De prijs van literatuur
door Bastiaan Bommeljé
Hoe meer boeken men leest, schreef Cyril Connolly eens, des te duidelijker het wordt dat de enige belangrijke taak van een schrijver is om een meesterwerk te schrijven, and that no other task is of any consequence.
Alles heeft echter zijn prijs - ook meesterwerken. Daarover wordt soms besmuikt gedaan, maar dat is hypocriet. In Nederland is literatuur een bedrijfstak, waarin schrijvers, uitgevers, recensenten, juryleden en talloos veel cultuurambtenaren een dagtaak vinden. Dat heeft een prijs.
Het woord prijs is dubbelzinnig: men kan een prijs betalen, en men kan een prijs uitreiken.
Men kan kortom een schrijver bekronen en men kan hem belonen. In Nederland gebeurt beide. Behalve dat kiosken, boekhandelsketens en banken hun eigen literaire trofeeën hebben, reikt ook de overheid menige literaire prijs uit. En elke prijs heeft zijn prijs.
Van staatswege wordt elk jaar de P.C. Hooftprijs à f 125.000, - uitgekeerd (waarvan de winnaar f 50.000, - verplicht moet besteden aan de eigen literatuur). Daarnaast is er de Toneelschrijfprijs à f 20.000, - en natuurlijk de meest eervolle: de driejaarlijkse Prijs van de Nederlandse Letteren à f 32.000, - De stad Amsterdam bekroont vanouds ook schrijvers met eigen prijzen die een prijs hebben: de Multatuliprijs, de Busken Huetprijs, en de Herman Gorterprijs doen elk f 15.000, -. Verder kennen we nog bijvoorbeeld de G.J. Lubberhuizenprijs, de Anna Bijnsprijs, de Annie Romeinprijs, de Debutantenprijs, de Hendrik de Vriesprijs, de Frans Erensprijs, de Constantijn Huygensprijs, die alle goed zijn voor f 10.000, -, en de Jan Campertprijs, de F. Bordewijkprijs, de Sjoerd Leikerprijs, de Lucy B. & C.W. van der Hoogtprijs, die elk staan voor f 5000, -. De prijslijst laat zich moeiteloos uitbreiden, maar in ieder geval mag de Johnny van Doornprijs van f 1000, - niet onvermeld blijven. - Bijna elke uitgereikte literaire prijs is overigens fiscaal belast zodat omstreeks de helft ervan in de staatskas terugvloeit.
Er is ook een prijs voor literatuur die niet wordt uitgereikt maar wordt betaald. Hier bekroont de overheid niet een schrijver voor wat hij schreef, maar beloont zij hem opdat hij blijft schrijven. Het Fonds voor de Letteren beheert per jaar f 6.000.000, - ter betaling aan auteurs wier uiteindelijke taak het is een meesterwerk te scheppen.
Propria Cures maakte onlangs een optelsom van de bedragen die het Fonds, dat sinds 1966 bestaat, in de afgelopen twee jaar verdeelde. Deze bedragen zijn openbaar en de lijst is veel langer dan wij hier afdrukken. Zij bieden een beeld van de prijs die Nederland betaalt voor literatuur - en ze zijn te vergelijken met de prijs die Nederland uitreikt voor literatuur. Zo kunnen wij met het blote oog zien hoe de verhouding is tussen hoeveel de overheid beloont en hoeveel zij bekroont.
Hieronder staan de 25 meest beloonde schrijvers van het afgelopen jaar. Er rijzen twee vragen: kunnen de beloningen voor de bekroningen nog wel op tegen de beloningen zonder bekroningen? En: wie van deze top-25 heeft zijn enige belangrijke taak reeds volbracht en een meesterwerk geschreven?
| top 25 |
|
1995 |
1994 |
| 1 |
(1) |
Jeroen Brouwers |
65.500 |
(61.700) |
| 2 |
(5) |
Jacques Hamelink |
64.800 |
(51.600) |
| 3 |
(3) |
Jacques Vogelaar |
63.000 |
(60.500) |
| 4 |
(11) |
Max Dendermonde |
56.700 |
(43.000) |
| 5 |
(2) |
H.C. ten Berge |
55.800 |
(60.500) |
| |
(4) |
Louis Ferron |
55.800 |
(56.000) |
| |
(5) |
Geerten Meijsing |
55.800 |
(51.600) |
| 8 |
(8) |
Leonard Nolens |
53.700 |
(48.400) |
| 9 |
(20) |
Thomas Roosenboom |
53.400 |
(34.400) |
| 10 |
(5) |
Bert Schierbeek |
52.200 |
(51.600) |
| 11 |
(20) |
Kees Ouwens |
51.500 |
(34.400) |
| 12 |
(9) |
Sjoerd Kuijper |
50.900 |
(47.150) |
| 13 |
(11) |
Aya Zikken |
50.250 |
(43.000) |
| 14 |
(11) |
Ger Verrips |
50.000 |
(43.000) |
| 15 |
(19) |
Nicolaas Matsier |
47.106 |
(38.700) |
| 16 |
(17) |
Ethel Portnoy |
46.500 |
(38.150) |
| 17 |
(15) |
Joost Zwagerman |
44.400 |
(39.450) |
| 18 |
(16) |
Erik de Kuyper |
42.600 |
(38.400) |
| |
(20) |
Hans Vlek |
42.600 |
(34.400) |
| |
(20) |
Eva Gerlach |
42.600 |
(34.400) |
| 21 |
(-) |
Veronica Hazelhoff |
40.800 |
(26.900) |
| 22 |
(14) |
H.H. ter Balkt |
39.200 |
(41.600) |
| 23 |
(20) |
W. van den Broeck |
38.700 |
(34.400) |
| 24 |
(10) |
G.W. Abma |
37.200 |
(45.650) |
| 25 |
(17) |
Oek de Jong |
37.200 |
(38.150) |
| |
(20) |
Rita Törnqvist |
37.200 |
(34.300) |
| |
(20) |
Leo Pleysier |
37.200 |
(34.400) |
Auteursrechtelijk beschermd