Hollands Maandblad. Jaargang 1999 (614-625)

[p. 9]

1.713.139 Parkeerbonnen
door Willem Wansink

1 - Modern leven.

Volgens de jongste gegevens heeft de nieuwe hoofdstad een oppervlakte van 892 vierkante kilometer. Uit het Statistisches Jahrbuch 1998 (aantal bladzijden: 600) blijkt dat Berlijn wat woningen en auto's betreft München de baas is: in 1997 telde men hier 1.824.774 huizen en 1.392.816 auto's, tegen 687.885 woningen en 762.952 Personenkraftwagen in de Beierse hoofdstad.

Oost- en West-Berlijn tezamen hadden in datzelfde jaar 3,4 miljoen inwoners. Van hen waren 440.247 buitenlander- minder dan twintig procent daarvan woonde in het



oostelijke stadsdeel. Het aantal Nederlanders wordt niet vermeld. Maar 24 Berlijners komen uit Toerkmenistan.

De stad telde meer toeristen dan bewoners: 3,45 miljoen mensen bezochten de stad, goed voor acht miljoen overnachtingen. Een stijgende tendens. Intussen daalt het aantal inwoners - in weerwil van de naderende Umzug uit Bonn. In 1991 woonden nog 3,44 miljoen mensen in Berlijn, in 1942 - op het hoogtepunt van de oorlog - waren dat er 4,47 miljoen.

In 1997 werden in Berlijn 30.369 kinderen geboren. Eenderde van hen had ongehuwde ouders. In totaal werd 15.399 keer getrouwd. Van elke honderd huwelijken liepen 64 uit op een scheiding. De stad telde 68 ziekenhuizen met 26.469 bedden. Ze had 190 kerkhoven; 36.447 personen stierven.

Volgens de deelstaatregering van Brandenburg keerden 90.000 Berlijners de stad in 1998 de rug toe. Ze trokken naar het Umland. Het waren er bijna twee keer zoveel als het jaar daarvoor. Verwarrend, omdat het Statistisches Landesamt van Berlijn met andere cijfers komt en het op 41.000 Berlijners houdt die naar de Speckgürtel in Brandenburg trokken, tegen 38.500 in 1997. De redenen voor de migratie waren dezelfde. Veel vroegere Oost-Berlijners vinden de huren in de stad te hoog, ze ontvluchten de bouwput en de vuile straten. Ook West-Berlijners verhuisden naar de periferie. De Ossies vonden dat minder leuk. Het schijnt dat soms de banden van auto's werden lekgestoken zodra het nummerbord de b van Berlijn vermeldde. Andersom hebben Brandenburgse boeren moeite hun groenten en fruit in de stad kwijt te raken. Kwalitatief zijn Zuid-Duitse producten beter, beweren de Berlijners.

Berlijn is een arme stad. Ze hoort tot de armste deelstaten. De rijkste inwoners bevinden zich in Zehlendorf, een soort Aerdenhout. Hier bedraagt het gemiddelde maandinkomen 4200 mark (4732 gulden), meldde het Berlijnse diw (Deutsches Institut für Wirtschaftsforschung). Veertig procent van de huishoudens beschikt over een inkomen boven de 5000 mark (5634 gulden) per maand. Vrijwel alle diplomaten en correspondenten die uit Bonn verkassen, willen hier wonen. Wilmersdorf heeft de meeste artsen: 282,3 Per 100.000 inwoners. Hohenschünhausen in het Oosten de minste: 136,3.

De armste Berlijners wonen in de Plattenbau van Friedrichshain in het oosten. Hun gemiddelde maandinkomen bedraagt 2150 mark (2422 gulden). Eenderde van de huishoudens in de vier ‘inkomenszwakste’ wijken van de stad (naast Friedrichshain zijn dat Tiergarten, Kreuzberg en Prenzlauer Berg) moet met minder dan 1800 mark (2028 gulden) per maand uitkomen.

