Hollands Maandblad. Jaargang 1996 (578-589)

[p. 36]

Marschaka
door Russell Artus

Mijn ogen zijn niet volledig gesloten, beter maar wel doen, Sai kijkt, Sai ziet alles. Concentratie. Mijn handen krampachtig gevouwen om een houten snoer. Te veel spanning nu: in de oogleden, de nek en schouders - gefronste wenkbrauwen; loslaten, vooruit, loslaten.

Geen rimpels, goed, rust...

Als ik in mijn voorhoofd kijk, doen mijn ogen zeer. Een pijn als van een spier die te ver wordt opgerekt. Daar doorheen komen. Gewenning. Gewenning is lering, lering kan zowel wijsheid zijn als onwetendheid. Hierover denken.

Zes maanden bleek lang genoeg voor gewenning. Drie weken is te kort.

Er is me geleerd steeds weer bij de ademhaling terug te komen. So - hum. Inademend so, uitademend hum. Ik ben Hem, ik ben de Heer. Is dat wijsheid of de overtuiging van een dwaas. Luisteren. Luisteren is introspectie. Is het werkelijk? Ik luister en hoor vogels in de verte, voetstappen achter mijn rug, het suizen van mijn oren. Zelfs het geluid van mijn adem wordt geproduceerd door mijn neus (die overigens een geur opsnuift van hout, groen, stof) en komt van buitenaf. ‘Binnen heerst de stilte.’ Nu niet twijfelen aan eeuwenoude wijsheid. Overgeven. Loslaten. Nu.

Binnen heerst de stilte. Marscha. Marschaka. Om haar zit ik hier. Om haar heb ik deze reis gemaakt. Het vliegtuig zette zich met een krachtige duw tegen de startbaan af en binnen enkele minuten betrapte ik me erop in de wolkenmassa te zoeken naar een minuscuul zieltje, zo'n fladderend klein wolkje licht, een vonkje energie dat naar me zou glimlachen, geruststellend, zodat ik wist... Wat? Dat alles goed was? Dat er geen eind komt aan het leven? Dat de dood niet bestaat maar enkel overgangen, spoorwissels, interfererende golven? Ik zie het weer, lieve hemel, drie dingen tegelijk. Hoe wonderlijk...

Hier zit ik, ik zie mezelf zitten onder de zon, in het licht, in het zand: een schakel van een levende ketting, een onderdeel van een kring van mensen, Sai tegenover me. Sai.

Daar vloog ik, ik zie mezelf vliegen achter glas, het vliegtuig een roerloze vogel boven samengepakte wolken, hoog in de lucht.

En waar de stilte was, de stilte helemaal beneden onder de daken en nog dieper, tussen ramen en muren, daar huilde ik, ik voel nog steeds de kilte op mijn wang.

Mijn adem fluistert. So - hum. Niet zuchten nu. Geen kik, niets. Ontspannen. Concentreren - ogen niet laten afdwalen. Verjaag de spanning uit m'n benen en denk om m'n houding, so - hum.

Die beelden, hoe wonderlijk, maar ik vergis me. De geest, de mijne, ik... ik zie ze niet tegelijk, niet echt. Zelfs de emoties volgen elkaar op - razendsnel verdringt het ongeloof de verbijstering, de berusting de woede, voel ik twijfel, verkramping en neerslachtigheid (hier dienen de eerste hittegolven zich aan), maar niet tegelijkertijd - achter elkaar.

Haar aanhoudende glimlach. Haar vertederende gezichtje. Haar onverstoorbaarheid. Ze was een mensje. Geen baby meer - een klein mensje van zes maanden, stil alleen.

Marschaka, Marschaka, lieve Marschaka.
Ik gooi je hoog in de lucht.

[p. 37]

 

Tevreden val je terug.

 

Je hebt gevlogen als een vogeltje, lieve Marschaka.

De eerste weken was het anders. Strijken, wassen, ik was bij haar. Poetsen, stoffen, ik week niet van haar zij. Eten, drinken, ik keek op haar bolletje neer. Ik praatte, kletste, mompelde, zong, kirde en bleef me verbazen over de rust die van het bedje opsteeg. De stofzuiger loeide: Marscha sliep. De mixer raasde: Marscha keek onbezwaard naar mijn over haar ledikantje gebogen hoofd. De naaimachine snorde: Marscha lag vredig op haar rug. Wat was de zin van haar leven? So-hum, So-hum? Mezelf dit niet aandoen. Loslaten, vooruit. Goed.

Houding? Ingezakt. Als de eerste de beste karakterloze student. Mezelf opkrikken. Rug recht, rechter nog: van kruin tot stuit één rechte lijn. Is een pijnlijke opgave. Linkervoet slaapt. Rechterknie steekt. Ik kan niet gaan verzitten, Sai kijkt, Sai ziet alles. Dan maar energie naar zwakke plekken sturen. Inademend naar de buik... een zuiverwitte, helende stroom naar de buik; uitademend diezelfde stroom naar mijn voet, rug en knie. En volhouden nu. De kracht is overal. Alles is tenslotte energie. Je hebt stromen en opstoppingen, behagen en pijn. Geloven is de remedie. Visualiseren helpt.

