Hollands Maandblad. Jaargang 1998 (602-613)

[p. 36]

Een schommelstoel voor Rome
door Henk Weltevreden

Ik zoek een onderkaak uit en blaas zand weg tussen de vergeelde tanden.

‘Pak ook maar wat schedelresten,’ roept pater Cor. Z'n Rotterdamse accent klinkt exotisch tussen de palmen van Guadalcanal. Japanners kijken heel nauw, had de pater mij verzekerd. Ze tellen tanden en controleren vullingen. Deze lijkt me wel wat. Veertien op rij, twee snijtanden zoek. Dat moet 'm dan maar zijn. Geen vullingen.

‘Hoe laat komen ze morgen?’ vraag ik.

‘Na de ochtendmis, met de vlucht uit Port Moresby.’ Hij bekijkt mijn keuze en morrelt aan een kies. ‘Die Jappen blijven komen,’ moppert Cor, ‘het is niet bij te benen.’ Hij loopt terug naar z'n parochie en legt de vijftig jaar oude resten Japanse strijdlust op de keukentafel.

‘Thee?’ Ik duw een mier dood die zojuist ontsnapt is uit een peesgaatje in de kaak, en krab wat zand los.

‘Nou? Thee?’ vraagt Cor opnieuw. ‘Beschuitje? Hagelslag?’ Ik knik. Hij heeft Venz. Hier op de Solomon Eilanden. Venz Puur. Opgestuurd door z'n tante uit Kralingen. Ontbijten in Melanesië.

Schneider, de hond van Cor, zit naast de tafel. Hij kijkt me aan, hijgt en kwijlt tropenvocht op de vloer. Het beest is bloedlink, een onberekenbare Duitse herder die iedere stap van mij volgt. Met Cor in de buurt ben ik veilig.

Er komen Japanners. De zoveelste deze week. Familie van de gesneuvelde jongens van Hirohito die in 1942 vergeefs de linie op dit eiland verdedigden tegen Amerikaanse mariniers. Na jaren papieren invullen staan ze morgen voor de parochie van Cor om een restantje nazaat op te halen. Het knekelveld van Cor vervult vele wensen.

‘Weet je zeker dat dit een Jap is?’ vraag ik. M'n beschuit breekt ongelukkig. De Venz kruimelt boven een kamikazegebit.

‘Ach, allemaal bot. Die Jappen pikken alles. Als ze maar tanden kunnen tellen.’ Ik blader in Cors schriftje en controleer de lijst. Alligator Creek. Oktober 1942. Soldaat 18606. Atsushi Yasukuni. Yokohama 1924. Compleet gebit. Geen vullingen.

‘Maar als ze het nou eens controleren?’ vraag ik. ‘In een lab in Tokio?’

‘Dan hebben ze misschien een marinier uit Utah op hun kast staan, of voor mijn part een bushy blond uit Melanesië. M'n veld ligt vol. Dan komen ze maar terug. Ruilen.’

De avonden bij Cor zijn loom en vredig. We praten over de wereld en luisteren naar krekels. Na bijna veertig dienstjaren voor Rome zal Cor hier blijven.

‘Ze leggen me maar achter de watertank,’ zegt hij laconiek, ‘naast de Jappen en de lokalen. Wat moet ik in Crooswijk tussen de kruizen?’

Ik voel me thuis in zijn parochie. De papegaai vloekt Rotterdams. Schneider houdt me met één oog in de gaten. Hij ligt languit, zijn bek hijgt. Als Cor hem aankijkt slaat hij met zijn staart tegen de boekenkast. Een wand vol romans, een vier maanden oude Elsevier en jaargangen National Geographic, artikelen over de Delta-

[p. 37]

werken, Zeeuwse dijken en de plannen voor het Markermeer. Boven de radio een portret van Johannes Paulus II.

‘Een flinke Walker?’ vraagt Cor. Hij loopt naar de keuken, z'n schommelstoel waggelt nog even door. Ik ga erin zitten. Schneider gaat direct staan.

‘Veel ijs,’ zeg ik. Met pater Cor is het goed drinken. De wereld verdicht zich hier meer en meer. Ik voel me vertrouwd op z'n Hollands in de jungle van de Solomons met Schots vocht.

