Hollands Maandblad. Jaargang 2002 (650-661)

[p. 22]

Een kathedraal voor Kees
door Rik Smits

Even dacht ik dat Rheinvis Feith uit het graf was herrezen toen ik las: ‘We belanden in zijn werkkamer, vol dossiers, laden en mappen van al die organisaties waarbij hij betrokken is. Hier gebeurt het allemaal, denk ik bij mezelf. Dit is de controlekamer, het epicentrum van het auteursrecht. Jazeker, dames en heren schrijvers, hier wordt gewaakt over úw en ons aller eigendommen. En wel door een échte schrijver: een schrijver van verdienste!’

Maar het was Feith niet. Het was toneelschrijver Hans van Hechten die het anders zo saaie verenigingsblaadje van de voormalige



Vereniging van Letterkundigen (VvL) voor een keer opvrolijkte met lange pagina's waarachtig Walkurenproza.

De geciteerde zinnen vormen het stomend slot van het artikel ‘Schrijver van verdienste’, een interview met Kees Holierhoek. Inderdaad was Holierhoek ooit een verdienstelijk scenarist en toneelschrijver, die diepmenselijke onderwerpen niet uit de weg ging, getuige deze omschrijving uit de Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren: ‘Zijn uit 1971 daterende eenakters Fietsen in het donker en Vingers van de macht (beide 1977 opgevoerd) tonen de machtsbeluste mens, die in steeds wisselende krachtsverhoudingen zijn eigenbelang probeert veilig te stellen door intimidatie of manipulatie.’

Maar al decennia houdt Holierhoek zich veel meer dan met schrijven bezig met allerlei auteursrechtelijk bestuurswerk. Als drs. C.P.A. Holierhoek bouwde Kees een indrukwekkend imperium op. Hij is de paus van het leenrecht, de keizer der kabelgelden en gesel van de nblc, het verbond van openbare bibliotheken. Van het P.C. Boutensfonds - dat hij liefst een beetje geheim houdt - tot het Bedrijfsmiddelenfonds, de Stichting Reprorecht en de Stichting lira-fonds, Kees is voorzitter, penningmeester of op zijn minst bestuurslid van alles wat met het geld van schrijvers te maken heeft.

Alles? Wel, bijna alles: één domein heeft zich standvastig tegen zijn invloed geweerd, en hem zelfs uit zijn oorspronkelijke pronkburcht, het Schrijvershuis aan de Amsterdamse Huddestraat, weten te verdrijven. Dankzij het Fonds voor de Letteren is Kees een keizer in exil, en even tussen ons: dat steekt.

Maar dat zal gelukkig niet lang meer zo zijn. Onlangs is, na lange jaren van schijnbaar steeds hopelozer strijd tussen de almaar hoger oplopende prijsgolven voor onroerend goed voor een kleine anderhalf miljoen euro een nieuw paleis veroverd aan de prestigieuze Amsterdamse de Lairessestraat. Een paleis met wel twee logeerkamers, zodat de hofhouding eindelijk een gepaste staat kan voeren. Een paleis dat maakt dat Kees niet langer veroordeeld is tot uitsluitend verblijf in het treurige Avignon dat de burelen in Hoofddorp van cedar voor hem waren, het overkoepelende Centrum voor Dienstverlening Auteursen aanverwante Rechten waar elf van die door hem bestuurde stichtingen huizen. Een hele overwinning voor de schrijvers van Nederland! Het was ook het einde van een barre zoektocht door de Vereniging van Schrijvers en Vertalers (VSenV), de Ronde Tafelorde die Holierhoek creëerde uit bestaande kampioenen van verschillende soorten schrijvers, waaronder de VvL. Een zoektocht die zoveel energie verslond dat de VSenV in de bijna vier jaar van zijn bestaan aan niets anders heeft kunnen toekomen.

Erg is dat overigens niet, want die VSenV hoeft verder ook niet werkelijk iets te doen. Kees weet dat legers er niet zijn om in te zetten, maar om mee te paraderen. De VSenV is dan ook geen echte Ronde Tafel, maar eerder zijn persoonlijke Zwitserse Garde, een lijfwacht van tinnen soldaten, gewapend met enkel hun verschillende, bontgekleurde uniformen om nieuwe rekruten te lokken.

