Hollands Maandblad. Jaargang 2002 (650-661)

[p. 51]

Matig bang
door Thomas Verbogt

‘Van wie bent u patiënt?’ vraagt het meisje achter de balie.

Het is het eerste dat vandaag tegen me wordt gezegd: van wie bent u patiënt? Ik heb vandaag nog niet gepraat en moet eerst even hoesten voordat ik antwoord geef. De vraag is logisch. In dit huis zijn twee huisartsen aan het werk. Van een van hen ben ik patiënt. Of, als ik zou verhuizen, van een ándere huisarts. Je bent altijd patiënt, iemand die lijdt, ook al is dat lijden niet altijd even voelbaar. Het lichaam is broos, er is altijd iets mis mee, soms manifesteert zich dat nauwelijks. Over de geest heb ik het niet eens.

Ook al ga ik naar mijn huisarts om preventief wat medicatie te vragen, omdat ik bijvoorbeeld enige tijd in een ver tropisch buitenland doorbreng en daar iets zou kunnen oplopen wanneer ik bijvoorbeeld aan drinkwater dénk - weer: het lichaam is zo broos - dan ben je al patiënt. Niemand doet daar terughoudend over.

Ik zeg tegen het meisje achter de balie van wie ik patiënt ben.

Dan vraagt ze: ‘Waar komt u voor?’

Denkend aan het lichaam zou ik kunnen vaststellen dat er twee soorten patiënten zijn: patiënten die niet revalideren en patiënten die wel revalideren. Dankzij de inspanningen van de medische wetenschap is de laatste groep de grootste. Ik denk dat ieder mens die zich vaak, maar hoe dan ook op een ongelukkig moment patiënt voelt, bewust of onbewust bezig is met het revalidatieproces. Een oersimpel voorbeeld: ik merk dat ik griep heb - zoiets is merkbaar -, en wat doe ik? Ik kruip onder de wol. En misschien neem ik ook wat medicijnen. Ik revalideer naar eigen inzicht en op eigen kracht.

Soms ontsnapt dat inzicht me en raadpleeg ik een deskundige.

Niet zo lang geleden had ik last van een niersteen. Die moest worden vernietigd. Verpulverd. Vergruisd. Dat kon ik niet zelf thuis, maar dat deed een vergruizer in het ziekenhuis. Toen de vergruizer daarmee klaar was, gaf de uroloog mij een hand en zei: ‘Veel drinken, meneer Verbogt.’

Ik vind dit feestelijk klinken.

Heel anders dan bijvoorbeeld: ‘Veel koolgerechten eten. En 's ochtends twee borden warme pap.’

Ik drink veel. Nee, mijn lichaam drinkt veel. En als mensen zeggen: ‘Wat drink je veel’, zeg ik dat dit nu eenmaal moet van de dokter. En van mijn broze lichaam.

Ik beschouw mijn revalidatie als een aangename omstandigheid.

Totdat er een paar weken later een dikke envelop van het ziekenhuis arriveert. Die maak ik open en daarin zit een brief en een vragenlijst. De brief begint met de volgende mededeling: ‘In ons ziekenhuis staat u bekend als niersteenpatiënt.’

Ik leg de brief terzijde en moet even voor me uit staren. In ons ziekenhuis staat u bekend als niersteenpatiënt.

Ik moet zeggen: dit is een vorm van bekendheid waarmee ik helemaal niet zo gelukkig ben. Ik stel mij voor dat in het ziekenhuis mijn naam valt. Het is niet mijn naam, het is de naam van mijn lichaam.

‘Wie is dat ook alweer?’ vraagt iemand.

‘Dat is de niersteenpatiënt.’

Ik pak de vragenlijst die bij de brief hoort. Mij wordt gevraagd die in te vullen. De vragenlijst bestaat uit maar liefst eenentwintig pagina's. Ik ga er maar voor zitten

[p. 52]

en begin de antwoorden in te vullen. De ochtend verstrijkt, het wordt middag, namiddag, de avond breekt aan, en ik ben bij vraag vierenvijftig. Die luidt: ‘Hoe bang bent u om in het ziekenhuis opgenomen te worden?’

Van die vraag kijk ik op.

Er zijn vijf antwoordmogelijkheden onder de vraag afgedrukt: heel erg bang; erg bang; matig bang; een beetje bang; niet bang.

Ik kruis matig bang aan. Ik vind dat je daarmee alle kanten op kunt. Ik stel mij voor dat wanneer mijn antwoorden op de vragen worden doorgenomen, er wordt opgemerkt: ‘Kijk jongens, de niersteenpatiënt is matig bang.’

Later op de avond beland ik bij de laatste pagina. Daar wordt gevraagd wat mijn beroep is. Achter de vraag staat tussen haakjes: (zo volledig mogelijk invullen).

Ik vul in: schrijver.

Meer kan ik er ook niet van maken. Hoe moet ik vollediger zijn? Moet ik erbij schrijven: romans, toneelstukken, stukken schrijven voor onder meer de vpro-radio en Hollands Maandblad?. Dan is het bijna middernacht en wordt het weer tijd om veel te drinken, want dat moet van de dokter. Heeft mijn lichaam nodig.

