Hollands Maandblad. Jaargang 1998 (602-613)

[p. 35]

Veldstra vertaalt
door Arjaan van Nimwegen

22 april - Avond. Koffie. Pricky Dicky op de buis. Veldstra nam zijn lijstje met blessings door. Dat moest even. Er lag iets kriebeligs op de loer, dat hem wilde meesleuren in een zeurend verdriet zonder herkenbare oorzaak. Het hielp altijd als hij de zegeningen op een rijtje zette en zichzelf, na optelling, vermaande dat hij niets te klagen had.

Nummer één was dit hok, al zat hem dat dwars. Uitgerekend datgene wat hem isoleerde hield hem op de been. Daar kon hij niet mee aankomen. Maar omdat er niemand over zijn schouder mee keek, zei hij zachtjes: ‘Laat ze barsten,’ en overzag zijn lustpaviljoen, als werkruimte gehuurd van de Stichting Heemfonds. Dat was een organisatie die het stedeschoon bevorderde en op de bovenverdieping monumentale lambrizeringen en gevelfragmenten had opgeslagen.

Het hok mat vier bij vier, net als de kamertjes van de meisjes om de hoek, die de lampjes van hun erotische kerstverlichting al hadden ontstoken. Vermoedelijk was het vroeger voor dezelfde activiteiten benut geweest. Zijn eigen beschaafde rommeltjes hadden elke herinnering aan ontucht uitgewist. Misschien was het juist die onbehaaglijke omgeving die zijn heiligdom glans verleende. Hij kon dat moeilijk uitleggen aan Helle, die over zijn peeskamertje sprak en er nooit kwam. Hij vond dat niet erg.

Helle zweeg liever over de aard van zijn werk, en noemde het filmvertalen, zonder specificatie. Ze distantieerde zich van mensen als de bonkige naakte man met de paardestaart, verstard in een grimas, want Veldstra had het beeld stilgezet vlak na de laatste tekst die op vertaling wachtte. Dirty slut, grab my balls.

Slet? Hoer? Vuile del? En waren het ballen of kloten? Moest ze ze vastpakken of grijpen? Problemen, problemen.

‘Kun je vanavond niet gaan werken?’ had Helle gevraagd, vriendelijk en begaan met zijn drukke werkzaamheden. Die vielen wel mee, maar de laatste tijd ging veel tijd verloren met denken en het opstellen van lijstjes van zegeningen. Helle verleende maatschappelijke hulp, en kon daar soms in vervoering over praten. Dan fladderden haar handen en keek Veldstra toe, gebiologeerd, jaloers op werk waar je zonder gêne en zelfs met geestdrift over kon praten.

‘Ik werk met mensen,’ zei Helle, ‘jij met opblaaspoppen.’ Maar dan was ze dronken of boos. Of beide. Zij was nummer twee op zijn lijstje. Hij had lang nagedacht over een term voor zijn verhouding met haar. Liefde was te veel en te weinig. Hartstocht en sentimentaliteit vielen erbuiten, verbondenheid en praktische belangen erbinnen. Uiteindelijk had een van zijn films hem de oplossing aangereikt. Commitment. In vertalingen verpakte hij het woord gewoonlijk in omschrijvingen, al kwam het minder vaak voor dan het even onvertaalbare getting involved. Hij was met Helle involved geraakt en nu hadden ze een commitment voor het leven. Aan dat laatste hield hij blindelings vast - als hij erover ging nadenken, verstrikte hij zich weer in citaten. Weggaan deed hij niet, om over doodslaan maar te zwijgen. Het huis in brand steken dan? Soms zou hij wel willen rennen door het vuur, of door het water plassen. Maar een ander lief, in enig ander land? Hij hield zich bij zijn lijstje.

‘Ze is een bijzondere vrouw,’ zei hij hardop, ‘en we horen bij elkaar.’ Dat was afgehandeld. Vuile del, pak m'n ballen vast, tikte hij. Hij zette de video weer op start.