Was het misschien een les voor óns? Op films, in boeken drijft het mensen vaak uiteen, maar dat gebeurt ons niet, vast niet. Ieder verwerkt de overgang alleen op zijn eigen manier. Alleen...

Ik hoor mijn stem of denk mijn stem: streng van angst en bezorgdheid. Hier en nu; maar daar en toen, onder de daken en nog dieper, zei ik de woorden hardop tegen jou. ‘Je schuift het voor je uit, je moet het niet van je afduwen.’ Je schudde driftig je hoofd. ‘Laat me nou maar,’ zei je. En: ‘Ik schuif helemaal niks.’ ‘Straks ga je eraan kapot,’ probeerde ik nog, verwonderd over de allerminst tanende daad-

[p. 38]

kracht, die mij ook nu weer op de been houdt. Maar het hielp niet, dus liet ik jou en jij mij. Jij stortte je, zoals dat heet, op je werk en ik... ik vloog.

Ik vloog de hoeken van de wereld om, ging voorbij aan plaatsen waar ik eens was geweest. Over zeeën en bergen, wolken en winden, langs de zon en de nachtelijke maan. Jij... jij slaapt nu, ik ben neergestreken en laat een volgende, intensere hittegolf door me heen stromen. Alles in me trekt zich samen. Ontspannen nu, terug naar de adem. In - uit, so - hum.

De adem komt en gaat vanzelf, ik hoef slechts te luisteren. Maar als ik er te nadrukkelijk op let, vergeet ik uit te ademen, wat de inademing bemoeilijkt, en uiteindelijk moet ik zuchten, hoog en diep, ik kan het niet helpen. Van schaamte moet ik ook nog eens slikken, een explosie van geweld, ik durf mijn ogen niet op te slaan om te zien of ik iemand uit zijn concentratie heb gehaald. Stilte nu, vooruit. Stilte.

Rust...

Ik ben te veel bezig met de mensen om me heen. Welke reizen maken zij? Hoe luid spreekt hun stem? Waar komen zij vandaan en welke beelden verschijnen voor hun geestesoog? Uiteenlopende mensen, uniek en toch gelijk. Niet anders dan jij. Niet anders dan het volk op straat. Ze hebben me verhalen verteld over licht, over een gebied dat zij astraal noemen, een dimensie die causaal heet. En waarom zou dat onzin zijn? De aarde was eerst plat, Newton had het ook al bij het verkeerde eind. En misschien blijkt later zelfs wel dat de algemene relativiteitstheorie onjuist is.

Lering als onwetendheid.

Mezelf hier niet mee bezighouden. Is een heilloze zaak. Ik moet luisteren, luisteren naar de stilte, net als zij om me heen, net als Sai. Nu.

De zon op mijn hoofd en het zand onder mijn billen zijn als de zon en het zand van ons vakantieoord, weken geleden - alleen de stilte hier staat in schrille tegenstelling

[p. 39]

met het geruis van de golven en het gejoel van kinderen in en vlak bij het water. De zee is kalm maar werpt nu en dan golven, veroorzaakt door zeeschepen, op het strand, tieners uitnodigend tot een gevecht dat zij keer op keer verliezen: de golven laten zich uitsluitend door land tegenhouden. Ik lig naast jou in het zand, op m'n gemak, mijn ogen tot spleetjes samengeknepen, in onze rug het appartement waar Marscha slaapt naast de babyfoon. Jij leest wat in de krant en ik bekijk de moeders die het wél lukt hun kleintjes in een maxi-cosy naast zich neer te zetten. Dik smeren zij ze in, hoedje op of parasolletje boven het fontanelletje, waar volgens de mensen in deze ashram energie uitkomt: de aura is als een je omvattende deken die begint onder je stuit en eindigt bij je kruin. Een soort dampkring bestaande uit diverse kleuren. Een energieveld van licht. Kort na Marscha's geboorte heb ik boven haar bolletje een stralenkrans waargenomen van het mooiste paars dat ik ooit heb gezien. Niemand geloofde me. Een hallucinatie, werd er gezegd, teweeggebracht door de bevalling die zwaar was en lang had geduurd, die me flink had uitgeput en verzwakt.

Een hallucinatie, een hallucinatie. Opnieuw een hittegolf, nu met woede gepaard. Hevige machteloosheid. Hiermee ophouden. Dit is zinloos. Overgeven, loslaten, nu. Spanning in de nek laten gaan, schouders laag houden. De blik gericht op het voorhoofd.