Cor komt terug, loopt langs de foto van de paus en hangt zijn zakdoek over het portret.

‘Ze hoeven niet alles te zien in Rome,’ zegt hij met een knipoog en geeft me een glas whisky. ‘Die kok die gaat eruit,’ zegt Cor ineens nors. ‘Ik moet hem niet meer, die mafkees.’

‘Toch kon hij koken, het was lekker.’

‘Hond, het was hond!’ snauwt Cor. ‘Geef ik 'm alle Jezus twee dollar voor kip op de markt, en dan duwt 'ie hond in mijn pannen! Hij gaat eruit.’

Toegegeven. Het afkluiven van de botten smaakte anders gisteravond. Ik ben nooit sterk geweest in het uitzuigen van een hondenmergpijpje. Maar toch smaakte het. Totdat ik, per ongeluk glurend in de keuken vlak voor middernacht, een doorgestoomde hondenschedel zag drijven in de pan soep voor morgen. Cor ging over de rooie. De ochtendmis was verpest.

‘Zit 'ie lekker?’ vraagt Cor.

‘Hij schommelt aardig.’

‘Karol Wojtyla wiebelde ook flink,’ zegt Cor. ‘De paus zelf jongen! Wie had dat kunnen denken.’

Pater Cor kan er niet genoeg van krijgen. Tot in details vertelt hij dit verhaal opnieuw. Het bezoek van de paus in 1984. Een tussenlanding op de Solomon Eilanden. De lunch in zijn parochie. Voor die gelegenheid had hij speciaal een schommelstoel laten maken. Van hardhout. Johannes II moest goed zitten vlak voor de soep en verse tonijn.

‘Had je toen dezelfde kok?’ Cor schrikt, hij wacht, alsof hij wil nadenken.

‘We hadden vis, verse vis.’

Ik schommel rustig verder. M'n blauwe Levi's schuurt over een zitting, ooit verwarmd door de billen van Jezus' knecht. Ik probeer m'n handen net zo op de leuning te leggen, twee knuisten bij de uiteinden, zoals ik vermoed dat de Heilige Vader dat ook heeft gedaan vlak voor de soep in 1984.

‘En Schneider?’

‘Die zat in z'n hok. Hij haat wit.’ Ik kijk naar de herder en fantaseer een nieuwsbericht.

Paus Johannes aangevallen door Duitse herder op Honiara bij Hollandse missionaris. Spoedopname in Sydney. Voor zijn leven wordt gevreesd.

Het zou mij goed zijn uitgekomen. Schneider had hier dan niet gelegen, vals hijgend, maar achter de parochie van Cor, ontzield door een dolk.

‘We moeten die kaak en flinters nog verpakken,’ zegt Cor. Hij bukt naar de fles, klokt nog een glas vol en loopt naar z'n bureau.

‘Die schedel is anders van kleur,’ zeg ik.

‘Jappen geloven niet in kwaad,’ zegt Cor, ‘ze zijn het alleen soms.’ Hij vult een kartonnen doosje met vloeipapier, legt de schedelrestjes er voorzichtig in en schrijft met een kroontjespen en Oost-Indische inkt AC 18606 op de kaak.

‘Zo, dat staat,’ zegt Cor. ‘Dan hoeft God later ook niet te zoeken. Alligator Creek, ja toch?’ Ik knik. Schneider houdt zijn natte neus in de lucht en duwt hem dan tegen mijn broekspijp.

De volgende ochtend, even na acht uur, stopt er een rent-a-car voor het hek van de

[p. 38]

parochie. Schneider valt aan. Zijn voorpoten schuren woest tegen het prikkeldraad op de rand van het hek.

‘Terug,’ schreeuwt Cor. ‘Hier!’ Een kleine man stapt uit de auto. De Japanners.

‘Mister Yasukuni?’ vraagt Cor.

‘Hai!’ knikt de man. ‘Cor san?’ vraagt hij. Nog voordat Cor hem een hand kan geven maakt een vrouw een foto. Een dik jochie blijft in de auto zitten. Hij kijkt niet op. De vrouw probeert hem naar buiten te trekken. Morrend ontwijkt hij haar hand en duwt verder op een digitaal speeltje. Al lopend geeft de man me een stapel papieren en wijst naar een regel. Combat Alligator Creek. AC 18606. Slain 1942. De vrouw neemt een foto.