De twee vrouwen verdrongen zich inmiddels om de rijpe erectie van Dicky. Het

[p. 36]

werd een drukte van belang op het scherm, en terwijl de brunette het karwei met de hand klaarde, ving de blondine de revenuen handig in haar open mond op. Dicky pufte even uit, en de meisjes richtten zich op elkaar. Honeybuns heette die donkere met die siliconen-lippen. Twee meisjes, een vast onderdeel van elke productie.

Bite my clit, zei de blonde, lick my pussy. Honeybuns had er wel oren naar. Clitoriszou zo'n meisje toch niet gauw in de mond nemen, om van kittelaar maar te zwijgen, maar er moest iets onder staan. Dan pussy, ook zo'n begrip. In concrete zin kwamen kutje en poesje in aanmerking, al stond de meligheid van het laatste hem tegen. Pussy had ook een abstracte component: het omvatte de seksuele bedrijvigheid vanuit heteroseksuele mannelijke optiek. I want pussy wees op seksuele opwinding van de spreker in het algemeen.

Zuchtend zette hij het gefriemel tussen de schaamlippen stop. De meisjes van toen claimden de derde plaats op zijn lijst, maar dat was te makkelijk. Hij had met nu te maken. Een man die leeft op zoete herinneringen is een beklagenswaardige pias. Dan liever eentje van nu. Christina.

Hij vroeg zich onderhand af of ze nog onder de blessings viel, maar hij kon moeilijk afstand doen van het meisje dat zij ooit was geweest. Als hij eerlijk was, bleek er weinig over van zijn kleine elf. Blond, met een zweem van zijn rood erin. Ze lachte nog, misschien zelfs vaker dan vroeger, maar er straalde niets meer in die lach. Er knetterden geen vonkjes meer in haar dorre stem, en als haar ogen glansden was dat koortsachtig, alsof ze door iets op de hielen werd gezeten. Veldstra kende haar spoken en boze mannen niet meer en kon ze niet meer uit haar slaapkamertje verjagen. ‘Zie je wel, ze zijn al weg. Het lichtje mag nog wel even aanblijven.’ Ze was bang, dat zag hij. Hij durfde het niet meer te vragen en zij riep hem niet meer om hulp.

Er was een laatste keer geweest dat hij een hand op haar schouder legde en vroeg: ‘Zeg het dan.’ ‘Jij,’ had ze gezegd. Zelden had een persoonlijk voornaamwoord zo afwijzend geklonken. Was dat een jaar geleden? En wat had ze nog meer gezegd?

Het was waar dat hij soms niet oplette. Dan had hij een aardige vondst voor in een brief aan Tinka en deed zijn best om die op te slaan in zijn geheugen, want noteren waar die twee vrouwen bij zaten vond hij zo gênant. Hij werd ook wrevelig van hun blikken van verstandhouding. Of ze hem wilden sparen.

Hij duwde Christina weg en zette Honeybuns en haar kameraadje weer in beweging. Er kwam nog een derde mevrouw bij. Ze was wat ouder en droeg uitsluitend lange laarzen, die de meisjes enthousiast begonnen te likken, terwijl zij met een elegant karwatsje op hun billen sloeg. Oh, Lady Lesbia, ving hij op. Dat was snel vertaald.

Tinka was zeker nummer vier. ‘Je schrijfmevrouw,’ zei Helle meestal goedmoedig, want ze vond het niet erg. Dat moest kunnen, had ze tijdens haar opleiding geleerd, maar soms vreesde Veldstra dat het haar onverschillig liet, of, erger, wel goed uit kwam. Tinka was een argument voor haar, geen bedreiging. Ze kon haar op elk moment inzetten, als een joker in het kaartspel.

Tinka, zijn voornaamste bron van vertedering. Dat knuffelige gevoel schiep hij grotendeels zelf, want haar brieven waren sublieme staaltjes van pappen en nathouden. Hij mocht haar schriftelijk koesteren, zij bepaalde de voorwaarden. Zoals in de brief van vorige week:

Ik denk niet dat iemand me echt begrijpen kan. Jij komt er dichtbij, maar ook jij zult me nooit helemaal kunnen bereiken. En dan: ik zou je zo teleurstellen, want je ziet alleen mijn goede kanten. Als je eens wist wat er in mijn dromen gebeurde. Je zou je kleine Tinka niet herkennen. Nee, blijf maar mijn lieve vriendje, dat is beter voor mij en zeker voor jou.

