Hollands Maandblad. Jaargang 2001 (638-649)

[p. 12]

Haring in tomatensaus
door Frans Stüger

Toen René acht jaar was, leefde hij in de heilige overtuiging dat ieder voorwerp van metaal onherroepelijk moest zinken. Hout ja, dat bleef drijven! Daarom waren, volgens René, de voc-schepen van hout gemaakt. En, om dichter bij huis te blijven, dagelijks zag hij zijn theorie bevestigd in de vaart waarin altijd wel een paar planken dreven. Hoewel hij geregeld met zijn vader door de haven zwierf, ontging hem blijkbaar de twee enorme stalen oorlogsbodems die als zwarte zwanen lagen aangemeerd. Soms zijn voorwerpen zo groot dat je ze niet ziet.

Het verbaasde hem dan ook dat zijn vader na het avondeten - zij hadden gebeden, gegeten en gebeden - onder de afwas voorstelde om van het ovale blikje, waarin haring met tomatensaus had gezeten, een zeilbootje te maken. Dat is leuk!

René begreep niet waarom iemand zoveel moeite deed om een bootje te maken dat alleen maar kon zinken. Was dat grappig?

Om zijn vader te behoeden voor een vergissing, zei hij: ‘Dat kan toch niet, vader? Dat bootje is van ijzer, dat zinkt.’

‘Welnee, malle jongen,’ antwoordde zijn vader. ‘Er zit toch lucht in het bootje? Daarom blijft het drijven.’

René vond het vervelend om voor malle jongen te worden uitgemaakt, het was niet eerlijk. Als je verzwijgt dat je er een ventiel aan maakt, zodat je later lucht in het bootje kan pompen... Ja, zo kon René ook iemand zich laten vergissen.

‘En die voc-schepen dan,’ vroeg hij. ‘Die waren toch van hout? En...,’ hij hief zijn wijsvinger, ‘ijzer was toen al bekend. Waarom maakten ze dan die schepen niet van ijzer?’

Zijn vader glimlachte. ‘Wacht nou maar af,’ zei hij, ‘je zult zien dat ik gelijk heb.’

René schudde zijn hoofd en zag hoe zijn vader het haringblikje in het sop wierp, op de bodem van het teiltje op zocht en daarna afwaste. Ook al zoiets geks: zij hadden nog nooit een conservenblikje afgewassen, laat staan afgedroogd.

Nog dezelfde avond, het was na achten, ging zijn vader aan de slag. Of René kwam kijken in de keuken? Zijn moeder lag op de divan in de kamer, zij sliep. De radiodistributie stond zachtjes op vier, de kolenkachel gloeide. Het was maart. Omdat René op het korstje bij zijn knie was uitgekeken, liep hij met zijn vader naar de keuken.

‘Kijk,’ legde zijn vader uit, ‘eerst gaan we het papier verwijderen. Dan moet de deksel er weer op gesoldeerd worden, vervolgens komt er een mast met zeilen op en..., heel belangrijk, aan de onderkant het zwaard.’

René fronste zijn voorhoofd.

‘Dat voorkomt dat de boot zomaar omslaat, snap je?’

‘Nee, vader.’

‘Als ik aan de onderkant, in de vorm van een vin, een stuk metaal vast soldeer dan kan de boot niet makkelijk omslaan.’

René herinnerde zich van schoolzwemmen dat zijn hand onder water minder makkelijk heen en weer bewoog dan erboven.

‘Ik begrijp het,’ riep hij. ‘Het water moet dan nog harder duwen om de boot omver te krijgen.’

‘Heel goed, knappe jongen.’

René kreeg een blos op zijn wangen en begon steeds meet vertrouwen te krijgen

[p. 13]

in het zeilbootproject van zijn vader. Hij werd zelfs trots en vertelde aan Mario, een jongen uit zijn klas waar niemand mee wilde spelen omdat hij een Spaanse moeder had, dat zijn vader een boot aan het bouwen was. Mario keek hem met grote ogen aan.

‘Een boot van ijzer die toch niet zinkt,’ voegde René eraan toe. ‘Knap, hè?’

Vanaf die dag bracht hij geregeld verslag uit aan Mario van de nautische vorderingen van zijn vader. ‘De mast staat er nu op. Er komen twee dwarsbalken, waaraan mijn vader een zakdoek vastmaakt. Dat wordt het zeil, snap je?’

Mario knikte zwijgend.

‘Er komt zelfs een kajuit op,’ ging René verder, hoewel zijn vader daar niets over had gezegd.

‘Echt waar?’ vroeg Mario.

‘Hoe zullen we het bootje noemen?’ vroeg René's vader, toen hij na een paar weken de laatste hand aan het bootje legde. Komende zaterdag zou het éénmastertje te water worden gelaten. Mario was van harte welkom en René's vader zou hen, na afloop, trakteren op patat.

René dacht diep na en zei toen: ‘Armada.’

‘Nee, geen Armada,’ antwoordde zijn vader beslist. ‘Je weet toch hoe het daarmee is afgelopen? Wat dacht je van Neptunus?’

René vond het niks.

‘De god van de zee,’ lichtte zijn vader toe.

