Hollands Maandblad. Jaargang 1998 (602-613)

[p. 29]

De rode jurk
door Martin Bril

Het was in zo'n zomervakantie waar maar geen einde aan komt dat ik met hem bevriend raakte. Jaap Wagenaar. Er was iets met hem. Hij had geen moeder, en zijn vader een vriendin. Jaap had altijd pillen op zak. Van die ronde, witte. En soms geheimzinnige blauwgele capsules die je als je het voorzichtig deed uit elkaar kon schroeven. Dan kwam er poeder uit. Hij was ouder dan ik. Er ging iets dreigends van hem uit, en ook iets zieligs, omdat hij zo duidelijk eenzaam was. Hij had blond haar dat slordig op zijn hoofd stond, een spits gezicht. Brutale blauwe ogen. Een tanige jongen. Ik bewonderde hem. Jaap op zijn beurt zag ook iets in mij. Hij liet mij tenminste vaak zijn pillen zien. Na een tijdje nam hij me mee naar zijn huis.

Draaiden we platen.

Led Zeppelin. T-Rex.

Luisterden we naar de radio. Raar, maar we deden eigenlijk niets. Jaap vertelde stoere verhalen over het tehuis in Groningen waar hij een blauwe maandag in had gezeten. Zijn moeder was toen net dood, en zijn vader had nog geen vriendin. Jongens die slingerend als apen aan de lampen door de eetzaal vlogen, slaapzalen waar 's avonds iedereen lag te rukken. Het leek wel een film. Tegen vijven zaten we met de vriendin van zijn vader in de woonkamer en kregen we een biertje waar ik misselijk van werd. De vriendin kon niet koken. Ze aten bijna altijd Chinees dat Jaap moest ophalen, zijn vader kwam pas thuis als het donker was, of helemaal niet. Soms bleef ik eten, maar meestal moest ik naar huis. Het waren landerige dagen, de zomer op z'n retour.

Op een middag gingen we naar Groningen. Liften. We waren er zo. Het was warm. Jaap gaf me een bruine pil die hij van zijn vader had gepikt. Daar werd je wat sneller van. Ik merkte niets. Ik hoopte dat Jaap me het tehuis zou laten zien, maar het kwam er niet van. We liepen alleen maar op en neer door de Herenstraat, aten een saucijzebroodje bij de Hema en kwamen in de hoerenbuurt terecht. Het was een slome middag, weinig hoeren. Hier en daar zat er eentje voor een raam te gapen of haar nagels te lakken. Ik durfde nauwelijks te kijken. Het broodje kwam naar boven.

We belandden in een café. Een rokerig, oud kaal hol met een jukebox en een nurkse man achter de bar. We gingen bij het raam zitten en keken naar buiten. Het raam was stoffig, bijna geel van smerigheid. Aan de overkant van de straat stond een hoer in de deuropening van haar kot. Ze rookte een sigaret. Jaap fluisterde of ik nog een pil wilde. Ik schudde van nee. Hij kneep een capsule open boven zijn pils en het poeder gleed naar beneden. Toen stak hij zijn vinger erin en begon hij te roeren. Hij dronk het glas in één keer leeg. De hoer droeg een kort rood jurkje en lange rode laklaarzen tot over haar knieën. Zwart haar, een bleek gezicht. Het was de eerste hoer die ik zag. Een wonder, deze rust en vanzelfsprekendheid waarmee de vrouw in haar deuropening hing, wachtend op een dronken boer die voor een geeltje tussen haar benen wilde kruipen. Net voor ik een slok van mijn bier wilde nemen, legde Jaap zijn hand op mijn glas. Toen hij hem weghaalde lag op de bodem een bergje poeder te bruisen.

Proost, zei Jaap.

En ik dronk.

De zon ondertussen viel maar half de straat binnen, maar het was wel haar helft die uitbundig werd verlicht. Af en toe keerde ze haar wang in de warmte. Er was iets

[p. 30]

gaande wat wij niet begrepen. Jaap werd stil. Ik voelde mijn ogen branden. Ondertussen drong zich ook het akelige besef op dat ieder moment een man voorbij kon komen die met de vrouw achter haar gordijntjes zou verdwijnen. We moesten dus voortmaken.

