Hollands Maandblad. Jaargang 1995 (566-577)

[p. 37]

Deze kant boven
door Joris Denoo

Plasgeld

Hoera. Feest in het land. Overal blijde gezichten. Iedereen trekt zijn portefeuille uit zijn kontzak: daar is Vlaanderens grootste boekenbeurs weer! Wil je weten hoe ik daarover denk? Ik haat de meeste boeken. Omdat ik ze niet zélf heb geschreven. Of omdat ze mooier zijn dan de mijne. Boeken gebruik ik als boekensteun voor ándere boeken. Maar sommige lees ik wel tien of twintig keer. Bijvoorbeeld het Grote doe-het-zelf Huttenbouwboek. Voor als ik op een onbewoond eiland aanspoel. Of Bouw Zelf Uw Zandkasteel. Voor als ik me in de woestijn terugtrek. Het is jammer, maar in gesprekken over boeken gaat het altijd over hetzelfde: dat ze te duur zijn. Is dat zo? Een boek kost net zo veel als zeven Duvels, of een pepersteak, of een parkeerboete. Nee dus. Want als je ze koopt, blijven ze bij je. Duvels worden uitgeplast, pepersteaks veroorzaken mestoverschotten en parkeerboetes zijn niet boeiend om te lezen. Kleed je niet te warm als je naar de Antwerpse Boekenbeurs trekt. Er heerst een subtropisch klimaat. Buiten ritselen gezellig de herfstbladeren over de parkeerplaatsen. Overal blinken parkeerboetes achter de ruitenwissers. Schitterend landschap. Beroemde schrijfsters en schrijvers lopen er zomaar voor je voeten. Ik stond eens in de toiletten met links van mij Gaston Durnez en rechts van mij Tom Lanoye. In de damestoiletten hoorde ik spoelwater gorgelen. Dat was Kristien Hemmerechts. Tussen de zwaaideurtjes die de beide compartimenten van elkaar scheidden, raakte ik bijna klem: Jozef Deleu kwam eraan. Om te plassen en zijn haar te kammen. Ik gaf hem voorrang van averechts. ‘Dag Jozef,’ groette ik. ‘Ha Joris,’ zei Jozef. ‘Wat staat er dit jaar op het programma?’ ‘Als we maar gezond zijn, Jozef.’ Dat beaamde hij. ‘Weet je wat?’ vervolgde hij. ‘Laten we een Duvel drinken in zaal 4. Straks signeer ik daar. Ik laat omroepen dat ik een kwartier later op de stand zal zijn.’ ‘Goed,’ knikte ik. ‘Je bent een schrijver naar mijn hart en nieren. Ook naar mijn lever. Ik laat mijn naam ook even omroepen.’ ‘Signeer je ook?’ ‘Mijn nieuwe boek is van de persen gerold: Boekje voor het Bloeden. Als ik nu mijn naam even laat omroepen, verkoop ik er straks drie kilogram méér van.’ Jozef Deleu keek me argwanend in de ogen en begaf zich toen zuchtend met zijn erfdeel naar zo'n herenhokje. Ik scharrelde naar plasgeld. ‘Schrijvers betalen niet,’ riep Jozef. ‘Hoe herkennen de toiletmadammen de schrijvers?’ ‘Omdat die veel vaker dan anderen komen plassen.’ ‘Zouden we dan niet beter wc-rollen signeren?’ stelde ik voor. ‘Goed idee. Doe maar honderd drollen voor mij. Ik bedoel: rollen,’ piepte een dunne stem achter mij. Ik keek om en herkende Jef Geeraerts. Hij kwam ook plassen. Vier Vlaamse schrijvers stonden daar voor 80 bf te plassen. Buiten ritselden dode bladeren en flapten parkeerboetes in de herfstwind. Een mooie dag te Antwerpen.

[p. 38]