Hij knikte goedkeurend. Suggestief en veilig tegelijk. Hij begreep haar maar al te goed en zou haar dat nooit schrijven. Hun briefwisseling was een ritueel ballet waar-

[p. 37]

van de choreografie spontaan leek, maar vast lag. Zij danste virtuoos, hij kon aardig meekomen. En hij liet zich graag meeslepen.

Dat was altijd zo geweest met meisjes. Glimlachend liet hij zich inpakken. Hij beklaagde hun treurig maar interessant lot, sprak een opbeurend woord en maakte melding van zijn dromen, waarin ze symbolische, eenvoudig te duiden poëtische rollen zouden spelen. En zij deden of ze daar in trapten. Zorgen en pijn, jawel. Zijn adviezen haalde hij uit zijn boekenkast en dromen deed hij eigenlijk nooit. Maar als hij erover vertelde, hield hij zich voor dat het waar had kunnen zijn, en dan geloofde hij zichzelf.

Hij liet Lady Lesbia nog even zwiepen. De meisjes kraaiden en beten elk in een van Lesbia's gespierde billen. De camera gleed naar haar gezicht. Ze rolde met haar

[p. 38]

ogen, trok haar lippen op en gromde. I want a hot tongue up my ass. Nu, die kon ze krijgen. Gedachtenloos tikte Veldstra een reeksje titels om de episode voor de Hollandse kijker te verklaren.

Hij bleef maar met vroeger bezig. Zo kwam je toch niet aan zegeningen toe? De meisjes van toen dwarrelden tussen hem en de zwoegende filmvrouwen in, en maakten hem wijs dat hij weg wilde. Maar hij had al een thuis, daar hield hij aan vast.

Nummer vijf: zijn huis, warm en beschut in een straatje achter de singel, vol eten en drinken en boeken die veiligheid betekenden. Daar vulden Geminiani en Locatelli de ruimte met arabesken, terwijl hij een stuk van zijn kleine keramiekverzameling op de hand woog en bedwelmende woorden brevierde als patina, eierglazuur en craquelé. Al wat daar aan reizen herinnerde was de grote amfora met het Odysseus-verhaal: rondom de buitenkant de cycloop, Kirke en de zwijnen, de sirenen en de wachtende Penelope met de vrijers, om haar heen drommend als in de slotscène van Hungry for Pussy. Maar vooral de binnenkant stond hem aan: een holle, turquoise oceaan vol vissen en zeemonsters, schildpadden, kreeften en verdronken zeelieden, ingedamd binnen de rand van de zware pot. Je kon hem beetpakken bij zijn twee solide oren en had de wereldzeeën in de hand. Veldstra had de wereld in huis.

20 mei - Adult Atrocities heette de film van de week. Altijd die perverse voorkeur voor alliteraties. Voorlopig nog geen ambitieuze acteurs in beeld, ze hielden hun mond, op het gewone gegrom na. Hij spoelde de eerste paringssessie versneld door en staarde naar de tremor van de witte billen. Het zwellen en weer haastig slinken, zoals een grote keel kan drinken.

Hij kon zijn benen nauwelijks kwijt. Hij had moeten schuiven met het meubilair om de koffers met kleren en het campingbed kwijt te kunnen. Het was een rommeltje geworden in zijn werkplaats, maar hij had het gevoel dat hij zijn hele leven

[p. 39]

onder handbereik had. Hij had zich teruggetrokken op zijn laatste stelling. Een doos vol papieren, tien boeken, twintig cassettebandjes en een paneeltje met groene heggetjes en vluchtige droommeisjes. Stop, de film nam een wending.

Twee vrouwen voerden een trage conversatie. De forse lerares zei dat de bedeesde leerlinge wel ‘Hilda’ mocht zeggen, en verklapte dat ze een tatoeage op haar bil had. Of ze die wel wou zien. Nou, graag. De muziek zwol aan.