Natuurlijk had ik het geprobeerd: Marscha met ons meenemen naar het strand. Zij, met haar onverstoorbare kalmte, immer lachend, het kind dat alles goedkeurde, was echter niet stil te krijgen. Te warm? Het licht te fel? De vakantiegangers te rumoerig misschien? Een halve dag was ik binnen gebleven, bladerend in een tijdschrift, nu en dan in de schemerige kinderkamer poolshoogte nemend, maar kon niets bespeuren dat me zou moeten verontrusten. Nu overbrugt de babyfoon met gemak de honderd meter die mij van haar scheidt, het apparaatje fungeert als een navelstreng en houdt ons met elkaar verbonden. Zij slaapt, ik lig met jou in de zon voor pampus te lezen en rond te kijken. Als ze huilt, duurt het tweeënhalve minuut eer ik bij haar ben. Maar ze huilt niet.

Ze huilt niet. Na haar flesje en haar dubbele boertje legde ik haar in het reisbedje, net als de dag ervoor en de dag daarvoor. Ik knuffelde haar en uitte vreemde, hoge kreetjes. Haar glimlach gaf me zoals zo vaak een gevoel van geluk, een onschuld die me leerde dat het leven en de wereld waarin we ons begeven wel degelijk de moeite waard zijn. Onwillekeurig deed ik een poging haar aandacht te verleggen naar de beertjes in de hoeken, naar het stoffen leesboek met afbeeldingen van vogels, de leukste hondjes, een olifant en een muis, maar ze bleef me aankijken met die onbeschrijflijke glimlach die alles oversteeg, die al het eerdere en andere - de polsen met de littekens, de striemen in de hals - onbelangrijk maakte. Hier begon het leven en het hield nergens, helemaal nergens op.

Marschaka, Marschaka, lieve Marschaka.
Ik gooi je hoog in de lucht.
Tevreden val je terug.
Je hebt gevlogen als een vogeltje, lieve Marschaka.

Ik hing een slinger van houten gezichtjes boven haar neusje, zodat ze zich kon bezighouden als ze wakker werd: in de gezichtjes zaten belletjes van uiteenlopende toonhoogten. En net als de dag ervoor en de dag daarvoor voegde ik me vervolgens bij jou op het strand, haar glimlach bij me dragend als een juweel.

Dit is te pijnlijk. Ik moet hiervan afzien. So - hum. Zweet jeukt achter in mijn nek, op mijn hoofd tussen mijn weelderige haardos. Hitte daalt op me neer: een vuist die me de grond in wil boren. Golven blijven me doorstromen, golven als die van de zee. So - hum. Jij blijft nu aan de babyfoon gekluisterd, ik besluit te gaan zwemmen. Even later werkt koelte op me in als daarnet de warmte. Ik zwem en

[p. 40]

zwem en zwem... bevrijd me van jeuk. Langzaam wordt alles verdraagzaam, en als ik terugkeer is de hitte een weldaad.

Visualiseren helpt.

‘Luister eens,’ zeg je en reikt me het apparaatje aan. Ik hoor het al: Marscha maakt muziek met de slinger. In mijn hoofd klinkt lieflijk getingel: tingeling, ting, tingeling - en we lachen van plezier, we kussen vergenoegd.

Dan is het tijd voor haar voeding. In mijn eentje betreed ik barrevoets de marmeren vloer in de hal van het gebouw. Kilte, een lichte duisternis, mijn ogen moeten wennen. De lift voert me omhoog naar de tweede verdieping. Ik open de deur. Hier heerst de stilte. In de keuken haal ik de fles uit de koelkast en leg hem in de verwarmer. Neuriënd loop ik alvast naar Marscha, om haar te wekken, om mezelf te plezieren met mijn dochter in mijn armen, mijn vinger in haar vuistje, mijn vinger over haar voorhoofd, glijdend over haar neusje, springend naar haar onderlip, die ik altijd even omlaag trek. De vloerbedekking is zacht en voelt aangenaam. Alles heel verlaten. Als ik drie stappen verder me over het bedje buig, weet ik dadelijk wat ik zoek; de glimlach is van haar gezichtje verdwenen.

Dit is onnodige zelfkwelling! Kom, ophouden nu. Meteen. Ik slik, meerdere keren slik ik mijn grief weg en laat me daarbij door niets of niemand in de weg staan. Dit is wat telt. Wat is en bestaat. Mijn adem schokt en stoot, giert en piept, een traan glijdt over mijn wang - maar dan ben ik plots heel kalm en - eindelijk - ontspannen. Overvallen door een onverwacht welbehagen. Mijn rug houd ik recht, van kruin tot stuit ben ik één rechte lijn. Mijn schouders zijn laag en zacht, mijn handen open, op mijn gelaat geen plaats meer voor rimpels. Alles is nu anders, in één keer is niets nog wat het was. Herinneringen stromen uit mijn lijf in de grond, en als ik in mijn voorhoofd kijk, daar waar daarstraks nog spieren werden opgerekt, pijn werd ervaren, beelden om de eerste rang streden, zie ik een glimlach op het gezicht van Sai. Geluidloos adem ik uit (hum) en voel een tinteling op mijn wangen. Droefenis verdwijnt.

Marscha. Marschaka. Ze was een mensje. Geen baby meer - een klein mensje van zes maanden. Daar beneden, onder de daken en nog dieper, tussen ramen en muren.

Loslaten nu. De laatste restjes vervluchtigen. Overgeven, goed, rust.