Hollands Maandblad. Jaargang 2003 (662-673)

[p. 6]

Het antwoord
door Joost Nijsen

Natuurlijk weet ik dat, jongen. Aan slapeloosheid heb je nooit geleden. Maar eens in de zoveel weken lag je uren wakker, verhit en euforisch, tot je uiteindelijk in een diepe slaap wegzakte.

Die onrustige nachten begonnen altijd met zoete gedachten over wat jou later, na de middelbare school, na een universiteit misschien, allemaal ten deel zou vallen. En als zo'n visioen zich eenmaal in je hoofd genesteld had, was er geen ontkomen meer aan en wist je, dat je die rit helemaal uit zou moeten zitten, woelend tussen de lakens, dan weer op je rug, dan weer met je gezicht in je kussen, en ten slotte op je zij, knieën opgetrokken, de uitputting nabij.

Je stelde je dan voor dat je pianist werd, geloof ik. Niemand had verwacht dat er zo'n groot talent in je zat, noch dat zich al voor je achttiende een man zou melden uit Amsterdam om je uit te nodigen voor het toelatingsexamen van het conservatorium. Je pianoleraar en je ouders vergezelden je naar de hoofdstad. In de trein sloegen ze je gade met een mengeling van trots en ongeloof. Het concertzaaltje was al gevuld toen je binnenkwam en plaatsnam achter de Bechstein-vleugel. Bij de eerste aanraking van de toetsen bonkte je hart van de zenuwen, maar toen vergat je alles om je heen en raakte je in een muzikale roes die pas verscheurd werd door een aanhoudend applaus. ‘Bravo!’ riep iemand. Je keek opzij en zag dat het de man was die je gevraagd had te komen. In de koffiekamer omhelsde hij je. Zijn aftershave was bedwelmend en je was bereid met hem een contract te tekenen. Alleen je moeder had bezorgd gekeken en was later in de trein terug dicht tegen je aan gaan zitten. ‘Zeg jongen,’ vroeg ze zacht, terwijl ze een pepermuntje voor je lospeuterde, ‘komt dit niet allemaal veel te vroeg?’

Van het geld dat je verdiende met concerten in Parijs, New York en Milaan, zou je voor haar een vakantiehuis kopen, op de westpunt van het Zeeuwse eiland waar ze in haar jonge, rijke jaren altijd met haar ouders op vakantie was geweest en waarnaar ze zo terugverlangde. Op een dag had jij je vader gevraagd jou en je moeder naar het eiland te brengen. Hij was blij dat hij een ritje kon maken in zijn nieuwe auto, die je hem kort tevoren gegeven had. Pas toen jullie uitstapten, op het grind van de oprijlaan, onthulde je de verrassing. ‘Zie je daar tegen de duinen die oude villa? Die is nu van jou.’

‘O mijn gottogot,’ stamelde ze.

Een andere keer zag je in het donker van de nacht scherp voor je, hoe je 's avonds na de koffie de huiskamer binnenkwam. Je vader las de krant en je moeder stopte oude stereofoto's in vergeelde mapjes. ‘Ik moet jullie iets belangrijks vertellen,’ zei je plechtig. ‘Ik heb besloten een jaar in Parijs te gaan wonen. Nee, niet schrikken! Het is niet dat ik school niet leuk vind of de Havo niet zou aankunnen, maar zoals jullie weten ben ik de laatste tijd aan het schrijven en ik voel dat ik daar nu ruimte aan moet geven.’

Hoewel ze tegenstribbelden, zette jij door. In Parijs was het even slikken, je had nauwelijks geld en in het haveloze huurkamertje kropen kakkerlakken over het bloemetjesbehang. Maar dat deerde je weinig, je zat dag in dag uit en vaak ook hele nachten aan het tafeltje bij het zolderraam, dat uitzicht bood op oude huizen met krullerige balkonnetjes en wasgoed dat wapperde op de daken. Af en toe fladderde een duif

[p. 7]

op uit de dakgoot. Op je tafel stond een fles wijn naast een halfleeg glas en een volle asbak. Je roman schreef je met een vulpen, in een cahier. Toen het lente werd, liet je het manuscript bij een gerenommeerde uitgever in de bus glijden. Al een week later vond je bij je deur een envelop met een beeldmerk van goud. Je scheurde de brief open en hield je adem in. Ze vonden het een briljant verhaal en wilden het onmiddellijk uitgeven.