Het dunde wel uit om hem heen. Hij moest hardop opsommen wat hij allemaal aan het kwijtraken was om het echt te voelen schrijnen. Vrouw, dochter, vrienden, huis. En er kwam niets voor in de plaats.

‘Het is wel erg,’ zei hij. Veel verder kwam hij niet. Hij vreesde dat hij een kouwe kikker was.

De vrouw had zich inmiddels een kunstpenis aangegord, die tussen haar benen schommelde, een witte, glimmende staaf, die nog het meest leek op iets van Blokker. Ze schoof het hulpstuk behoedzaam in de anus van het meiske, dat levensecht begon te kreunen. Deed het werkelijk pijn? Dat moest haast wel. De ernst waarmee het allemaal plaats greep bleef hem verbazen, al kon hij er allang niet meer om lachen. De docente staakte haar heiwerkzaamheden.

You're not underaged, are you? vroeg ze streng.

No, lispelde de kleine meid, Today is my birthday.

Zijn vader was jarig.

De oude man zat in een villadorp in het bos boos zijn antieke meubels te bewaken, als een verbitterde draak zijn geroofde schat. Veldstra's moeder was gestorven toen hij acht was. Meer dan een weeë vleug van ziekte en onmacht was er niet van haar overgebleven. Hij moest maar stil zijn. Ze rust nu. Het gaat vandaag iets beter. Een glimlach in de serre, de schaduwen van de beuketakken zwenkend over de witte kussens.

Zijn vader was niet hertrouwd en wijdde zich na de dood van zijn vrouw haast opgelucht intenser aan zijn donkerbruine dierbaarheden. Tinnen vaatwerk, eiken standaarden voor iets, ikonen. Het rook er naar wierook en sleets textiel. Veldstra kwam er zo weinig mogelijk. Zo, ben je daar weer eens, gevolgd door een langdurig, zwijgend gescharrel met koffiekopjes en lepeltjes tot het moment van zitten. De beuken van zijn jeugd somberden voor het erkerraam. Daglicht was daar niet geliefd.

Nog wat gebeurd? Nou nee, eigenlijk niet zoveel. Z'n gangetje. Dan kwamen de maskers. Zijn leven lang had de oude man maskers gemaakt volgens eigen procédé, dat de experts verstomd deed staan. Bosgeesten, heksen en elfen. Donkerbruine vorstenkoppen, treurige clowns en kwaadaardige tronies die gewoonlijk iets symboliseerden: de Zeven Hoofdzonden of de Ruiters van de Apocalyps. Veldstra prees ze plichtmatig.

De middag verstreek, traag en donker. Dan stond de oude man op en sprak plechtig: ‘Boch.’ Toccata en fuga donderden door de suite. Er was geen ontsnapping meer mogelijk.

De vrouwen maakten zich uit elkaar los. De camera volgde het schoolmeisje na haar eerste pijnlijke seksuele ervaring. Wat zwierf ze eenzaam door de holle schoolcorridors. Verlangend loerde ze om de hoek van de jongenskleedkamer en in de gymnastiekzaal danste ze een erotische solo. Er schemerden artistieke pretenties door in het diffuse licht dat uit de hoge ramen op haar glanzende leden viel. Veldstra kon het niet aanzien.

Het was die oude kinderdroom die in al zijn latere dromen in fragmenten kleur, licht en sfeer weerkeerde. Een verhaal was het niet, er danste alleen een meisje, en hij kon er niet aan denken zonder een vlaag van dezelfde ontroering die hij als achtjarige had gevoeld.

Toen kon hij niet vertellen dat er in de vochtige bijkeuken een licht hing, waardoor het hokje opzwol tot een balzaal met spiegels en enorme ramen, terwijl het

[p. 40]

toch dezelfde bijkeuken vol zinken teilen en kattebakken bleef. Hij had niet kunnen beschrijven hoe ze naar hem toe danste en toch op dezelfde plek bleef, hoe ze alleen door te kijken maakte dat hij ook ging dansen, niet mal en clownesk, zoals hij zo vaak deed om de aandacht te trekken, maar ernstig en sierlijk - hij, die zijn onhandigheid altijd ombouwde tot komisch nummer.

