Hollands Maandblad. Jaargang 1994 (554-565)

[p. 35]

Hogere algebra
door Karl Vissers

Zowel mijn zus als ik hadden in de liefde niet bijster veel geluk. Niet dat wij lelijker, dommer of onhandiger waren dan de doorsnee van onze leeftijdsgenoten, integendeel. Het viel gewoon niet mee.

Mijn zus had er in de twee jaar dat ze op kamers zat een klein legertje jongens op zitten. Mooi met blond haar en blauwe ogen, alternatief met een professorenbrilletje, rijk met een sportwagen, gespierd met een surfplank. Geen van hen mocht blijven, zij bleef bij niemand. ‘Ach,’ zei Marion, een van die zeldzame momenten dat ze me in vertrouwen nam, ‘jongens. Ik mag ze wel. Ze zijn liefen aandoenlijk, en ze doen altijd zo vreselijk hun best. Maar er zit meer áán dan ín.’

Bij mij lag het wat anders, ik kon niet kiezen uit het grote aanbod waarover zij beschikte. Ik had wel wat meisjes gekend, Ellen bijvoorbeeld, maar ik bleef in het dorp waar we woonden geloven in de fabel van de gulden snede, dat gruwelijke sprookje van de goddelijke verhouding, dat absurde verhaal dat onwrikbare harmonie als bereikbaar ideaal voorspiegelt. Daarom hoedde ik me ervoor me vast te bijten in de klossende klompjes en blije bloemjurkjes die mijn pad kruisten.

Ik vertelde Marion steeds weer dat ze me tijd moest gunnen. Dat mijn moment wel zou komen, in oktober bijvoorbeeld, wanneer ik ook zou gaan studeren. Wiskunde. Mijn keuze stond al jaren vast. Hogere algebra. Integraalrekenen. Logica. Analytische meetkunde. Statistiek. Infinitesimaalanalyse.

En Marion legde haar hand op mijn schouder en knipoogde eens.

Het was helemaal anders dan ik me voorgesteld had. Ik werd zo met werk overstelpt dat er nauwelijks tijd overbleef om me voor het Moment beschikbaar te stellen. Ik liep van aula naar bibliotheek, van boekhandel naar mentoraat en begreep niet hoe Marion, naast wie ik nu woonde, zoveel tijd voor weer een ander jongensgezicht kon reserveren.

Zodra ik 's avonds klaar was, dwaalde ik in het stadscentrum rond. In steeds weer een ander café bestelde ik aan de bar een biertje en keek en wachtte. Meisjes kwamen nooit alleen, maar vergezeld van jongens (en dan gedroegen ze zich schuchter en bleven ze op de achtergrond) of van andere meisjes (en dan giechelden ze samenzweerderig en kwetterden ze als mussen). Ik vroeg me af hoe lang het zou duren tot er iemand kwam binnenwandelen die me strak in de ogen keek en net als ik onomstotelijk zou weten, zou zien, zou voelen. Na verloop van tijd vertrok ik en werkte op mijn kamer wat notities bij. Termen en begrippen die ik moest onthouden schreef ik op steekkaarten die ik later alfabetisch rangschikte.

Inverse functie. Is de betrekking tussen x en y gegeven door de vgl. y=f(x), dan kan men ook zeggen, dat x van y afhangt en schrijven x=g(y), waarbij de functies f en g in het algemeen verschillend zullen zijn.
Permutatie. Het aantal permutaties Pn is het aantal mogelijkheden, waarop men n elementen kan rangschikken.

Wanneer het geweld in Marions kamer enigszins bedaard was, ging ik slapen.

In het weekend treinden we samen naar huis. Ik met een tas vol boeken, Marion met haar koffer met lakens. Ze vertelde niet veel, die zaterdagochtenden, en wat ze vertelde hoorde ik liever niet. Steeds vaker keek ik uit het raam.

In het station waar we van de trein stapten moesten we een klein kwartier op de

[p. 36]

20a (Hasselt-Maastricht) wachten. Van dat kwartier op die zaterdagmiddagen herinner ik me, voordat ik Bea daar alleen op een bank zag zitten, de herfstregen en de stank van busuitlaten. De knagende honger. Het ontmoedigende vooruitzicht van weer een zaterdagavond in een rokerig café met plakkerige cirkels op bruine kaarttafels en urine naast de toiletpotten. Maar Bea veranderde alles. Ik wist het meteen zeker. Het was onweerlegbaar en onherstelbaar. In mijn hoofd verspreidde het besef zich in gloeiende baantjes naar mijn kruin, mijn neus, mijn oren. Ik keek ademloos naar die ogen als strepen. Die fijne krullen. De strakke jeans om die perfect curvende benen. De diepe v-hals ondanks de bijtende kou. Bea - ik wist toen nog niet dat ze Bea heette - knikte naar Marion.

