Hollands Maandblad. Jaargang 1999 (614-625)

Het waarnemerschap
door J.J. Peereboom

In december 1990, kort na de dood van haar echtgenoot, vroeg Fransje Poll drie medewerkers van Hollands Maandblad die hem goed gekend hadden om gezamenlijk het redacteurschap op zich te nemen. Bert had geen opvolging geregeld, maar zij wist zeker dat hij het blad niet met zichzelf had willen zien ophouden, wat sommige buitenstaanders de natuurlijke oplossing leek: de stijl ervan was de zijne, onder opvolgers zou het geen recht hebben op dezelfde naam.

De drie aanvaardden dat het door moest gaan en namen de redactie voorlopig op zich. Twee van hen hadden al gauw genoeg van het werk of van de samenwerking. In augustus 1991 bleef er nog maar een over, en dat was ik.

Ik had nooit de behoefte gehad om de redactie van een tijdschrift te voeren, en was net als de meeste andere medewerkers altijd blij geweest dat Bert het deed. Ik plaatste mijzelf nu in de rol van een zaakwaarnemer of regent. Over niet al te lange tijd moest er een ander komen, of een groep anderen.

Voorlopige regelingen zijn soms moeilijk te vervangen. Blijf je eigenlijk zo doorgaan? begonnen de mensen na een jaar te vragen. Nee, ik keek uit. Er kwamen zelden kandidaten voor het redacteurschap in zicht, en dan bleven zij op een afstand. Dichterbij kwam alleen Max Pam, in 1993 geloof ik. Wij hadden een gesprek waarin hij belangstelling toonde, geen onvoorwaardelijke bereidheid, en wij lieten de mogelijkheden open.

In het voorjaar van '94 werd Maarten Doorman genoemd. Iemand die hem kende zei dat hij het Maandblad goed zou kunnen doen en misschien over te halen was. Wij voerden gesprekken, en inderdaad. Hij wilde er Bastiaan Bommeljé bij hebben. Ook heel goed. En Marie-Anne van Wijnen, die op de uitgeverij al jaren lang het blad tot stand hielp brengen: die dan eveneens in de redactie.

In het najaar van 1994 waren wij vierkoppig en maakten plannen bekend. Die worden nog steeds uitgevoerd, met enkele toevoegingen en op een deels vernieuwde financiële grondslag.

Hoe zou het met het Maandblad gegaan zijn als ik solo-redacteur was gebleven: zou het stand

[p. 35]

gehouden hebben of in het gure klimaat van de late twintigste eeuw bezweken zijn? Misschien had ik een nieuwe koers bedacht. Waarschijnlijk niet. Mijn koers, beschreven in het aprilnummer van 1994, voldeed mij. Literaire tijdschriftredacteuren hunkeren wel eens naar een gemeenschappelijke impuls van zichzelf en medewerkers, om de samenleving of de literatuur te vernieuwen of de twee nader tot elkaar te brengen. Zo'n impuls zou dan in de geest van de tijd aanwezig moeten zijn, en door het blad tot uitdrukking gebracht worden. In de jaren negentig was er geen op te merken. Er was niet eens een fin-de-siècle-gevoel als vruchtbare bodem.

Liever dan impulsen op te sporen moeten wij proberen te definiëren wat er omgaat in onze gemoederen en in de geschiedenis van onze tijd. De dingen blijven maar gebeuren, en zij blijven beleefd worden, zonder dat wij duidelijker gaan begrijpen wat wij ermee aan moeten. Veel mensen hebben op hun heldere dagen inzichten die zij bijna onder woorden zouden kunnen brengen als zij het niet zo druk hadden. Als zulke dagen iets productiever gemaakt worden zullen wij er meer profijt van trekken dan van de conventionele vernieuwingsdrang die de routine van onze tijd karakteriseert.

Achter in de gedachten van tijdschriftredacteuren blijft de hoop leven op een tijd wanneer het lezend publiek iedere maand na de verschijning van het nummer de telefoonlijnen zal overbelasten. Ik was in bescheiden mate teleurgesteld dat Hollands Maandblad dat niet bereikt had in mijn drieënhalf jaar.

Een zaakwaarnemer, en zulke ambities? Zo gaat dat toch, en het houdt niet op.

J.J. Peereboom is sinds 1991 redacteur van Hollands Maandblad.