’ riep ze even later.

‘Ik ben hier,’ zei ik.

Ze kwam de kamer weer in en ging zitten, stond weer op en liep naar de andere kant van de kamer.

‘Wat is dat voor grappigs?’ vroeg ze terwijl ze de zijkant van mijn televisie bekeek.

‘Wat dat is? Dat is mijn televisie.’

‘Gezellig hier, zo vrolijk.’

Ze wees naar een foto in de boekenkast en vroeg: ‘Is dat je zoon?’

‘Ja, hij woont in het buitenland.’

‘Het buitenland? Daar heb ik nou altijd willen wonen.’

‘In Australië?’

‘Australië?’

‘Ja, daar woont hij, mijn zoon. Thijs heet hij, hij woont bij zijn vader.’

Ze liep naar de bank en verschoof het houten gele bijzettafeltje dat ervoor staat, een soort kubus die ik in een speelgoedwinkel voor Thijs zijn vierde verjaardag had gekocht. Ik was toen nog getrouwd. Als je het op zijn kant zet, wordt het een stoeltje voor een kind. Drie heb ik er. Een rode, een groene, en die gele van Thijs.

Aan het begin van de gang op zes hoog woont Raymond. Hij werkt bij het Gemeentelijk Vervoer Bedrijf waar hij trams schoonmaakt. Twee weken geleden is zijn ex-vrouw uit Suriname overgekomen. Onaangekondigd, ineens was ze er. Yvet.

Ze heeft dezelfde krulletjes als Maike en hetzelfde figuur, Maike in het zwart. Er wordt veel over haar gepraat. Ze zeggen dat ze in de war is. Door de cultuurschok of zo.

De zakenman op vier hoog zegt dat Yvet psychotisch is. Hij is directeur van een Assessment Centre dat in opdracht van bedrijven sollicitanten psychologisch onderzoekt. Hij voert de hele dag telefoongesprekken met kandidaten. Terugkoppelingsgesprekken noemt hij die. Dat doet hij handsfree. Het lijkt net alsof hij de hele dag in zichzelf aan het praten is, zoals een schizofrene zwerver die stemmen hoort. Door die telefoontjes kun je niet meer zien wie gek is en wie niet.

Er is niet veel voor nodig om gek te worden. Toeval, pech, in een handomdraai kan het gebeurd zijn. Op een dag kom je thuis van je werk en steek je zoals altijd de sleutel in het slot. Maar dan gebeurt het. Met de klik van je sleutel in het slot klikt er iets mee in je hoofd. Zo kan het gaan.

Toen Yvet hier ongeveer een week was, hoorde ik Raymond op een ochtend met haar praten. Ik had de krant gehaald en liep langs zijn deur. Zijn stem klonk als die van een leraar. Ik bleef staan en luisterde.

‘Kijk,’ zei Raymond. ‘Zo keek je thuis altijd als je me plaagde. Weet je nog? Dan

[p. 35]

ijsselstein

hield je je hoofd scheef en keek expres een beetje scheel. Je blies er ook bij. Eén lange puf en twee korte stootjes, plofjes. Het klonk zo.’

Ik dacht aan Maike, Yvet in het wit. Zou Maike een scheef hoofd hebben gekregen op het moment dat Yvet in Suriname Raymond plaagde en ze haar hoofd scheef hield en scheel had gekeken terwijl de klok twaalf sloeg?

Ik deed een stap naar voren, hield mijn adem in, hoorde Raymond weer blazen: één lange puf en twee korte stootjes.

‘Hoor je me?’ vroeg Raymond. ‘Luister je? Yvet, meisje?’

Even was het stil. Toen zei hij: ‘Nu jij. Kom lieverd, doe het dan voor mij. Doe je dat? Ik wil zo graag dat het goed met je gaat en dat je weer blij wordt.’

Ik wachtte.

Ze deed het. Ze blies: één lange puf en twee korte stootjes. Ze lachten, ze lachten als een verliefd stel en ik lachte stil met ze mee.