[p. 14]

René begreep het niet. Je had God de Vader, God de Zoon en God de Heilige Geest. Maar God de Zee...? Trouwens, waarom moesten op boten altijd namen staan?

Die vrijdag, bij het uitgaan van de school, vroeg Mario of het nog doorging, de patat, eh, dat met die zeilboot.

‘Natuurlijk,’ zei René, ‘ik weet zelfs al hoe de boot heet. Maar ik mag het niet verder vertellen, want het is nog geheim.’

René zweeg.

‘Zeg het dan!’ Mario wipte van de ene voet op de andere.

‘Kun je een belangrijk geheim bewaren?’

‘Tuurlijk,’ antwoordde Mario. ‘Wij hebben thuis ook een eh... geheim.’

‘Goed dan. De boot heet... Nep Tienus.’

‘Nep Tienus?’ Mario schudde zijn hoofd. ‘Waar slaat dat op?’

‘Weet je dat niet?’

Het verbaasde René dat hij nu pas merkte hoe dom Mario was. ‘Nep Tienus, de god van de zee,’ riep hij.

‘Nietus,’ zei Mario. ‘Je hebt God de Vader, de Zoon en de Heilige Geest, verder niets. God de Zee bestaat helemaal niet.’

René kreeg een hekel aan Mario. Dat hij een Spaanse moeder had en dat je nooit bij hem thuis mocht komen, dat was tot daaraan toe, maar dat hij René niet geloofde, dat ging te ver. ‘Goed, dan krijg jij geen patat,’ antwoordde hij.

Mario bond in en stamelde: ‘Nou ja, misschien bestaat Nep Tienus ook wel.’

Met een stramme rug draaide René zich om en liep naar huis.

René's moeder was verbaasd toen Mario die zaterdagmiddag bij hen aanbelde. Op zaterdagmiddag deed René de boodschappen, poetste zijn fiets en waste zich tot slot, na een lange dag vol verplichtingen, in de keuken van top tot teen. Maar René's vader vond dat de boodschappen wel even konden wachten. Hij beloofde snel terug te zijn. ‘Het is maar een proefvaart, om te zien of alles in orde is.’

‘Dan zorg ik dat er limonade klaarstaat, als jullie terugkomen. Vind je dat lekker, Mario?’ vroeg René's moeder.

‘Ja, mevrouw.’

Toen Mario het bootje zag dat René's vader behoedzaam voor zich uit droeg, riep hij: ‘Hij heet Neptúnus.’

‘Dat zei ik toch,’ antwoordde René. ‘Neptunus, de god van de zee, hè Pa?’

‘Ja jongen, heel knap van je.’

In optocht verlieten ze even later de woning: René's vader voorop, daarachter René, gevolgd door Mario.

Buiten stelde René vast dat weliswaar de zon scheen, maar dat er een gure wind stond.

‘Ideaal zeilweer,’ riep zijn vader.

Bij de vaart aangekomen, liep hij naar de waterkant, knielde in het gras en zei, terwijl René en Mario neerkeken op zijn gebogen rug: ‘Ik doop u Neptunus en wens u een behouden vaart.’

Hij gaf de boot een zetje.

Twee keer kwam het bootje terug, alsof het tegen zijn tocht opzag, maar na een plotselinge windvlaag, zette het koers in de richting van de brug.

Stapvoets liepen zij met het bootje op. Plotseling besefte René dat er iets aan het bootje ontbrak: het had geen roer. Wel twee zeilen, zelfs een zwaard, maar geen roer.

René moest, samen met Mario, toezien hoe het bootje gestaag, voor de wind uit zeilde richting een fuik onder de brug die uit een oud matras bestond, een autoband die half boven het water uitstak en wat planken. Het duurde nog geen vijf minuten

[p. 15]

of het bootje had zich vast gezeild. René boog zich voorover, ging op zijn buik langs de waterkant in het gras liggen en stelde vast: ‘Die zijn we kwijt.’

‘Vind je het gek,’ zei Mario, ‘Een boot zonder roer. Dat kan toch niet?’

René wierp een blik op zijn vader. Op zijn vaders gezicht verscheen, vlak bij zijn mondhoek, een nerveuze trek. De maartse wind blies de haarlok, die anders boven zijn ogen hing, als een windvaantje omhoog. Ineens riep hij: ‘Opgedonderd. Stelletje snotapen dat jullie er zijn!’

Er viel een stilte. Mario telde zijn nagels, terwijl René met de punt van zijn schoen een denkbeeldig figuur in het gras tekende.

‘Weg, weg, weg!’

‘We zouden patat krijgen,’ fluisterde René.

‘Niks daarvan. Opdonderen.’

René en Mario draaiden zich schoorvoetend om. Mario zei zacht tegen René: ‘Wat kan jou die stomme patat schelen?’

‘Ik ga naar huis,’ zei René's vader.

De jongens volgden hem op een drafje, terwijl hij voor hen uitbeende.

Toen zij thuiskwamen stonden op de eettafel in de kamer een grote kan met limonade en twee glazen gereed. René's moeder had zelfs een schaal met koekjes neergezet.

‘Hoe was het?’ vroeg ze. Haar ogen glansden.

Zonder iets te zeggen verdween René's vader naar de keuken.

‘Ging wel,’ antwoordde René.

‘Het waaide hard,’ zei Mario.