Hollands Maandblad. Jaargang 2002 (650-661)

[p. 6]

De glimlach
door Frans Stüger

Het was op een zondag, de dag des Heren, dat René zijn tafelgenoot in het weeshuis uitlegde dat God niet kon bestaan. De zuster van de Heilige Voorzienigheid die aan het hoofd van de tafel zat, volgde het betoog van René aandachtig.

‘Kijk,’ begon René, ‘is God almachtig?’

De jongen keek René aan alsof hij aan het verstandelijk vermogen van René twijfelde. ‘Natuurlijk, malle Eppie,’ antwoordde hij.

René zag dat er vanuit de linker mondhoek een veeg jam over de wang van de jongen liep.

‘Weet je dat zeker?’

‘Doe niet zo gek.’

‘Dus God is almachtig? Kan God dan zondigen?’

Er verscheen een pijnlijke grimas op het gezicht van de jongen, alsof hij voor het eerst in zijn leven gedwongen werd om na te denken.

‘Kan God zondigen?’ herhaalde René.

De jongen schudde zijn hoofd.

‘Dan bestaat hij dus niet,’ ging René verder. ‘Of hij is God en almachtig en kan dus zondigen, of hij kan niet zondigen en is dus niet almachtig en is dus geen God. Makkelijk zat.’

De jongen kon de redenering van René blijkbaar niet volgen, want na een tijdje moeizaam voor zich uitgetuurd te hebben, zei hij schouderophalend: ‘Ach, wat kan mij het schelen.’

René wilde een boterham uit het broodmandje vissen, maar de zuster zei: ‘De Graaf, kom jij eens hier.’

René keek de non aan. In het tl-bleke gezicht, omlijst door een zwarte sluier, staken twee donkerbruine ogen. René schoof zijn stoel naar achteren en liep naar haar toe. Inmiddels was zij ook opgestaan. ‘Leg allemaal je mes neer en let op,’ riep zij.

Een twaalftal kinderen keek aandachtig toe.

De non zei tegen René: ‘Denk goed na voordat je iets zegt. Bestaat God?’

René begreep dat hij het bestaan van God moest bevestigen, maar had hij zojuist niet aangetoond dat God niet kon bestaan? En nog nooit had iemand hem het tegendeel kunnen aantonen, zelfs zijn pleegvader niet.

Hij zei: ‘Nee.’

De non hief langzaam haar hand. Instinctief dook René ineen.

‘Rustig maar, ik doe je niets,’ zei ze en streek met haar hand over zijn haar. Daarna liet zij haar hand zakken, alsof zij zijn wang wilde strelen, maar kneep met de nagels van haar duim en wijsvinger in René's oorlel. Voor de kinderen aan tafel was het alsof de non liefdevol haar hand tegen René's gezicht legde. En weer vroeg ze, terwijl ze hem strak aankeek: ‘Bestaat God?’

René hield zich groot en zei: ‘Nee, hij bestaat niet.’

De non drukte haar nagels nu dieper in de oorlel van René. Maar René gaf geen kik, hoewel de tranen hem in de ogen drongen.

‘Ik vraag het je nog één keer,’ hoorde hij in de verte. ‘Ja of nee?’

De pijn was nu bijna niet uit te houden. Even aarzelde René maar hij zei: ‘Nee, hij bestaat niet.’

De non liet René los en zei: ‘Dan weet ik het goed gemaakt. Jij gaat deze hele

[p. 7]

week, voordat je naar school gaat, de binnenplaats vegen. Misschien dat je dan van gedachten verandert. Je hoeft straks niet mee naar de kapel. Op dit soort kinderen zit God niet te wachten.’

En tegen de groep kinderen die het schouwspel ademloos hadden gevolgd zei de non: ‘Dooreten, straks begint de mis.’

De zon schemerde achter een grijs wolkendek en ondanks dat het herfst was - de enige boom op de binnenplaats, een kastanjeboom, had zijn meeste bladeren verloren - was het niet koud. De binnenplaats ter grootte van een half voetbalveld, werd om-

[p. 8]

ringd door lange tafels met banken. Er stonden twee schommels, een wip en een klimrek. In het midden van de binnenplaats stond een waterpomp die niet meer werd gebruikt.

René was op het rek geklommen, totdat een indringend getik met een ring tegen een ruit hem tot de orde riep.

Op de binnenplaats was nu alleen het vegen van de bezem te horen, het geritsel van herfstbladeren, het gekoer van duiven en het nonnenkoor dat een Gregoriaanse mis zong die door de hoge glas-in-loodramen van de kapel heen klonk. Zachtjes meezingend met de mis, vervolgde René zijn tocht over de binnenplaats.

Bij het raam van een souterrain, bleef hij staan. Hij boog zich voorover en gluurde naar binnen. Op een met zeil beklede tafel lag een naakte jongen op zijn rug. Hij herkende de jongen, die hij al een paar dagen niet meer had gezien en die - dat was grappig - dezelfde voor- en achternaam had als hijzelf. Aan weerskanten van de tafel stonden twee nonnen over de jongen heen gebogen. Terwijl de ene non het onderlichaam waste, kamde de andere non een messcherpe scheiding in het natte haar van de jongen.

René schrok. Hij besefte dat de jongen dood moest zijn. Een tijdlang staarde hij met de bezem in zijn hand naar de herfstbladeren voor zijn voeten, ging hij op zijn buik vlak bij het raam liggen en gluurde weer naar binnen.

De non die het haar kamde, duwde nu een prop watten in de mond van de jongen waardoor het gezicht voller leek. Vervolgens kneedde zij met haar beide duimen de wangen van de jongen, net zo lang tot er een glimlach in het gezicht achterbleef. Daarna liep ze naar de andere non en tilde samen met haar de benen van de jongen hoog op. René's gezicht betrok. Wat een vieze nonnen zijn dat; dacht hij, ze stoppen watten in zijn poepert. De jongen kreeg daarna zijn ondergoed aan en werd verder aangekleed, waarbij de zuster voorzichtig de te korte stropdas aanschoof. Het was nu alsof er een jongen in zijn zondagse pak op tafel lag te slapen.

René trok zich terug. In gedachten verzonken veegde hij de herfstbladeren op een hoop en schepte ze in een grote vuilnisbak.

Precies om drie uur stond René diezelfde dag met een groepje kinderen rondom de baar opgesteld om afscheid van de jongen te nemen. Het haar van de glimlachende, dode jongen zat nog steeds keurig in model. De priester die aan het voeteneinde van de baar stond, sprak enige gebeden uit. Daarna ging hij improviseren, zei dat de goede God geeft en neemt en dat hij zeker wist dat God René de Graaf tot zich had genomen want, zo was de stellige overtuiging van de priester, de glimlach op het gezicht van de jongen verraadde dat hij reeds een glimp van Gods heerlijkheid had mogen aanschouwen. Daarmee was de ceremonie afgelopen.

René liep de binnenplaats op. Zijn tafelgenoot kwam op hem af en zei: ‘Zie je wel dat God bestaat, waarom glimlachte die jongen anders?’

René keek hem aan, wilde iets zeggen, maar deed er het zwijgen toe.