Terwijl ik mijn deur afsluit, kijk ik opzij de gang in. Ik zie Yvet voor de deur van Raymond staan. Het is halfacht, Raymond is al naar zijn werk. Ze staat te staan, roerloos met haar hand op de bel. Ik heb gehoord dat ze niet met de lift durft. Meestal dren-

[p. 36]

telt ze wat heen en weer op de gang, totdat er iemand aankomt. Dan pas stapt ze in, altijd met iemand samen, nooit alleen.

Ik groet haar in het voorbijgaan.

Ze kijkt over haar schouder, lacht en volgt me naar de lift.

De lift staat voor, we kunnen meteen instappen.

‘Bent u hier al eens eerder geweest?’ vraag ik in de lift. ‘In Nederland?’

Ze knikt en zegt: ‘Vijftien jaar geleden.’

‘Is er veel veranderd, vergeleken met toen?’

Ze trekt haar lippen naar binnen en zet grote ogen op, als een stout meisje.

‘Is het beter of slechter geworden?’

Ik hoor een alarmsignaal. Vast weer loos alarm, de brandweer rukt drie keer per week voor niets uit naar het verzorgingshuis aan de overkant.

‘Wat zegt u?’

‘Is er veel in ons nadeel veranderd vergeleken met vijftien jaar geleden? Hier in Nederland, bedoel ik. Of juist niet? Zijn we erop vooruit- of op achteruitgegaan?’

Ik hoor het alarmsignaal voor de tweede keer.

‘Zijn we erop vooruit- of achteruitgegaan?’ herhaal ik.

Yvet maakt met haar hand en hoofd een gebaar van: nou, dat zal erom spannen. Het is het verkeerde gebaar, alsof haar gebaren nog niet geland zijn en in het luchtruim zweven ergens tussen Suriname en Nederland. Of dat ze er wel zijn aangekomen, maar nog op de bagageband ronddraaiden en uit de koffer zijn gevallen.

We stappen uit de lift.

Weer hoor ik het alarmsignaal. Zou er wat gebeurd zijn? Ik moet aan Maike aan de waterkant denken met haar grote bril en zwikkende voeten en gewichten in haar zak.

‘Ik ga met u mee naar buiten,’ zegt Yvet.

Ik wijs met mijn hoofd naar de postvakken en zeg: ‘Ik hoef niet naar buiten, ik kom voor de krant.’

Ik steek mijn sleuteltje in het slot van mijn postvak en kijk opzij naar de toegangsdeur.

‘Als u iets nodig heeft,’ zeg ik, ‘of iets wilt vragen. U kunt altijd bij me aanbellen, ik woon aan het eind van de gang en ben vaak thuis. Als er iets is, gewoon aanbellen.’

‘Dank u wel,’ zegt ze. ‘De Here Jezus gaat u zegenen voor uw antwoord.’

Verrast mompel ik: ‘It's allright.’ Waarom ik haar in het Engels aanspreek, weet ik niet. Misschien omdat ik haar ineens voor me zie als een jubelende gelovige en hoor zingen, samen met haar broeders en zusters uit Suriname. ‘Praise the Lord,’ zingen ze met gelukzalige gezichten. ‘Halleluja.’ Ze roepen de Heer aan, met hun armen omhoog en hun handen fladderend boven hun hoofd. ‘God bless you, God loves you, he really does.’

Ik schrik een beetje van het gemak waarmee deze associatie in mijn hoofd springt.

Maar Yvet merkt niks. Ze drukt op de rode knop van de elektrische deuropener en gaat naar buiten. En ze roept wat ik haar en haar broeders en zusters net daarvoor in mijn hoofd heb horen roepen: ‘God loves you, he really does.’ Dan draait ze zich om en zegt: ‘God loves Suriname.’ En terwijl ze dit zegt, drukt ze haar nagels in de muis van haar hand, zoals Maike dat altijd doet. Haar ogen glinsteren.

Op datzelfde moment hoor ik het alarmsignaal weer, harder dan de vorige keren. Maar ik maak me geen zorgen.