De verschillen tussen Oost en West blijven: nog steeds verdient de huisarts aan de Rosenthaler Platz in Mitte tien procent minder dan zijn collega aan de Savignyplatz in Charlottenburg. In het oosten van de stad werken meer getrouwde vrouwen dan in het westen. In Marzahn (gemiddeld inkomen 3050 mark, ofwel 3436 gulden) bestaat 70 procent van de bevolking uit tweeverdieners. In het westen komt geen enkele wijk op meer dan vijftig procent tweeverdieners. Prenzlauer Berg telt veel eenpersoonshuishoudens.

In 1997 ontvingen 212.000 Berlijners (6,1 procent van de bevolking) een werkloosheidsuitkering, en 171.000 personen een sociale uitkering. In Neukölln kwam acht procent van de in-

[p. 10]

woners in aanmerking voor de steun, in het aangrenzende Tempelhof drie procent.

2 - Voldongen feiten.

Voor de Duitsers wordt 1999 een historisch jaar. De politiek verhuist van Bonn naar Berlijn. De Bondsrepubliek bestaat vijftig jaar. Op 23 mei kiest Duitsland een nieuwe president.

De politiek keert terug naar de plaats van handeling. Een nieuwe kans. In het geappaiseerde Berlijn kan het nationalisme definitief worden bijgezet. Aan dezelfde Schlossplatz waar Karl Liebknecht vanaf het balkon zijn socialistische republiek uitriep, worden Schröder en de zijnen geconfronteerd met een centrifugale, urbane omgeving die elke collectieve machtsaanspraak bij voorbaat decimeert.

1999 is een bijzonder jaar. Het historische palet herinnert de Duitsers aan de keerzijden van hun Werdegang. Tweehonderdenvijftig jaar geleden, op 28 augustus 1749, werd Johann Wolfgang Goethe in Frankfurt am Main geboren. Frankfurt en Weimar herdenken de auteur van Faust als de verzinnebeelding van het humanistische Duitsland. Goethe, minister-botanicusmineraloog, stierf in Weimar, de residentiestad die volgens de jongste tellingen in 1999 elfhonderd jaar bestaat. Weimar is dit jaar de culturele hoofdstad van Europa.

Honderdentien jaar geleden, op 20 april 1889, werd Adolf Hitler in het Oostenrijkse Braunau geboren. Op 23 februari zou de journalist-kinderboekenschrijver-pamflettist Erich Kästner (Drei Männer im Schnee, Emil und die Detektive, Fabian) honderd jaar oud zijn geworden. Kästners boeken werden door de nazi's in de ban gedaan. Als enige van twee dozijn verboden auteurs was hij in 1933 aanwezig bij de openbare boekverbranding op de Bebelplatz in Berlijn. Kästner bleef ondanks een Berufsverbot gedurende de oorlog in Duitsland wonen, maar liet zijn werk in Zwitserland verschijnen. Zojuist heeft Hanser Verlag zijn oeuvre herdrukt. Sven Hanuschek schreef een fraaie kritische biografie: Keiner blickt dir hinter das Gesicht.

Tachtig jaar geleden, op 15 januari 1919, leidde de Spartakus-opstand in Berlijn tot een bloedbad. Om 23.15 uur werd Karl Liebknechts lijk als ‘onbekende persoon’ bij de Rettungswache am Zoo afgegeven. Om 23.45 uur werd het verminkte lichaam van Rosa Luxemburg in het Landwehrkanal gegooid. Pas maanden later spoelde het bij een sluis aan. Op 6 februari 1919 werd in Weimar de Nationale Vergadering geopend. In het rumoerige Berlijn waanden de afgevaardigden zich niet langer veilig. Op 28 juni werd het verdrag van Versailles ondertekend, op 31 juli de Constitutie van Weimar aangenomen, 21 augustus vond de laatste zitting plaats van het parlement dat de onfortuinlijke Weimarer Republik zijn naam gaf.

