[611]
Deze maand
Wat is er terechtgekomen van Susie Maroney? Ik denk dat nauwelijks nog iemand weet wie zij is. Susie Maroney was de eerste mens die erin slaagde om van Cuba naar Florida te zwemmen. Het ging maar liefst om 145 kilometer. De kranten stonden anderhalf jaar geleden vol van Susie Maroney. NRC-Handelsblad meldde onder de kop kwallen haaien en een dikke tong hoe de 22-jarige Susie uit Australië deze mijlpaal had bereikt.
Zij deed dat zwemmend in een kooi, die op zijn beurt weer aan een boot door het water werd gesleept. Dit om te ontsnappen aan de haaien. Conceptuele kunst bijna - om je van de dictatuur die Cuba is in een kooi te laten voortslepen naar het Vrije Florida. Maar ook wat teleurstellend, want zwemmen in een kooi doet iets af aan het heroïsche beeld van zo'n onderneming. Toch: de beste tekstverwerkers staan aan wal. Mevrouw Maroney zwom een flink stuk en werd door kwallen gebeten terwijl haar huid verbrandde in de zon. Susie's moeder stond na afloop de pers te woord: ‘Je moet het juiste moment afwachten, anders word je weggespoeld.’
Dit alles schoot me te binnen bij de jaarlijkse berichtgeving over ‘Frankfurt’, de boekenbeurs die voor uitgevers een feest is en een zorg, informatie en verwarring. Dit jaar zijn op de Buchmesse 369902 titels te zien en te koop, van verschillende boeken dus, waarvan 86446 (zesentachtigduizendvierhonderdzesenveertig) nieuwe titels. Het gaat dus goed met het boek, maar de lezer en de schrijver bekruipt bij deze getallen enige onrust. Wie is hij in deze zee van literatuur en nonfictie, in deze deinende oceaan van boeken, in deze haast horizonloze golvende hoeveelheid verhalen, betogen, recepten, gedichten, gebruiksaanwijzingen, beschouwingen en leerboeken?
In deze onmetelijke vlakte gaan lezer en schrijver verloren. Wat valt er nog toe te voegen aan die zee, zo huivert de schrijver, is niet alles al gezegd en erger nog: geschreven? En wat moet je lezen, wanhoopt de lezer, als je geen greep meer hebt op wat verschijnt? Kun je nog iets volgen of bijhouden, lees je niet altijd willekeurige boeken en nooit het beste omdat dat niet te vinden is in een zee zo groot? ‘Het kan nooit helemaal juist zijn’, dicht Jan Baeke in dit nummer van Hollands Maandblad, ‘maar zo is de zee’.
De lezer en de schrijver hebben wat weg van de oude man uit Hemingway's The old man and the sea, of van Kapitein Ahab uit Moby Dick, in hun jacht op de raadselachtige vis. Meer nog misschien van Odysseus, wanneer die in het vijfde boek boven water komt: ‘Eindelijk dook hij op, hij spuugde bitter, brijnzout / zeewater uit, dat liep ook in stromen van zijn hoofd af’. Of van Haroun uit Salman Rushdie's Haroun and the sea of stories, waarin de hoofdpersoon eindeloos onderduikt en weer tevoorschijnkomt in betoverende verhalen die je de hopeloosheid van het woord ‘zee’ doen vergeten. Maar het meest lijken schrijver en lezer op Susie Maroney.
Zij zijn hetzelfde soort helden. De heroïek van lezen en schrijven heeft het absurde van zwemmen in een kooi, het rare van de bevlogen lezer Don Quichotte die in zijn verbeelding gevangen zat. Leve Susie Maroney, die in Florida aan wal stapt, zich laat huldigen en dan eigenlijk niets anders kan dan weer in het water stappen om verder, nog verder te zwemmen!
En dan nu het juiste moment voor gedichten van Jan Baeke, Cathrien Berghout en Joost Zwagerman, voor Gerrit Krol over stijl en Rense Royaards over Inez de la Cruz, het moment voor verhalen van Steenhuis en Van Nimwegen, voor kritiek van Arnon Grunberg. Dit nu lezen, anders word je weggespoeld. - md
Auteursrechtelijk beschermd