De echte parels aan het snoer van zijn macht zijn die vele bestuurslidmaatschappen die Kees bekleedt. Overal in het wereldje dat namens

[p. 23]

schrijvers en vertalers gelden int en onder hen moet herverdelen, komt hij zichzelf tegen, en dat is wel zo efficiënt. Want wat werkt sneller dan dat vice-voorzitter Kees praat met penningmeester Kees, overlegt met bestuurder Kees, wikt met interim-secretaris Kees, beslist na consultatie van tijdelijk-voorzitter-voor-een-beperkte-periode Kees en ten slotte verantwoording aflegt aan voorzitter Kees? Zo blijven de lijnen kort en het is ook duidelijk voor iedereen: van de Stichting Auteursrechtbelangen via lira, de Stichting Leenrecht en de Stichting Rechtshulp Auteurs tot het Contractenbureau Netwerk Scenarioschrijvers en de VSenV: voor overleg, raad of onderhandeling kom je altijd weer uit bij Kees.

Aan dit alles ligt het Plan ten grondslag, dat in zijn diepste diepten alleen is geopenbaard aan Kees. Het Plan is Goed en het Plan strekt tot heil van Alle Schrijvers - dat moet voldoende zijn. En het instrument van het Plan is Kees.

Natuurlijk gaat het Plan de krachten van één mens te boven, zelfs die van Kees. Daarom omringt hij zich met trouwe helpers, die zich op gezag van Kees loyaal inzetten voor het Plan. Mensen die waarlijk vertrouwen durven hebben, en weten dat het antwoord op hun vragen en noden besloten ligt in Kees. Een bestuurslid van de VSenV getuigde onlangs enthousiast en vol bewondering van hoe dat gaat onder voorzitter Kees: ‘Er moet dan dus extra geld komen. En dan kijken wij naar Kees en dan knikt hij heel lichtjes, en dan weten wij dat het goed komt.’

Zo'n Plan, daar kun je niet te licht over denken, dus wordt het door Kees jaloers bewaakt, met inzet van alle middelen. Het is daarom dat lira uit de voor schrijvers opgehaalde leen- en kabelmiljoenen uitsluitend financiering gunt aan Kees' eigen VSenV: dat houdt de zaken overzichtelijk en drukt concurrerende initiatieven die het Plan zouden kunnen schaden effectief de kop in.

Maar binnen die grenzen is grootmoedige gulheid Kees niet vreemd. Zo kun je in het lira-jaarverslag lezen dat de stichting in 2001 bijna 11 miljoen euro ophaalde, waarvan ruim 1 miljoen naar de stichting Lira-fonds ging voor ‘sociale en culturele doelen’. Uit dat fonds stopte Kees de kleine afdeling van de VSenV Netwerk Scenarioschrijvers, die in het hart van de oud-scenarist Kees een speciaal plekje heeft, een extraatje van €293.030,- toe, meer dan de €210.000,- die de VSenV als geheel uit dat fonds mocht ontvangen, en waarin het Netwerk ook weer meedeelt. Dat het Netwerk de besteding van dat geld niet verantwoordt omdat de VSenV dat moet doen, en dat er geen verantwoording door de VSenV tegenover zijn leden te vinden is, laat zien hoe goed het is dat Kees overal inzit en alles overziet.

Eén ding is Kees een echte gruwel: ketterij. Of, zoals hij het zelf uitdrukt ‘separatistische neigingen’. Wie hem die woorden hoort gebruiken zij gewaarschuwd! Zoals het een bekwaam kerkvorst betaamt, gaat voor Kees de rechte leer boven al. Wee degene die in zijn ogen afbreuk doet aan het Plan of twijfels of afwijkende inzichten uit. Kees' diepe gramschap is zijn deel, en wie volhardt doet hij gestreng uitstoten uit de kudde.

Het is een groot werk dat Kees verricht, een zware last voor eenieder die hem dragen moet. Gelukkig is dat ook buiten de kring van toegewijde discipelen niet onopgemerkt gebleven. Dit jaar is Kees eindelijk door Hare Majesteit geridderd, iets waar Kees niet op zal pochen, maar waarvan intimi wel weten dat het hem niet onberoerd heeft gelaten. Laten we hopen dat het nieuwe paleis niet alleen ten gerieve van de hovelingen zal bestaan, maar zal uitgroeien tot een heuse kathedraal van het auteursrecht, gewijd aan de Heilige Kees.