‘Ken je haar?’ vroeg ik schor.

Marion haalde haar schouders op.

‘Ik heb haar eens ergens gezien, ja. Op een fuif of zo. Er was wat met haar. Misschien had ze gewoon te veel gedronken.’

‘In Leuven? Studeert ze?’

‘Natuurlijk in Leuven, en weet ik veel of ze studeert. Vraag het haar zelf. Als je durft tenminste.’

Het was zaterdagmiddag, Marion had net een vrijdagnacht achter de rug, ik moest haar met rust laten. Ik vroeg niet verder, maar registreerde op welke bus Bea stapte. Bilzen-Spouwen-Tongeren. Lijn 28. Het was perfect. Achtentwintig is een volkomen getal (de som van de getallen waardoor een volkomen getal kan worden gedeeld is weer precies dat getal). Volkomen getallen zijn bijzonder zeldzaam (precies vier tussen één en tienduizend) en getallen zijn zinnebeeldige symbolen. Alle ideeën betreffende de aard der dingen zijn erin uiteengezet. Pythagoras.

De week daarop bleef ik 's avonds op mijn kamer. De rondzwervingen in het stadscentrum waren onnodig geworden. Het gepiep van Marions matras stoorde me niet meer en haar gekir en gegrom 's nachts vervulden me met spanning in plaats van met afgunst.

Ik werkte aan mijn steekkaarten en brak mijn hoofd erover hoe Bea te benaderen. Gewoon op haar bank toestappen en haar zeggen dat...? Naast haar gaan zitten en wachten? Marion laten vragen of...? Een briefje met een uitnodiging?

Besluiten. Het proces waarin een handeling uit een aantal alternatieve handelwijzen wordt uitgezocht. Irwin D.J. Bross.

Ik moest het via Marion proberen. Zij was mijn enige contactpunt. Ik kookte die week drie keer voor haar en opende herhaaldelijk de deur als er voor haar gebeld werd. Het was nu een jongen met een belachelijk geitesikje en bakkebaarden die in een scherpe punt uitliepen. Maarten heette hij. Hij kon geweldig tekeergaan.

De derde nacht van die week hielden ze me 's nachts wakker. Ik stond op, ging aan mijn tafel zitten en probeerde te werken. Ik schreef haar naam op een steekkaart. Bea. De tweede en de vijfde en de eerste letter van het alfabet. Acht samen. Bea. Daaronder schreef ik mijn naam. Nico. Veertien en negen en drie en vijftien. Eenenveertig. Samen negenenveertig. Zeven maal zeven. Het was duidelijk. Het Moment was aangebroken.

Ik verfrommelde het briefje dat in mijn hand klam geworden was. Ze was er niet, de bank was leeg. In mijn hoofd groeide een zwarte vlek die op mijn ogen drukte. Radeloosheid. Uiteindelijk wist ik niets van haar, ik had geen enkel aanknopingspunt. Tevergeefs zocht ik steun in Marions ogen.

‘Dat meisje dat hier vorige week zat,’ zei ik, ‘ze is er vandaag niet.’ Ik knikte eens naar de lege bank.

‘Welk meisje?’ vroeg Marion. Ze was uit haar normale doen, ze keek somber uit haar grote ogen. Het geitesikje voldoet niet, dacht ik, ook hij schiet tekort.

‘Met die zwarte krullen,’ zei ik, ‘je kende haar.’

[p. 37]

‘Oh,’ zei ze, ‘Bea. Ik heb haar deze week nog gezien. In De Schuit. Ze zit in Maartens jaar.’

Maarten studeerde geschiedenis. Geschiedenis is het enige vak dat wat zinnigs over de toekomst zegt, zei hij. Ik was er niet op ingegaan. Gelukkig, de druk boven mijn ogen verminderde.

‘Met Maarten kan je het wel vinden, hè?’ probeerde ik voorzichtig.

Ze haalde haar schouders op.

‘Ik weet het niet meer,’ zei ze.

Hoe bedoel je, wou ik vragen, maar het was nu niet het ogenblik. Ik wilde terug naar Bea voor het te laat was.

‘En die Bea, viel die een beetje mee?’

Marion knikte. ‘Een toffe,’ zei ze. ‘Ze begrijpt dingen.’

Daar moest ik het mee doen, maar het was voldoende. De zwarte vlek was helemaal verdwenen.

‘Ik ga volgende week misschien eens mee naar De Schuit,’ zei ik. Ik vermeed haar aan te kijken.

‘Mij best. Dan kan jij mooi naar Maarten luisteren als hij weer begint te emmeren,’ zei ze en knipoogde eens. Ik vond haar pijnlijk mooi zo. Ik was blij met mijn zus.