Je liet je ouders pas in deze triomf delen toen de Franse uitgever de vertaalrechten voor een aanzienlijk bedrag verkocht had aan een Nederlandse collega, die je wel eens op televisie had gezien. Om met hem kennis te maken, reisde je terug naar je geboorteland. Je logeerde bij je ouders en merkte toen hoe vervreemd je was van je vrienden, die nog op school zaten en geen idee hadden van het schrijversleven. Ook zij voelden de afstand. Maar ze aanvaardden je nieuwe bestaan en verlieten gelaten het huis nadat je een hele tijd zwijgend en een beetje bleek langs ze heen had gestaard. Je broedde op je tweede boek, dat je zou schrijven in een huisje van je uitgever aan de Côte d'Azur.

Nooit twijfelde je eraan, in je jongensbed, dat je rijk en gelukkig zou worden. Dat had je nu eenmaal in je, de wereld zou nog opkijken. Maar hoe zou het er precies uit gaan zien? Zou je over twee jaar het middelbare schooldiploma in je handen houden? Zou je dan al met een meisje naar bed zijn geweest? Met wie dan? Ellen? Of toch je buurmeisje, Laura, die de laatste tijd hooghartig deed maar met wie je altijd klopsignalen had uitgewisseld door de muur heen? Er vlak achter was haar kamertje, daar was haar bed waar ze nú waarschijnlijk in lag, haar gladde huid, haar borsten, haar ronde billen, warm van verlangen naar jou. Ze ademde zwaar. Je hing boven haar en kalmeerde haar met zachte kusjes op haar wangen toen je angst zag in haar wijdopen bruine ogen. Zouden jullie gaan trouwen, kinderen krijgen? God, wat wilde je graag weten wat je later zou zijn. Zou je misschien écht pianist kunnen worden? Of zou je in een grote stad naar de universiteit gaan, doctorandus worden, met een inkomen van een ton per jaar? Misschien zouden je broer en zussen jaloers worden, maar je bleef heel gewoon, heel aardig, en zou een fonds oprichten voor je zus die het theater in wilde, en elk jaar zou je de hele familie een week laten logeren in je grote huis in Amsterdam, je ouders zouden er uiteindelijk komen wonen, op een aparte verdieping zodat iedereen z'n vrijheid kon behouden.

Je geloofde niet in God, maar eerlijk gezegd had je hem soms even nodig. Je vouwde je handen samen en sloot je ogen.

‘Lieve God in de hemel, ik weet dat ik u verwaarloos, dus als u niet wilt luisteren begrijp ik dat heel goed, maar aan de andere kant hoor ik steeds dat u er altijd bent voor iedereen, ook voor zondaren en ongelovigen, en ik geloof diep van binnen natuurlijk wél in u, anders zou ik nu niet bidden en ook niet heel bang zijn dat u bij elke vloek een of andere bliksem op mij laat neerdalen. Lieve Heer, vergeef mij mijn zonden want ik wil zo ontzettend graag dat iedereen van wie ik houd nooit ziek zal worden of dood zal gaan, dat is toch óók een christelijke gedachte? Alstublieft zorg dat we nooit ellende zullen meemaken, en dat als mijn opa's en oma's doodgaan dat dan mijn vader en moeder niet al te erg zullen lijden onder hun verdriet. Lieve Heer, als u bestaat, en daar geloof ik echt-echt in, kunt u dat dan bewijzen door straks, als ik klaar ben met bidden, een bericht te sturen of iets te zeggen of hoe dat ook gaat, over mijn toekomst als ik later groot ben. Word ik een pianist? Krijg ik binnenkort een vriendin? Kunt u niet héél even laten zien hoe ik eruitzie later, in welk huis, en wat ik dan allemaal doe? Sorry Heer voor deze vraag, het is natuurlijk heel egoïstisch, ik zou u moeten vragen om een einde te maken aan alle oorlogen en alle armoede in Afrika en Azië. Dat vraag ik u óók. Ik wil zo graag dat er geen ellende is in de wereld.