Dagen bleef het bij hem. Er stond een meidoorn achter in de tuin, en daar hingen duidelijk geuren verwant aan wat hij had gezien, vooral als er glimmende beestjes over de stengels liepen.

Soms moest hij moeite doen om details van de droom naar boven te halen. Het beeld conformeerde zich aan de platte wereld waarin hij voort zou moeten. Het kanten jurkje en de lakschoentjes waren vermoedelijk romantiserende corrupties. De openbaring teruggebracht tot een meiderig plaatje in weke tinten.

Troost voor dat langzame verlies vond hij in de tuin. De tuin was een afbeelding van de wereld, wist hij. Even voorbij de serre stond een somber bosje van jasmijn, seringen en struiken met witte klapbesjes. De donkerste plek. Je had er niks te zoeken. Je kon er stil staan tussen de bladeren, vooral als het nat en bewolkt was en elk blad glansde. Het land van de eenzame jongen, die in de verte staarde.

Die jongen had hij verzonnen en hij was het een beetje zelf, maar alleen daar, buiten het zicht van iedereen. Ondanks zijn eenzaamheid stond hij in verbinding met het dansende meisje, al had hij ze nooit samen gedacht. Ongelukkig was hij niet, alleen hing die alleenheid om zijn pakje als een stralenkrans. Veldstra - en Veldstra alleen - was verantwoordelijk voor zijn weeë, kitscherige gedrag.

Pas later, toen hij de jongen allang vol schaamte had bijgezet en doodgezwegen, kwam hij hem weer tegen in De Mussets Nuit de décembre. In stille uren bracht hij hem in contact met het dansende meisje, dat hem herkende, al was het niet comme un frère. Zij stamde uit dromen en hij uit dagdromen, en die domeinen hebben een gemeenschappelijke grens. Twee kinderen, langzaam dansend voor het stoepje van de serre, en de kleine Veldstra verscholen in het bosje van jasmijn, sering en klapbesjes, op een herfstdag - er hoefde niet eens muziek bij.

Er werd veel gezwegen in deze film, maar toch moest er brood op de plank. Het meisje, Baby Sue, liep in gepeins naar huis, zelfs zonder de gebruikelijke commentaarstem die uit brief of dagboek voordroeg. De volgende copuleerscène kondigde zich al aan toen Baby Sue stil stond voor een slaapkamerdeur, nieuwsgierig naar de herkomst van de vochtige geluiden die de muziek begonnen te overstemmen. Veldstra gokte op haar vader met een ander, maar het was de moeder in haar eentje. Beide protagonisten zetten grote ogen op en moeder verwijderde bedeesd de vibrator uit haar vagina.

I did not expect you so soon.

I did not expect you to be so beautiful, zei de kleine schat. Veldstra zuchtte. Konden ze niet ophouden?

Eens moest hij gezegd hebben: ‘Ze is de mooiste moeder van de wereld,’ al kon hij zich dat niet herinneren. Maar het was hem zo vaak op gedragen toon verteld dat hij zich er een herinnering van gecreëerd had, compleet met locatie en omstandigheden. Een kleine jongen sprak de woorden stotterend uit op het grasveld naast het huis. In de zon wordt ontbeten. Eieren en witbrood. Het zou Pasen kunnen zijn. Zijn moeder draagt een strooien hoed die ze nooit droeg.

Op foto's was ze een knappe, wat saaie vrouw met witte kraagjes, die verlegen glimlachte. Al was er niets van lijden of de bleekheid van dreigende ziekte te bespeuren, toch drukten haar ogen te veel dood uit. Veldstra keek niet graag naar die foto's. Wel mijmerde hij veel over die uitspraak van hem, ontroerd om zijn eigen ontroering. Een enkele keer, als hij dronken was, zei hij het hardop. ‘Mijn moeder was de mooiste moeder van de wereld. Dat heb ik haar nog gezegd.’

‘Ja hoor,’ zei Helle dan, en schoof de fles wat uit het zicht