‘Kom je?’ vroeg Marion. Ze was volledig opgemaakt en rammelde met haar sleutels. ‘Je wilde toch zo graag mee?’

Ze overviel me, maandagavond ging ze zelden weg. Ik zat in mijn joggingpak aan mijn tafel, had nog niet gedoucht.

‘Hoe laat heb je afgesproken?’ vroeg ik.

‘Een uur geleden. Ik kom niet graag als eerste.’ Ze bleef in de deuropening staan. De sleutels cirkelden rond haar wijsvinger.

[p. 38]

Ik klapte mijn statistiekboek dicht. Een van de steekkaarten viel op de grond.

‘Had je me dat niet eerder kunnen vertellen?’

‘Vergeten,’ zei ze. ‘Haast je nu maar.’

‘En Maarten?’ vroeg ik.

‘Weet ik veel,’ antwoordde ze. ‘Die zal er wel zijn, denk ik?’

Het ging niet goed met Maarten. Althans, niet met Marion en Maarten. Hij kwam minder vaak, zij vertelde steeds minder over hem. Daarom was ze zo prikkelbaar.

‘Kan je nog even wachten?’ vroeg ik.

Ze schudde haar hoofd. ‘Je weet waar het is. Ik zie je daar wel.’ Ze liet de deur openstaan en nam telkens twee treden tegelijk naar beneden.

Ik raapte de kaart op die gevallen was, nam een douche, poetste mijn tanden, trok wat passends aan en haastte me naar buiten.

Maarten stak zijn hand naar me op. Hij zat alleen aan een tafeltje.

‘Ze zijn aan het dansen,’ zei hij en wees naar de verste hoek van de zaak, waar een danspodiumpje geïmproviseerd was. Aan- en uitflitsende spots wierpen paarsrood licht op de vloer. Bea maakte voortdurend sierlijke draaibewegingen, waarbij haar jurk fladderend om haar heen cirkelde. Haar benen. Haar haar. Het zweet op haar verhitte gelaat.

‘Zal ik wat te drinken halen?’ vroeg ik. Ik moest wat doen, ik wilde niet domweg gaan zitten en zo meteen overvallen worden.

Maarten haalde zijn schouders op.

‘Je doet maar,’ zei hij. ‘Ik blijf niet. Ik zou wel gek zijn.’

‘Hoezo?’ Ik had er geen idee van wat hij bedoelde.

‘Die zus van je,’ zei hij. ‘Je weet toch hoe ze is.’

Op de tafel stonden twee lege colaglazen. Maartens biertje was half op. Ik klemde de drie glazen tussen mijn duim, wijs- en middelvinger.

‘Trek het je niet aan,’ zei ik. ‘Ze heeft zo haar buien. Dat waait wel over.’

‘Overwaaien? Niets overwaaien. Je bent zo of je bent zo niet. Punt.’

Met mijn vrije hand klopte ik hem eens op zijn schouder en liep naar de bar. Ik vroeg me af hoelang Marion zo door zou gaan. Ze speelde met jongens. Ze gingen als kaarten door haar vingers. Ze schudde en speelde en deelde weer.

Marion en Bea kwamen weer toen ik met de cola's en het bier terugkwam. Ik zette de glazen op tafel en knikte eens naar Bea. Ik twijfelde tussen een hand en een zoen en liet het te lang duren.

‘Is cola goed?’ vroeg ik en ging op de stoel naast de hare zitten.

Ze lachte eens naar Marion. ‘Cola is prima,’ antwoordde ze. Ik probeerde in haar ogen te blijven kijken zonder te blozen.

‘Marion heeft me over jou verteld,’ begon ze.

‘Ai,’ zei ik en bloosde toch. ‘Dat belooft niet veel goeds.’ Ik vroeg me af wat Maarten dacht. Ik wou dat Marion zich wat met hem bezighield.

‘Integendeel,’ lachte ze. Donkere ogen. Kraakwitte tanden. Gouden cirkeltjes in haar oren die het licht opvingen en terugkaatsten.

‘Ze heeft me verteld wat een lieve jongen jij bent.’ Ze legde haar hand op mijn vingertoppen en keek even naar Marion, die van haar cola nipte en nauwelijks opkeek toen Maarten zijn sigaretten in zijn jaszak propte.

‘Ga je mee?’ vroeg hij. Hij keek mijn zus strak aan terwijl hij zijn jas aantrok.

‘Ga jij maar,’ zei ze. ‘Ik blijf hier.’ Ze wierp hem een kushandje toe. Of beter: ze wuifde hem weg. Ik had met Maarten te doen, hij ging volkomen af. Ik kon hem zo niet laten gaan.

‘Wacht even,’ riep ik hem na, ‘ik kom mee.’