We verlieten het café.

Het liep tegen vieren.

We hadden geen plan.

Behalve dat we terug naar huis moesten.

Ooit.

We drentelden weg. Nu het stoffige raam er niet meer was om ons aan het oog te onttrekken, durfden we helemaal niet meer naar de hoer te kijken. Zij wel naar ons. Ze lachte hard en smakelijk dwars door de stille straat. Misschien dat we dus in de gaten liepen. Toen wij ons omdraaiden, rolde ze haar tong langs haar bovenlip en lachte nog een keer. Het kletterde tussen de huizen. Daarna draaide ze haar gezicht in de zon en pufte ze aan haar sigaret. Ik had een hele droge mond. Alsof mijn smoel een mossel was.

Jaap en ik liepen de schaduw in. We sloegen een hoek om en gingen bij een statig huis op de trap in de portiek zitten. Jaap trilde. Ik begreep dat we iets gingen doen. En omdat we geen geld hadden, of misschien een rijksdaalder, was het idee als volgt: we zouden langs de hoer rennen. En haar in het kruis grijpen. We wisten zeker dat haar kut nat en glibberig zou zijn. Met veel haar. Ik deed het bijna in mijn broek.

Jaap zei dat ik moest kijken of ze er nog stond. Tussen zijn lippen stonden dikke draden spuug.

Ik stak mijn hoofd om de hoek. Ze stond er nog.

Ze keek zelfs mijn kant op en volgens mij zag ze me.

Ze schoot in ieder geval tussen duim en wijsvinger de peuk van haar sigaret de lucht in en duwde haar schouders achteruit alsof ze ieder moment kon gaan lopen.

Opschieten, zei ik tegen Jaap, ze gaat naar binnen.

Jaap kwam overeind en we slenterden de straat in, haar kant op, maar in de schaduw. We deden alsof we haar niet zagen. Zij keek de andere kant op. We naderden het café.

Nu! riep Jaap.

Waarom hij dat riep, begreep ik niet en dom was het zeker, want op hetzelfde moment dat Jaap in een sprint uitbarstte en de straat overstak, draaide de hoer zich om, zodat ze hem in volle vaart op zich af zag komen, wat in een schril gilletje resulteerde, waardoor weer twee mannen het café uit kwamen. Ik stond aan de grond genageld.

Maar Jaap was er.

Met twee handen greep hij de hoer bij de heupen. De rode jurk vloog omhoog. Ze gaf hem een draai om de oren. Hij greep hard in haar kruis, ze sloeg dubbel. Jaap liet haar los, zigzagde struikelend onder de grijpende armen van de toegesnelde mannen door en maakte zich uit de voeten, de mannen achter hem aan.

Op dat moment zag de vrouw mij.

Hij daar! riep ze.

En haar vinger priemde zo hard in mijn richting dat het leek alsof ze me stak, werkelijk raakte en sloeg met schaamte. Ik kwam onmiddellijk in beweging, en holde de andere kant op. Zo hard als ik nooit eerder had gehold, zo hard dat ik vergat om te kijken. Ik wist niet eens of er wel iemand achter me aan zat. Uiteindelijk kwam ik bij het station en daarnaast de brug over de sporen waar het op vrijdag zwart was van de liftende studenten, maar waar nu niemand stond. Ik had gehoopt dat Jaap er zou zijn, maar hij was er niet. Ik ging op een muurtje zitten wachten. Er kwam een politiewagen die iets afremde toen ze mij zagen, maar toen toch doorreed. Ik viel bijna ruggelings van het muurtje af.

[p. 31]

Het licht zakte. Het werd benauwd. Ik kreeg een lift van een blauwe Kever die mij thuis afzette. Mijn vader was er nog niet en mijn moeder vertelde ik dat ik bij Jaap had gegeten. Ze zat in de keuken aan tafel met mijn zus en broertje. De pannen stonden nog in hun midden. Ze waren al aan de yoghurt, maar de damp sloeg nog van de laatste macaroni af. Ik stierf ineens van de honger. Mijn moeder vroeg wat we gegeten hadden.

Chinees, zei ik.