Ouders van Nu

Bij vriend Fred was er weer bedroevend weinig nieuws. Voor de tiende keer deelde deze veertiger mij mee dat hij wel eens zou opbellen. Ik moest me dan gereed houden: we zouden met zijn ballon de lucht in gaan, naar onbestemde vertes. Als God 't bliefde en als de wind goed zat: naar Henegouwen. We zouden ons héél vrij voelen. Voor de tiende keer deelde ik ballon-Fred mee dat ik geen telefoon had. ‘Nee Fred, echt waar. Ik heb geen telefoon. Als je me eens mee de lucht in wil zwieren, kom dan gewoon op mijn dak landen.’ Iemand die niet kan luisteren maakt me razend. Drie kinderen had Fred. Ik wenste die naar de maan. Want ze zaten te gniffelen en te smoezen en mijn kop te bekijken, ondertussen veinzend dat ze met hun hypermodern, onbreekbaar speelgoed bezig waren. De oudste was al zo hoog als de grootste kamerplant in huize Fred. Het speet me al dat ik vriend Fred in eigen nesten had opgezocht. Nu begreep ik ook waarom hij af en toe met zijn ballon daar bovenuit wou stijgen, met een hele grote, diepe zucht. Marianne, zijn vrouw, verschool zich achter de lente-Avenue. Ik zonk dieper en dieper in een design-fauteuil weg. Fred de koene ballonvaarder laveerde tussen zijn nageslacht door om nog twee streekbieren te halen. Ik strekte mijn benen uit. Ik had zó graag mijn vuile voeten op het salontafeltje gelegd. ‘Zo,’ zei Fred. Visioenen van een vroeger, jong leven trokken aan ons voorbij. ‘Tja,’ zei ik. Luisterde Avenue-Marianne nog mee? ‘Waar waren we ook weer?’ ‘Euh... van weinig belang.’ Het werd donker. Ik wou weg. Weer hoorde ik de Avenue ritselen. ‘Zeg Fred, zie maar dat je met je ajuinvormig gevaarte niet tegen een televisiemast vaart, anders krijgen we veel sneeuw,’ grapte ik. God, eigenlijk moesten we nu met z'n tweeën in een roezemoezend café zitten. Maar dat zat er nu niet in: te veel dreiging ging van die Avenue uit. Ik begon me op te winden. Als een woeste Menapiër greep ik dat streekbier vast. De gifbeker. Ik morste. Fred grijnsde laf en loerde naar Marianne. ‘Drie kinderen, een beroep, een ballon, hoe doé je het toch, Fred?’ fluisterde ik gemeen. Hij boog zich naar mij toe. ‘En een vrouw,’ zei hij zacht. ‘Vergeet de vrouw niet. Ik bel je deze week nog wel eens op.’ Verslagen leverde ik me weer aan te veel design over. ‘De groeten aan je vrouw en je kinderen,’ zei Fred nog aan de deur. Ik duwde brutaal een lelijke gatenplant opzij. ‘Zal ik doen,’ knikte ik. ‘Enne... hou je klaar hé. Als het zover is, bel ik je zeker op.’ ‘Ja Fred,’ zei ik doodvermoeid. ‘Doe dat. Maar ik heb geen telefoon.’ ‘Oké,’ zei hij. Fred luisterde godgenageld nóóit. Als hij me ooit van mijn leven met die bolgeblazen reclameajuin van hem mee de lucht in zou nemen, had ik nog altijd de keuze: springen of niet springen. Of Fred een duwtje geven. Gewapend met deze baldadige gedachten verliet ik het ruime huis van mijn ballonvriend. En het begon te regenen. God, wat regende het toch weer naarstig.

[p. 39]

Jonge Ouderen

Waarom begint iemand van de ene op de andere dag zijn haren naar achteren te kammen? (Daarvóór was hij voor de vooruit.) Hoe komt het dat iemand plotseling van koffie begint te houden? (Vroeger bunkerde hij slóten alcohol en cola.) Wanneer begint iemand de wallen onder zijn ogen als jaarringen te beschouwen, zoals bij de bomen? (Voorheen: lauwerkransen.) Het is de ziel die dit dicteert. De ziel bevindt zich in de linkeroorlel. (Vandaar de zinsnede: ‘Als de ziele luistert...’) Als iemand voor de spiegel met een bedenkelijk gezicht aan zijn linkeroorlel staat te frutselen (dat schiereilandje kippevel), dan wil dat zeggen: de ziele spreekt. En als de ziele spreekt, dan moeten het hart en het hoofd luisteren. Zo spreekt de ziele: ‘Man, het is nu welletjes geweest. Vlot en tof moet je niet meer proberen te zijn. Je vlot is stuurloos, de toffigheid hangt er in treurige vodden bij. Neem nu eens een fotokopie van je vader, je grootvaders, je voorvaders, hark je haar op maat, kies wat kleren op maat, hou maat in het drinken, en kies maten die ook maat kunnen houden. Zo kun je nóg eens veertig jaar doorbaggeren. Zoals je vaderen het je hebben voorgedaan.’ (En ik die altijd als motto had: ‘Liever de wind dan een hark om bladeren op te ruimen’!) En, o wonder, dan komt er een jonge gast op je af, zo'n zwarte vogel in recycle-kleren, en hij zegt: ‘Maar dát vind ik nu eens tof en vlot, dat achterovergeharkt haar, die ringen onder je ogen, en die emmers koffie die je met Special Agent Cooper-achtige gebaren in dat oude hoofd van je giet! Toffig!’ Dan zijn er twee mogelijkheden om zoetjes wraak te nemen op dit ontzagwekkende misverstand. Ofwel laat je je haar in een staart tussen je schouderbladen bungelen. Ofwel begin je marathons te lopen. Twee lange ingrepen dus. Je verandert je eigen schaduw, en daarna probeer je die te ontvluchten. Waar loop je dan naartoe? De eindmeet is voor iedereen gelijk: strooiweide of graf. De lat ligt er voor allemaal gelijk: zeer plat. De ultieme democratie waar velen van dromen.