In september 1919 trad Hitler toe tot de Deutsche Arbeiter Partei. Tien jaar later, op 9 januari 1929, werd de ss opgericht. Op 24 oktober vond in New York de beurskrach plaats die de economische wereldcrisis inluidde. Op dat moment werd in Hollywood Erich Maria Remarque's Im Westen Nichts Neues verfilmd.

Weer tien jaar later, op 15 maart 1939, bezette Hitler Tsjechië (het nieuwe protectoraat Bohemen en Moravië) dat door Engeland en Frankrijk aan zijn lot was overgelaten. Op 11 augustus ontmoette Hitler Mussolini in Salzburg, op 23 augustus werd het non-agressiepact met de Sovjet-Unie ondertekend. Op Hitlers verjaardag vond de testvlucht van het eerste straalvliegtuig, de Henkel 178 plaats.

Op 1 september 1939 begon de Tweede Wereldoorlog met de aanval op Polen. Mourir pour Danzig? In de Rijksdag zei Hitler, ‘de eerste soldaat van het Duitse Rijk’: ‘Und von jetzt an wird Bombe mit Bombe vergolten...’ Op 8 november vond in de Bürgerbräukeller te München de mislukte aanslag plaats op de Führer.

Vijftig jaar geleden, op 10 mei 1949 werd Bonn de tijdelijke hoofdstad van het westelijk deel van Duitsland. Op 23 mei werd het Grundgesetz aangenomen, op 15 september de christendemocraat Konrad Adenauer met één stem meerderheid (zijn eigen) tot eerste naoorlogse Kanzler gekozen. In het oostelijk deel van Berlijn volgde op 7 oktober 1949 de oprichting van de ddr. De boeren- en arbeidersstaat maakte de veertig jaar met moeite vol. Op 9 november 1989 viel zij uiteen omdat de bewoners zelf de Berlijnse Muur omverduwden.

3 - De praktijk.

Terwijl de inwoners wegtrekken, neemt het aantal hondendrollen toe. Volgens het Statistisches Jahrbuch stonden in het afgelopen jaar 98.793 honden in Berlijn geregistreerd, bijna 1200 meer dan in 1997. In Reinickendorf (gemiddeld maandinkomen 3050 mark: 3436 gulden) heeft elke drieëntwintigste

[p. 11]

inwoner een hond. In geheel Berlijn bedraagt de verhouding 1 op 35. Eén boom voor elke 1,07 hond.

Omdat steeds meer goed verdienende burgers meedoen aan de actie Een boom voor Berlijn, wordt de hoofdstad steeds groener. De meeste bomen staan in Reinickendorf, 46.400 stuks, waarvan 3714 esdoorns en 2694 linden. Reinickendorf heeft tevens de meeste opvangcentra voor jongeren, 19 stuks. Tiergarten in het westen de minste: 3. Weissensee in het oosten heeft de minste beschikbare plaatsen voor opvang van jongeren (345 tegen 500 in Tiergarten).

Honderdenzestig vrouwelijke agenten, Politessen, zijn elke dag onderweg om parkeerbonnen (Knöllchen) uit te schrijven. Zij vragen een schappelijke prijs: twintig mark (22,50 gulden) voor fout parkeren. In 1997 schreven zij 1.713.139 parkeerbonnen uit. Intussen liet de belastingdienst begin 1999 weten, dat zij afgelopen jaar een record-aantal belastingontduikers heeft opgespeurd. In totaal werd 148 miljoen mark (166 miljoen gulden) aan niet betaalde belastingen achterhaald. Dat is twee keer zoveel als in 1997. Het aantal belastingdelicten steeg van 1077 naar 1287. De boetes namen toe van 2,2 miljoen mark tot 2,6 miljoen (2,9 miljoen gulden), de opgelegde gevangenisstraffen van 61 jaar naar 98 jaar.

Ten slotte: op het kantoor van cdu-burgemeester Diepgen werkt één parttimer; de stad heeft geen enkele melkkoe meer. En eigenlijk loopt Berlijn achter. Als het 12 uur met is (Midden-Europese Tijd), is het in Berlijn 11:53:38 uur.