Hollands Maandblad. Jaargang 1997 (590-601)

[p. 3]

Dromen van Armando
door Martin Bril

Verdomd als het niet waar is, maar ik droomde vannacht van Armando, de grote kunstenaar en dichter. Hij stond ongenaakbaar boven aan een trap en ik stond beneden, want ik ken mijn plaats - en helemaal in mijn dromen. Het was een donker en ietwat stinkend trappenhuis en ik zocht een kamer, kennelijk was ik student of iets dergelijks, en op dit adres - ik had een papiertje in mijn handen - was iets te huur.

‘Onzin,’ zei Armando toen ik mijn queeste naar een dak boven het hoofd uit de doeken had gedaan. ‘Ik verhuur geen kamers.’

‘Maar meneer,’ protesteerde ik verwoed met het papiertje.

‘Niks te meneren, wegwezen,’ sprak Armando. Je zou kunnen zeggen dat zijn stem aan gewicht won door de afstand die zij al dalende langs de trap naar mij af moest leggen.

Ik keek naar mijn papiertje. Dat hielp helemaal niets. Het was een flard van een krant, maanden oud, zag ik ineens. Er stond een halve datum op. Ik trok mijn conclusies. Daarna zei ik Armando gedag en ik weet nog goed hoe ik de deur, groen met afbladderende verf, voorzichtig zachtjes achter me in het slot trok. Toen pas herinnerde ik me de vilten pantoffels die de kunstenaar aan zijn machtige voeten droeg. Ik rilde en stak de straat over naar een Turks koffiehuis waar ik de fruitmachine zeventien rijksdaalders voerde. Er kwam niets voor terug.

*

Tegen mijn gewoonte en zelfs beter weten in deed ik vandaag een middagdutje waar ik versuft en zeer humeurig uit ontwaakte. Ik had van Armando gedroomd, de kunstenaar en dichter.

Ik liep langs een bakkerij in de Vijzelstraat. Er kwamen de typische geuren uit die uit bakkerijen komen. Het was vroeg in de ochtend. Nog geen negen uur zelfs, en de deur van de zaak stond open.

Ik had opeens honger. Zoals altijd was ik niet de enige. De man voor mij had het ook. Ik herkende hem aan zijn korte broekspijpen. Tussen zoom en bruine schoen gaapte ruim acht centimeter sok, onberispelijk wit katoen waar knokige enkels behaard doorheen schemerden. Het moest haast Armando wel wezen.

Hij was het.

Verwikkeld in de bestelling van een gevulde koek.

Het was mij op slag duidelijk dat Armando een lastige klant was en ook het meisje achter de toonbank, een afgepeigerd geval met meel en kruimels in heur haar, had moeite met zijn wensen. Het punt was namelijk dat hij een gevulde koek bliefde met de amandel precies in het midden. Op de toonbank lagen drie koeken die hij had afgekeurd. De vierde koek hield hij nu peinzend tegen het licht. Het meisje keek met hem mee.

‘Mmmm,’ smakte Armando voorzichtig, ‘bijna.’ Het leek alsof er een alles doordringende lichtstraal door zijn toegeknepen oogleden naar buiten viel, zo in het centrum van de koek, als zeg maar een laserstraal. Beetje eng wel. Hij vleide de afgekeurde koek liefdevol naast de drie andere koeken, aarzelde toen even, ten prooi aan een ingeving die eventjes van groter belang dan gevulde koeken leek, verwierp haar vervolgens terwijl hij een spiedende blik over de schappen vol brood, het meisje en mij wierp en hield toen zijn hand op voor nummer vijf. Hij wierp de koek jonglerend in de lucht, ving haar behendig op.

[p. 4]

‘Nee,’ sprak hij toen onverzoenlijk, ‘deze is het ook niet.’

Het meisje achter de toonbank slaakte een zucht. Mijn maag rommelde van de honger. Het klonk luid en duidelijk in de stille winkel.

‘Nou ja,’ sprak Armando toen, hardvochtig bijna, ‘laat ook maar. Geef maar een krentenbol.’

Opgelucht dat ze nu spoedig van hem verlost zou zijn, duwde het meisje hem een krentenbol in handen en twee kwartjes verwisselden van eigenaar, terwijl Armando haar de rug al toekeerde en oog in oog met mij een onbedaarlijke hap nam. Er hing een watje aan zijn kin. Er zat een druppeltje bloed in gevangen.

*

Vannacht schrok ik wakker en versuft tastend naar het lichtknopje, begon het me langzaam te dagen dat het kwam omdat ik alweer van Armando had gedroomd. Al zoekend vergat ik vervolgens het licht en in de duisternis overdacht ik mijn droom.

Armando zat bij de kapper. Grote kunstenaars en dichters gaan gekapt door het leven. Ik ook, zij het om andere redenen. Hij werd geknipt en ik zat te wachten naast een stapel oude Panorama's. Hij had een stevige nek, maar wel wat weinig haar. De kapper, een vergeelde man, heel mager, in een stofjas, deed echter zijn uiterste best met schaar en metalen kam.

Hij kamde zowat ieder haartje afzonderlijk uit en knipte er dan voorzichtig een halve centimeter af. Haar voor haartje, tot in de oorschelpen. Armando, stevig in een wit laken gewikkeld, keek ondertussen dromerig in de spiegel. Soms keek hij ook anders. Verwilderd. En dan weer droef of zelfs hunkerend. Het leek erop dat hij zijn beschikbare potentieel aan gezichtsuitdrukkingen controleerde. Hij zag al na een tijdje dat het goed was, maar kon er toen niet meer mee ophouden.

Hij trok een grimas.

Knipoogde naar zichzelf.

Keek louche als een gangster.