[p. 8]

Dat vraag ik u o Heer. En misschien wilt u mij een plezier doen en mij inzicht geven in later, als ik geen jongen meer ben.’

Dat er geen antwoord zou komen had je eigenlijk wel verwacht. Je geloofde niet in sprookjes. Je zult dus raar opkijken dat er nu dan toch uitsluitsel komt. Je mag er dan lang op gewacht hebben, je bent daar nog steeds, jij - en je geduld mag na al die jaren wachten wel eens beloond worden. Ik kan het je nu zeggen!

Op een bepaalde manier is het antwoord op je vragen niet erg verrassend. Je hebt inderdaad succes gekregen, die titel, die mooie baan met een beetje beroemdheid, dat grote huis met een mooie, zelfstandige vrouw erin en twee even mooie, lieve kinderen van wie je heel erg houdt en wier hartjes zouden breken als jou iets overkwam. Je ouders leven nog steeds, ouder wordend met gebreken maar vergeleken met anderen van die leeftijd heel gezond. Je zussen en broer gaat het goed, ondanks soms wat zorgen, maar op een bepaalde manier zijn ook zij dezelfde gebleven en kunnen nog heel vrolijk zijn. Je hebt geneukt, duizenden keren zelfs. Soms was het mooier dan je kon vermoeden, soms viel het heel erg tegen, maar dat vind ik vervelend om je te zeggen, omdat je er dan misschien tegenop gaat zien terwijl vrijen tot de bijzondere dingen van het leven hoort.

Wel wil ik je aanraden stil te staan bij dat soort zaken, juist bij de dingen waar je nu níet in geïnteresseerd bent. Jij denkt nog dat het bezit van de zaak, het begin is van het vermaak. Je droomt van een rijbewijs, tot je het hebt, en dan droom je van een auto, tot je die hebt, en dan droom je van een mooie auto, tot je die hebt, en dan word je bang dat je een ongeluk ooit krijgt, en weet je dat het gezonder is te fietsen of te wandelen, en ben je bang dat je misschien denkt dat je misschien pas gelukkig bent als je een nóg mooiere auto hebt.

Zo is het met alles. En gaandeweg kom je ook tot de ontdekking dat je tijdens je wandelingen door het paradijs schrammen opliep, zonder het te merken. Je liep maar opgetogen door, moedig lachend over bruggen waaronder bevers de pijlers tot lucifers knaagden, over bladeren die valkuilen bedekten, langs struiken waar gifslangen sisten van verbazing over dat roekeloze vertrouwen. Volwassenen die je tegenkwam hadden gezichten grauw van zorg en strak van spanning en je nam je voor, zo nóóit te worden. Het leven is toch leuk!? Later kijk je in de spiegel en valt het nog mee hoe je er ondanks alles uitziet.

Ik zou je er meer over kunnen uitleggen, dan ben je voorbereid. Maar terwijl ik dit schrijf, raak ik ervan doordrongen dat mijn woorden je alleen maar zouden deprimeren. Je zou je onbezorgdheid kwijtraken en al je dromen, en je zou je afvragen wat het nut is van ouder worden als het kennelijk zoveel moeilijke momenten gaat geven. Waarom zou je trouwen als je nu al wist dat een van de duurste relatietherapeuten van het land het zuchtend zou opgeven om jou en je vrouw dichter tot elkaar te brengen, terwijl jullie diep van binnen hunkerden naar elkaars liefde? Waarom zou je vader willen worden als je oudste zoon bijna het leven liet in een ongeluk en het konijntje waarmee jullie je jongste wilden troosten, al na twee nachten levenloos in zijn hokje lag, als een verloren en bezoedelde bontkraag?

Je zult het niet begrijpen, maar vooral zou je het niet wíllen begrijpen. Daarom gaf God je geen antwoord en daarom zal ik deze brief niet versturen. Nooit zul je weten dat ik nu aan je denk, dat ik je sluimerdromend in je bed zie liggen, en een beetje medelijden met je heb. Dat je wordt, wie ik ben. Dat je op een dag geen jongen meer zult zijn maar een man die met weemoed aan jou terugdenkt en stil wordt van bezorgdheid.