Wat ben je vroeg, merkte ze op. Het was een uur of zeven. Ik hoefde pas om acht uur thuis te zijn. Ik was nooit te vroeg en altijd te laat. Ik zei dus maar dat Jaap zich niet zo lekker voelde en dat de vriendin van zijn vader hem in bed had gestopt. Mijn moeder keek mij ongelovig aan. Ik haalde mijn schouders op. Ze zuchtte. Ik ging naar mijn kamer.

Toen ik in bed lag, hoorde ik mijn vader thuiskomen. Later hoorde ik de bel. Ik sliep al bijna. Mijn vader deed open. De vader van Jaap Wagenaar was aan de deur. Ik herkende zijn stem, die zacht en melodieus en verontschuldigend was, de stem van een milde man. Mijn vader en hij hadden elkaar nooit ontmoet. Mijn vader nodigde hem uit binnen te komen. Ik hoorde de deur, de jas die aan de kapstok ging,

[p. 32]

hun stemmen die naar de woonkamer verdwenen. Ik was nu heel erg wakker. Ik zweette voor mijn leven, ik probeerde hartstochtelijk te slapen. Mijn hoofd bonkte.

Vergeefs.

Het licht in mijn kamer ging aan.

Mijn moeder kwam me halen. Ze duwde me zowat de trap af. Ik droeg een lullige pyjama van badstof, lichtblauw met donkerblauwe V-hals. Heel erg. Hema. Met iedere stap werd hij dommer, die pyjama. Ik hoorde mijn vader en Jaaps vader lachen. Toen reikte mijn moeder langs me om de deur naar de woonkamer open te doen. Ik rook de poeder op haar wangen.

Vader Wagenaar had een glas whiskey in zijn hand. De ijsblokjes rinkelden toen hij opstond. Hij keek streng, maar het ging hem moeilijk af. Hij had ironische ogen, beetje triest ook.

Zo zo, zei hij.

Mijn vader bleef zitten. Hij keek niet eens naar mij. Daar was hij goed in. Het betekende dat hij zomaar van drift kon ontploffen. Mijn moeder ging in een hoek van de kamer zitten, bijna in het donker. Zij was nog bozer dan de mannen. Ze vertelde met schelle stem dat meneer Wagenaar was gekomen om te vertellen dat Jaap in Groningen door de politie was gearresteerd. Hij had een vrouw aangevallen. Hij had verteld dat ik er ook bij was. Wat was er gebeurd?

Liegen had geen zin.

Ik kon er ook niets van.

Toen nog niet.

Ik zei dat het waar was, dat ik erbij was geweest, maar dat ik niet had meegedaan. Dat was de waarheid. Mijn vader stak een Stuyvesant op, zijn ogen gloeiden. Meneer Wagenaar nipte van zijn whiskey, hij had het allemaal al een keer meegemaakt.

Goed, zei hij zacht, dat weten we dan ook weer. Hij draaide zich naar mijn moeder en zei dat hij maatregelen zou treffen. Hij was erg rustig, de twee trouwringen die hij boven elkaar droeg glitterden in de leeslamp. Zijn haar was hier grijzer dan bij hem thuis.

Mijn moeder keek naar mij en zei dat ik onmiddellijk naar boven moest gaan. Mijn vader vloekte binnensmonds.

Ik weg.

Veel later hoorde ik de voordeur weer en mijn vader die afscheid nam van meneer Wagenaar. Ze lachten besmuikt, ongemakkelijk. Daarna viel de deur dicht. De volgende dag aan het ontbijt zei mijn moeder dat Jaap Wagenaar nooit meer terug zou komen en ik heb hem ook niet meer gezien. Ik was hem ook zo vergeten, helemaal niet moeilijk. Maar de hoer in haar rode jurk opgestroopt tot haar middel en die wilde jongenshand die in het witte kant van haar broekje greep, dat beeld bleef nog maanden hangen. Die stille straat, haar gil, die graaiende hand van Jaap Wagenaar. Hoe ze even zwikte op haar hoge laarzen en haar vinger in mijn richting priemde. Haar boezem hijgend in het rood. Mijn mond die droog was van ik weet niet wat voor pillen.