Vorsend als een heer met diep gedachtengoed aan boord, op punt van aanmeren, maar nog even aarzelend; zou hij niet toch beter het ruime sop kiezen? Neen. Hij lei aan.

Toen was de kapper klaar.

Hij toonde de klant per spiegel diens achterhoofd.

‘Mmmm,’ zei Armando, alsof hij voor kapper had gestudeerd, ‘niet slecht.’

De kapper klopte hem af, zwaaide het laken af en deed eerbiedig een stapje opzij. Armando steeg vaardig op uit de stoel, gunde zichzelf noch mij noch de kapper een blik waardig en schreed zonder betalen de zaak uit.

Toen was ik aan de beurt.

Maar terwijl ik opstond, zeeg de kapper neer aan de andere kant van de Panorama's. Hij greep naar zijn hoofd, reutelde even en stierf terwijl hij op de grond gleed, zo in het hoopje haren dat van Armando's schedel was geplukt.

*

Ik heb nu alweer gedroomd van Armando. Er is geen verklaring voor. Dat is misschien maar beter ook. Ik was in mijn droom de uitbater van een broodjeszaak. Ik stond achter de toonbank toen hij binnenkwam.

Armando, de kunstenaar-dichter.

Ik herkende hem meteen aan zijn broekspijpen. Die waren te kort. Maar hij compenseerde dat met de blik van een veldheer die aan de vooravond van een oorlog weet te vertellen dat het een fluitje van een cent gaat worden,

‘Een broodje half-om,’ bestelde de veldheer en hij ging zitten aan de glazen vitrine met worsten, kazen en hammen. Ik begon naar hartelust te smeren. Alles ging goed. Het broodje op een bordje, het bordje naar de klant.

[p. 5]

Hij peuzelde het rustig op. Zijn blik was sereen, maar tegelijk scherpzinnig. Er ging een wreedheid in schuil die mij makkelijk kon verteren. Dit was niet zijn eerste broodje half-om. Dat was duidelijk. Toen had hij het op. Voor iemand die werkelijk at met fijnzinnige aandacht voor alle details, het echte peuzelen, had hij het toch verdomd snel achter de knopen. Hij keek mij aan. Zijn blik sneed hout.

Ik huiverde.

‘Doe nog maar zo'n broodje,’ sprak hij.

Ik smeerde, sneed en serveerde.

Armando at.

‘Voortreffelijk,’ zei hij, met volle mond en hij maalde verder tot het broodje verdwenen was, ‘maar waar was de lever?’

Ik begon vreselijk te zweten.

Hij stond op. Zijn gewichten kraakten. Even leek het erop dat hij mij met de Telegraafvan die ochtend tot ridder zou slaan, maar toen vermande hij zich. Zijn schou-

[p. 6]

ders sidderden ervan. Hij maakte rechtsomkeert en verliet mijn broodjeszaak. Ik was blij dat ik nog leefde. Zijn pijpen waren nog een centimeter korter geworden.

*

De zon kwam op. Ik was in mijn jeugd, en fietste langs een kanaal. Het water was bruin en stil, er kwam geen einde aan.

Ik arriveerde bij een oude ophaalbrug. Er stond een klein huisje naast, van baksteen. De deur stond open. Op de brug zat een man in een kleurig visstoeltje. Ik herkende hem aan zijn speurende blik die leek vastgeklonken aan het punt waar in de verte het kaarsrechte kanaal de horizon zoende. Hij droeg een pet met een insigne dat glinsterde in de zon. Het was Armando, de grote kunstenaar en dichter. Hij wenkte mij.

Ik stapte af, zette mijn fiets tegen een boom en begaf me op de brug die vervaarlijk kraakte. Ik hield halt bij de kunstenaar. In zijn hand bungelde een Enkhuizer Almanak. De vasthoudendheid waarmee hij zweeg, terwijl ik naast hem stond, brachten mij ertoe naar hetzelfde punt te staren als waarop zijn blik was gevestigd.

Ik zag niets tot ik tranen in mijn ogen kreeg.

Toen zag ik tranen en trilde het bruine water.

‘Zeg eens jongeman,’ sprak Armando zonder zijn ogen van de horizon af te nemen, ‘heb jij ooit schepen gezien op dit kanaal?’

Ik aarzelde en draalde. Dat had ik niet moeten doen.

Overrompelend kwiek veerde Armando uit het visstoeltje. Hij zwaaide met de Enkhuizer Almanak naar de zacht wuivende rietkraag langs het water.

‘Nou komt er nog wat van?’ prangde hij dwingend, zijn blik alweer onverzettelijk op de horizon waar aanstonds dingen gingen gebeuren die hij alleen had voorzien. Maar zijn pet stond scheef, een beetje frivool wel.

Ik zei eerlijk dat ik op dit kanaal nimmer een schip had gezien. Niet eens een roeiboot, noch iets dat kon drijven, laat staan varen. Het was, bij nader inzien, nauwelijks een kanaal te noemen, meer een sloot vol modder en gezonken autowrakken.

‘Onzin,’ zei Armando, ‘wie is hier nou de brugwachter? Jij of ik?’

Ik zei niets. Welk antwoord ik ook zou geven, hij zou beslist in razernij ontsteken. Hij luisterde ondertussen naar de echo van zijn vraag.

‘Ik,’ gaf hij toen het enige juiste antwoord.

Ik knikte. Ik kreeg een hele droge mond.

‘En daarom, jongeman,’ sprak hij, onverwachts zacht alsof een visioen hem ter plekke bezwangerde, ‘daarom komt hier de scheepvaart spoedig weer op gang.’ Hij zeeg neer in het visstoeltje als een vorst op zijn troon, bladerde in de almanak en was mij alweer vergeten. Ik was lucht.