Pater Cor zet thee, veegt de tafel schoon en smeert beschuitjes.

‘You have? Remaining?’ vraagt de man. ‘Yes?’ Pater Cor glimlacht, schuift wat stoelen aan en steekt zijn duim omhoog.

‘Pak jij even die doos,’ vraagt hij en knikt met zijn hoofd in de richting van de kamer. Het jochie staat inmiddels ook in de keuken, versmolten met zijn Nintendo.

Ik duw de kamerdeur open en hoor een gegrom. Schneider. Ik kijk voorzichtig om de hoek. Schneider ligt naast de schommelstoel. Hij kijkt me verwoestend aan. Dan laat hij zijn kop weer zakken en kauwt in schokken iets fijn tussen zijn kaken. Het kraakt. Verbijsterd zie ik wat kartonsnippers onder de stoel liggen. Het doosje met de resten Japan ligt niet meer op het bureau. Na vijftig jaar wordt het gebit van Atsushi Yasukuni verpulverd door een Duitse herder. Ik probeer de situatie te redden en duw de schommelstoel naar voren en weer naar achter in de hoop nog wat bot te kunnen redden. Schneider gromt. Ik loop snel terug.

‘Cor het is Schneider,’ zeg ik, ‘de kaak...’

‘God-alle-Jezus,’ zegt Cor en hij rent de gang op.

‘Yes? Remains?’ vraagt de man opnieuw. De vrouw neemt een foto van het fornuis. Ik schenk thee en hoor een hels kabaal in de kamer. Cor geeft rake klappen. Schneider stuift naar buiten.

‘Ik hou ze wel bezig,’ zegt Cor met een rood aangelopen hoofd. ‘We lopen wel even naar het Japanse wrak op het strand. Dan kan jij naar het kerkhof, als de donder, pak snel wat nieuwe.’

Ik ren naar het knekelveld en herinner me dat er om de hoek van de kerk veel aan de oppervlakte ligt. Schedels, maar vooral botten.

‘Zestien, zonder vulling!’ roept Cor me na. Vlak na de kerk kruist Schneider pontificaal mijn pad. Ik ren door, grijp snel een lang stuk bot, een flink dijbeen, en gooi het in de richting van het strand. Schneider rent voor zijn leven.

‘Af!’ schreeuwt Cor. Schneider remt, springt tegen het jochie op en dribbelt rustig naar de zee.

Haastig zoek ik een onderkaak die al vijftig jaar rust. Zestien op rij, bonkt het in m'n hoofd. Ik graai door jukbeen en schedels, vingerkootjes en ellepijp. Het wemelt van de losse tanden. Hirohito's glazuur. Dan zie ik een kaak. Vrij gaaf. Ook hier ontbreken de snijtanden. Dit moet 'm zijn.

Cor is nog niet terug. Ik pak wat vloeipapier, vouw een nieuwe kartonnen doos en leg de kaak voorzichtig op zijn plaats. Buiten klinken stemmen.

‘Remains,’ zegt Cor en duwt de deur open. De man en de vrouw knikken en zeggen ‘hai’ als ze binnen komen. Het ventje neemt de schommelstoel. Zijn Nintendo piept. Hij kijkt niet op en wiebelt overdreven. De stoel schuift over de vloer. Dan kraakt er iets. Wit poeder. Atsushi wordt nogmaals tot stof geplet onder de schommel van de paus.

Cor pakt de doos van het bureau, wil naar de Japanners lopen maar blijft ineens staan.

‘God-alle-Jezus, een kies met vulling!’ Cor kijkt me strak aan. ‘Hou ze even bezig,’ zegt hij, ‘laat ze het huis zien.’ Ik duw beleefd de gasten door de kamer, wijs vijf

[p. 39]

jaargangen National Geographic aan, hang Johannes Paulus 11 recht en schudt de Venz Puur heen en weer. De Japanners lachen.

Half omkijkend zie ik dat Cor onhandig de kies afbreekt en hem slinks in de hoek gooit. Even later staat hij weer naast ons met het open doosje.

‘Soldier Yasukuni,’ zegt Cor, ‘remains.’