Post Scriptum: het voorgaande is volledig in de mannelijke vorm geschreven. Maar het gaat ook op voor oude meisjes. Vrouwen dus. Met deze verschillen: die knippen dan hun staarten áf. En in plaats van te gaan lopen, en koffie te slurpen, blijven ze zitten bij streekbieren, na een avond Afrikaanse dans of biceptuele stroomlijnjazz. Hun mannen laten we maar lopen. Want de aardbol is rond. Midlife? De koffiekoppen-carrousel in Bellewaerde. Krampen na de echte match en vóór de verlengingen. Of iemand die tegen je zegt: ‘God, wat ben jij grijs geworden zeg!’ Dan antwoord je: ‘Vroéger was ik God. Nu niet meer. En groen.’ Om je te troosten denk je dan aan leuke dingen. Dingen die beter of mooier worden naarmate ze ouder zijn. Wijn. Violen. Wijn die méé de Val van het Romeinse Rijk veroorzaakte. Violen die het zinken van de Titanic begeleidden. Zo komen we weer bij de ziel uit: het hoorapparaat voor een geweldige stilte.

En bij koffie, dat geweldige bakje inktzwarte troost.

[p. 40]

De Herberg der Vurige Meisjes

Drie witgeweeste gevelschilders bestuderen met medische aandacht de oosterse vrouw achter de toog. ‘Ze mag er gerust zijn,’ zegt er een. ‘Chinezen, nouvel kwizienen of op z'n Frans?’ vraagt een ander. De derde lacht kort. ‘Ruimtepolitie,’ zegt mijn zoon. ‘Die mannen zijn van de ruimtepolitie. Als de raketten botsen, moeten zij dat regelen.’ Ik knik dat het waar is. Dan valt zijn oog op de vliegemepper die naast de deur van het café hangt. ‘Kijk pa: ze hebben hier een meisjesmepper.’ ‘Ja,’ lach ik. Op school slaat hij de meisjes gewoon met zijn vlakke handje op hun gatje. Thuis gebruikt hij een mepper die zijn armpje verlengt. Daar lopen dan die twee krengen van zussen rond. Ze krijgen er altijd van langs. ‘Het zijn astronauten die voor politie hebben geleerd,’ zegt hij weer.

Het oosterse meisje rookt en kijkt naar niks, met die drie geile apostelen op een rij vlak voor haar neus. Het is schafttijd. Achter haar hangt een prent aan de muur. Daar staat op: De Herberg der Vurige Meisjes. Eén van de schilders drinkt cognac uit een glas zo groot als een bokaal waar vissen in worden gehouden. ‘Die meneer drinkt uit een aquarium,’ deelt mijn nakomeling me mee. Hij volgt altijd mijn blikken om te kunnen zien waar ik naar kijk. Dan zegt hij daar iets over. ‘Zou je haar op haar kontje durven slaan als we weggaan?’ vraag ik fluisterend. ‘Van die donkere mevrouw?’ fluistert hij onkuis terug. ‘Ja.’ Hij neemt haar grondig op. Dan bekijkt hij míj met grote ogen. ‘Je doet dat toch vaak thuis? En op school?’ ‘Met die mepper daar?’ ‘Neenee, met niks. Gewoon met je hand, bedoel ik.’ Als hij zó zijn wenkbrauwen optrekt, worden zijn ogen vierkanten van verwondering. ‘Durf jíj dat dan??’ ‘Daar ben ik al te groot voor.’

Om drie minuten vóór twee verlaten de gevelschilders het café. Ze beklimmen aan de overkant van de straat de steigers voor het bankgebouw. ‘Het zijn échte astronauten,’ zegt mijn zoon. ‘We moeten nu ook naar huis,’ constateer ik. Hij drinkt zijn limonade op. We schuifelen langs de toog naar buiten. ‘Dag.’ ‘Dag madammeke,’ hoor ik hem baldadig mompelen. Maar hij steekt geen handje uit. Ze knikt vriendelijk.

