Hollands Maandblad. Jaargang 1999 (614-625)

Van eiland tot eiland
door Ronald Tolman

Mijn vader werd op Terschelling geboren en is overleden zonder ooit op Vlieland of Ameland te zijn geweest.

Het heeft mij altijd verbaasd dat eilandbewoners wel naar de vaste wal gaan en maar hoogst zelden een nabijgelegen eiland bezoeken. Het is ruim tien jaar geleden dat ik dit gegeven als thema koos voor een reeks etsen. Alsof ze gemaakt moesten worden waren het prenten die zich op raadselachtige wijze aan mij opdrongen. Op een van de etsen springt een reusachtige figuur met twee koffers door de ruimte. Eronder schreef ik ‘man die met bagage naar een volgend eiland springt.’

Ik vertelde Bert Poll over de eilanders en de etsen die ik maakte over de kofferman. De island-hopper stond hem wel aan en hij vroeg mij om de studietekeningen te mogen gebruiken voor het Hollands Maandblad.

En als Bert je om een bijdrage vroeg dan wist hij dat verzoek altijd in de gedaante van een compliment te brengen.

Geen tijd of te druk behoorde als argument om nee te zeggen niet tot de mogelijkheden.

Wanneer Bert de onweerstaanbare het resultaat op de Raamweg ontvangen had belde hij meestal nog diezelfde avond op. Na zijn vreugde over het werk te hebben geuit, effende hij vervolgens het pad om in de toekomst opnieuw van een bijdrage verzekerd te zijn. Hij maakte je op innemende wijze bij voorbaat medeplichtig aan de plannen waarmee hij rondliep.

De avond nadat hij de ‘man die met bagage naar een volgend eiland springt’ had ontvangen kreeg hij mijn vrouw aan de telefoon. Zonder omhaal deelde hij mee: ‘Met Bert Poll, wat hou ik toch van je man.’ Kort voor zijn overlijden kwam hij fijnzinnig terug op die kofferman van jaren geleden. Het was een ontroerend vaarwel waarmee hij de ernst van zijn vriendschap benadrukte.

Bert stuurde mij zijn laatste dichtbundel ‘De wil van de natuur.’ In zijn heldere handschrift had hij op het schutblad als opdracht geschreven ‘van eiland tot eiland’.

[p. 36]

Bert maakte altijd een klein ritueel van het bekijken van mijn tekeningen. Een voor een legde hij ze naast elkaar op tafel. Bij elke tekening liet hij een opgewekt ‘hm, hm’ horen tot hij bij de laatste tekening mij schuin aankeek en zei ‘mooi zo.’

Dat gehum leek een redactionele gewoonte te worden. Ook John Peereboom liet bemoedigende geluiden horen voordat hij een mening gaf over het hem voorgelegde werk. Zijn ‘hm, hm’ wordt weliswaar binnensmonds en iets grommender geuit maar het effect is nagenoeg hetzelfde.

Hij vroeg mij om behulpzaam te zijn bij de keuze van tekeningen en het zoeken naar nieuw talent.

Nieuwe namen verschenen en jong talent werd uitgenodigd.

En dan waren er de ongevraagde inzendingen. Soms prachtig. Soms aandoenlijke plaatjes die uit de enveloppe vallen van een kunstenares wier ‘hartewens’ het is om in het maandblad te debuteren. Een met paktouw dichtgebonden map vol woeste houtskooltekeningen ‘allemaal over mijzelf’ van een kunstenaar die de toekomst van het maandblad zonder zijn werk somber inziet. Kleine verdrietige tekeningetjes zonder afzender. Gefotokopieerde aquarellen van een kunstbroeder die slechte ervaringen had met literaire tijdschriften die zijn originelen nooit retourneerden.

Gelukkig verwaterde mijn adviseurschap onder het bewind van de ‘definitieve redactie’.

Trouw aan Poll staan de kunstbijdragen nog steeds als strooigoed door het Maandblad verspreid. Meestal komt dat goed uit. Zo nu en dan belandt er een vrolijke tekening midden in een zwaarmoedig verhaal. Ook wordt er op een tekening wel eens een moord gepleegd terwijl in de tekst ernaast de liefde wordt bedreven.

Er is kennelijk nooit verwarring door ontstaan.

Ronald Tolman is beeldend kunstenaar.