Ik lees dat ik de beantwoorde vragenlijst bij mijn volgende bezoek aan het ziekenhuis mee moet nemen.

Dat volgende bezoek is een paar dagen later. Ik moet een en ander laten controleren. De vergruizing vooral. Wat zich in mijn lichaam voltrekt, gaat buiten mij om. Ik meld me bij de balie van de polikliniek. Achter de balie staat een grote vrouw in witte jas. Een vrouw die gewend is windhozen te trotseren, met een grimmige lach op haar getergde gezicht.

Ik geef haar de vragenlijst.

Ze knikt en zegt: ‘Dat heeft u keurig gedaan.’

Heerlijk vind ik dit. In de wereld van het ziekenhuis ben ik gek op complimenten. Het onderscheid tussen mijn lichaam en de rest van mij is daar groter dan waar dan ook. Het compliment betreft de rest van mij. Dat kan de rest van mij wel gebruiken.

Ze zegt: ‘U mag een plas voor me doen.’

‘Wat zégt u, zuster?’ vraag ik.

Alsof het doen van een plas de beloning is voor het juist invullen van de vragenlijst.

‘U mag een plas voor me doen,’ herhaalt de verpleegkundige. Haar toon wordt barser.

Ik sta over die woorden na te denken.

‘Of kunt u soms niet?’

‘Jawel,’ zeg ik. ‘Dat zal wel lukken.’

De verpleegkundige overhandigt mij een plastic potje.

‘Daar doet u het in,’ zegt ze.

Ik vind dit een goed voorbeeld van een overbodige mededeling.

‘Ik zal ervoor zorgen, zuster,’ zeg ik.

‘Goed zo, meneer Verbogt,’ zegt de verpleegkundige.

Ik ga met het potje naar het toilet en doe wat mij gevraagd is. Ondertussen denk ik aan het woord: plas. Ik vind dat ineens een heel groot woord: plas. Meer een woord voor de watersport en dat soort bezigheden. Veel te groot voor mijn lichaam. Mijn plas is groter dan het potje kan bevatten en de rest doe ik keurig in het toilet. Ik ken mijn manieren.

Dan gebeurt er iets vreemds: ik trek door en wil tegelijk het deksel op het potje draaien. Beide handelingen verdragen elkaar nauwelijks: het deksel valt per ongeluk in de wc en ik zie dat het weggespoeld wordt. Ik vind dit een vreemd probleem, een probleem waarmee ik noch als mens noch als revaliderend patiënt ooit in aanraking ben gekomen.

[p. 53]

Nu moet ik met het potje terug naar de balie. Dekselloos. Ik merk dat mijn lichaam voorzichtig moet lopen, anders morst het.

Patiënten in de wachtruimte van een polikliniek houden elkaar altijd haarscherp in de gaten. Ik voel minstens twintig paar ogen op mij gevestigd. Ik wil mijn handelwijze toelichten. Het gaat niet over mij. Het is lichamelijk, strikt.

‘Ik heb het deksel doorgespoeld,’ zeg ik.

Niemand reageert. Ze blijven naar het potje kijken. Oost-Europese melancholie. Bordurische stilte.

‘Het viel in de wc,’ ga ik verder. Ik ben niet meer te stuiten: ‘Ik kon er niets aan doen.’

Eindelijk ben ik weer bij de balie.

De verpleegkundige die gezegd heeft ‘U mag een plas voor me doen’, kijkt me als versteend aan. Daarna richt ze haar blik als een kanon langdurig op het potje zonder deksel.

‘Ik heb het deksel doorgespoeld, zuster,’ zeg ik.

Ze snuift en dan zegt ze: ‘Meneer Verbogt, zullen we dit nóóit meer doen?’

Ik knik met gebogen hoofd. Het is mijn lichaam, het is de rest van mij, het beweegt, het doet maar wat, stuurloos, het is allemaal nauwelijks in de hand te houden. Daarom ben je patiënt. Graag zou ik tegen mijn lichaam zeggen: zullen we het nooit meer doen, samen? We kunnen toch heel goed zonder elkaar. Ik let niet op jou, jij wilt meestal niets met mij te maken hebben. Waarom zo moeilijk? Waarom?

‘Bent u er nog?’ Het is de stem van het meisje achter de balie. De huisartsenpraktijk. Ben ik er nog? Ik kijk haar aan. Haar ogen zijn helblauw. Ik heb nooit goed naar haar gekeken. Dat komt doordat ze altijd hetzelfde aan me vraagt: van wie bent u patiënt?

‘Waar komt u voor?’ vraagt ze. Haar stem klinkt ongeduldig.

Ik besef dat de klemtoon op komt ligt, maar op een dag zal ze zich vergissen en vraagt ze: waar komt u vóór? Dat moet een mooie dag zijn.

Ik zeg: ‘Ik kom voor een receptje.’