‘Chiisai,’ zegt de vrouw. Ze maakt een foto van de doos en flitst tegen het binnenkomend licht in. Schneider blaft en springt buiten een paar keer woest tegen het kozijn.

‘Chiisai? No more remains,’ zegt Cor, ‘that's it.’

‘Domo,’ knikt de man, ‘domo arigato,’ en schudt dankbaar met beide handen de arm van pater Cor. AC 18606 danst op het vloeipapier.

We lopen terug naar de keuken. Verguld kijken de Japanners in hun doosje. Cor noteert iets op de papieren. Het jochie loopt naar buiten. Schneider staat klaar en ruikt aan zijn broek. Ik volg deze scène zo nauwkeurig mogelijk. Het ventje giechelt en aait met zijn handje tegendraads over de hijgende herderskop, de Nintendo stevig in zijn andere hand. Hoog, te hoog voor Schneider. Het jochie kraait van plezier en trekt een paar keer flink aan het oor van de springende hond. Schneider blaft.

De versnelling daarna is voor elke film te vlug. Het ventje gilt. Schneider gromt en sleept het kind van Hirohito over het zand van Guadalcanal. We rennen naar buiten. De gescheurde kleren van het kereltje zitten vol afdrukken van Schneiders kaak,

[p. 40]

hier en daar een drupje rood. De verloren Nintendo ligt naast de keuken van pater Cor.

De rest van de ochtend is Cor in de weer in Honiara. Hij kent artsen en apotheken.

Ik blijf achter, zet de schommelstoel buiten in de zon en geniet van Schneiders bonken tegen de binnenkant van zijn hok.

Die middag zitten we al om vijf uur aan de whisky. Pater Cor prikt nog snel een briefje op de kerkdeur. No mass today. Bacchus verslaat Rome.

‘Je zou ze toch, die Jappen,’ bromt hij. ‘Ik word gek van die Shintos.’

‘Hoeveel heb je nog?’

‘Meters dik.’

‘Botten?’

‘Alleen maar. Twintigduizend Jappen op zeven kilometer in zes maanden. Wat wil je nog meer?’

‘En schedels?’

‘Veel te veel,’ bromt Cor. ‘Vooral achter de watertank. Als ik Schneider niet had.’

Het loeder ligt tegen m'n broekspijp en houdt zich koest. Schneider kraakt een Nintendo tussen zijn snijtanden. Langzaam zakt er blauw speeksel op m'n schoen. Ik bid dat hij de batterijen inslikt.

Pater Cor zwaait me uit. Ik weet zeker dat ik terugkom. Nog voor de laatste botten.

Het vliegtuig van Solomon Airlines is vol. Ik bestudeer de route naar nooduitgangen op de plastic instructiekaart en lees een folder.

The Solomon Islands law forbids the unauthorized export of war relics retrieved from landsites or sunken wrecks.

Links van het gangpad zit een Japans echtpaar. Ze lachen. Rechts bij mijn raam hun dochtertje.

‘A drink?’ vraagt de stewardess.

‘Whisky.’

Nog voor m'n eerste nip, denkend aan pater Cor voel ik ineens een enorme bonk en zwiep een stukje naar voren, m'n hoofd botst tegen de stoel, de whisky gutst over de noodlandingsinstructie. Zie ik het goed? Het gangpad loopt ineens schuin af naar voren.

De cockpit verontschuldigt zich. Oponthoud. Een gebroken voorwiel. De Boeing 737 gaat door zijn knieën, klaar voor een pauselijke kus in het stof van Guadalcanal.

We moeten aan boord blijven en krijgen een maaltijd. Rijst met kip in een kleine kartonnen doos. Ik zie het bureau van Cor, zijn vloeipapier, het knekelveld. Schneider rent door de tuin.

Het Japanse meisje grabbelt in de doos en pakt alleen het toetje. De crackers laat ze op de grond vallen. Ze probeert ze te pakken maar trapt ze stuk. Ik schuif het gruis onder mijn stoel. Haar doosje blijft nutteloos vol. Ze gooit het nonchalant over mijn knieën in het gangpad. Ik kijk naar haar ouders, de kinderen van Hirohito, ze lachen. Ik knik naar de doos en voor ik het besef is m'n vraag al onderweg.

‘Remains?’