Als we buiten zijn, zien we dat er een ongeval is gebeurd. Het verkeer stremt. In de verte nadert een blauw zwieplicht. De gewone politie komt eraan. We wachten en bekijken de blikschade. Ook de oosterse vrouw uit De Herberg der Vurige Meisjes komt even naar buiten. Ze maakt aanstalten om de straat over te steken. ‘BETOETERD!!’ roept mijn zoon plotseling. Hij geeft haar een triomfantelijke klap op de bips. Dat is zijn overwinningskreet, thuis en op school, met of zonder mepper. Vier-hoog aan de gevel van het bankgebouw beginnen drie witgeweeste ruimtepolitiemannen te applaudisseren. ‘Zie je wel dat ik durf?’ zegt mijn zoon. Met de allermooiste ogen ter wereld kijkt het meisje uit het Oosten mij aan.

[p. 41]

Café in Vlaanderen

Ik groet de hele mensheid vanuit café De Woede der Noormannen ergens in Vlaanderen. Het is een café om de hoek. (Alle cafés zijn om een hoekje). Ik zit er soms een dik halfuur te doen alsof ik naar niks kijk en aan niets denk. Gewoonlijk bestijg ik een kruk aan de toog. Stoeltjes en tafeltjes in een slagorde opgesteld zijn niets voor mij. Op mijn kruk zie ik vlak voor mij de handgeschreven mededeling die aan de muur is vastgeprikt: ‘Zonder toelating van Linda niet achter den toog - Linda.’ Het tot hoofdletters gepromoveerde niet springt in alle ernst uit de band. Die mededeling vanwege de cafébazin Linda hangt naast een kastje met sigaretten, chocola en wafels in plastic verpakking. Linda zelf is een levend bewijs van ‘lust for life’. Ze moet een godgenageld mooi meisje geweest zijn. Ik schat dat ze nu eind veertig is. ‘En nog goed bewaard,’ zouden ze er hier aan toevoegen. (‘Door al dat sterk water om haar heen,’ voeg ik daar aan toe. ‘Alcohol, weetjewel.’) Ze is nu te dik geworden, maar haar vlees heeft nog altijd de stralingskracht en het lokvermogen van een vuurtoren. Haar stem is wonderbaarlijk rauw. Ze praat hard en vlug, en ze zegt dingen waar het mansvolk van schrikt. Ze is een engel en een duivelin. Ja, er bestaan nog mooie zekerheden in de grote, boze wereld. In De Woede der Noormannen staat nog zo'n juke-box. Vlaamse schlagers zijn er niet van de lucht. En daarboven hangt een poster waarop een koppel aanstalten maakt om één vlees te worden. Ik zit daar dus te doen alsof ik aan niks denk. Naar niks kijk. Alsof Linda, deze Titanic die niet wil zinken, me geen ene moer kan schelen. Eigenlijk zit ik aan heel ingewikkelde dingen te denken. (Ze vroeg me eens of ik misschien een kunstenaar was. ‘Nee,’ zei ik. Want met ‘kunstenaar’ bedoelen ze hier altijd ‘schilder, artist’.) Terwijl die heel ingewikkelde dingen mijn hoofd opvullen, kijk ik naar de kettingrokende bierdrinkers. Ze zijn allemaal voor Linda gekomen. Ik niet. Het dik halfuur dat ik hier zit, vliegt zó voorbij. Aan een tweede koffie ben ik nooit toe. Ik zit altijd volgepropt met moeilijke gedachten. Ik vergeet er zelfs die éne koffie door. Elke week gaat dat zo. En na dat halfuur vertrek ik dan, de drukke, wijde wereld in. Ik ga het hoekje om. Naar mijn zeer blauwe auto, zeer wettelijk in de omgeving van het station geparkeerd. Daar pik ik dan één van mijn dochters op, vers van de trein. ‘Hoi,’ zegt ze soms. ‘Heb je weer zitten dromen dat je cafébaas was?’ ‘Nee,’ lieg ik altijd. ‘Hoe was 't op school?’ ‘Goed,’ jokt ze. ‘Aha. Ook de scheikunde?’ ‘Mmjaa...’ Mijn eigen scheikunde was ook een leugen: die ene koffie bestaat niet. Het is altijd een duvel. En cafébazin Linda bestaat evenmin. Ze heet Rita. En De Woede der Noormannen is een veel te lange naam voor een café om het hoekje. En een veel te mooie. Laten we het daar bij houden.