In een café in de buurt bleef ik bij hem tot ik zeker wist dat hij geen domme din-

[p. 39]

gen zou doen. Daarna ging ik terug naar De Schuit, maar Marion en Bea waren er niet meer. Wat een lieve jongen jij bent, echoode het nog na.

Er kwam niemand anders voor Maarten en Marion praatte ook niet meer over hem. Goed, dacht ik, ze gaat eindelijk van haar chaotische leven iets zinnigs maken. Ze had me terloops nog wel gevraagd hoe het die avond afgelopen was, en gezegd dat Bea het had kunnen waarderen dat ik me zo bekommerd had. Om Maarten, om mijn zus, om haar. Ik keek verrast op en vroeg Marion waar Bea eigenlijk woonde. Ik schreef het adres op en gunde haar haar grijns.

Net die week ontving ik een brief van Ellen. Ze vroeg zich af hoe het met me ging, ze had me al een hele tijd niet meer gezien. Of ik in het weekend wat met haar ging drinken? Grappig, dacht ik: hoe kalmer Marion het heeft, hoe meer aandacht ik krijg.

In mijn brief naar Bea schreef ik dat ik haar graag eens zou opzoeken. Dat ik haar zo overdonderend vond en dat ik hoopte haar zaterdag weer bij het station te zien. Ik voelde me vreemd rustig toen de brief gepost was en stortte me haast opgewekt op formele logica.

Die zaterdag stond Bea ons bij het station van Leuven op te wachten. Ze wuifde. Warmte schoot van mijn middenrif naar mijn hoofd. ‘Dag Nico,’ zei ze. Ze knipoogde en kuste Marion op haar wang.

In de trein ging ze naast Marion en tegenover mij zitten. Ze zei niets van mijn brief. Ze speelde met het medaillon dat om haar hals hing en keek opgewekt.

‘Sorry van maandag,’ zei ze plots.

‘Geeft niet,’ antwoordde ik zachtjes. Haar ogen waren groen aangezet. Groen en zwart en onweerstaanbaar.

‘Maarten deed zo vervelend,’ zei ze.

‘Ik begrijp het wel,’ zei ik. Marion keek me aan, haalde vervolgens een tijdschrift uit haar handtas. Ik voelde het zweet in mijn handen.

‘En we zijn meteen vertrokken omdat we dachten dat hij terug zou komen,’ zei Bea. Ik knikte en vroeg niet verder. Ze excuseerde zich. Ik keek naar beneden, naar haar halfhoge laarsjes die in spitse punten eindigden.

‘Misschien kan ik het goed maken,’ zei ze. Ik keek op. Haar ogen, zwart en groot, staarden mij aan. Haar mond een langgerekte rode streep.

‘Ik zal eens koken volgende week. Kun je vrijdag rond zeven?’

‘Vrijdag is prima,’ antwoordde ik en lachte naar haar. Marion keek van haar tijdschrift op, knipoogde en las verder. Bea zakte wat onderuit, rustte haar slaap tegen de hoofdsteun van haar stoel en sloot haar ogen. Ik haalde mijn zakdoek uit mijn broekzak en hield die in mijn handen. Zo bleven we zitten tot we in Hasselt op de trein naar Luik overstapten. Marion las. Bea sliep. Ik was gelukkig.

In café Op de Hoek kwam Ellen meteen naast me staan. Ik had van mijn kruk kunnen afstappen en haar laten plaatsnemen, maar deed het niet.

‘Je hebt mijn brief gekregen,’ zei ze, alsof ze verbaasd was over de efficiëntie van de post. Ze legde de arm met het macramé polsbandje op mijn schouder.

‘Het was zo lang geleden,’ zei ze. Het klonk als een verontschuldiging.

‘Wat wil je,’ zei ik, en nam een slok. Ellen haalde haar arm weg.

‘En?’ vroeg ze, ‘valt het mee, studeren?’

‘Het is hard werken,’ zei ik, ‘maar het lukt wel.’

Ellen knikte.

‘Volgend jaar wil ik geschiedenis gaan doen,’ zei ze.

‘Geschiedenis is tenminste ook een wetenschappelijke discipline die iets fundamenteels over de toekomst kan zeggen,’ zei ik.

[p. 40]

Ze bestelde een cola en vroeg of ik ook nog iets wilde. Ik schudde mijn hoofd. Jij bent Bea niet, dacht ik.

Die week was het ongewoon rustig op Marions kamer. Ze was er haast nooit en er werd nauwelijks voor haar aangebeld. Ze was ook het hele weekend weggeweest en leek me opvallend vrolijk, maandagochtend in de trein. Ze heeft eindelijk een jongen gevonden die ze echt de moeite waard vindt, dacht ik. Voor wie ze zelfde straat op gaat. Alles kwam terecht.

Aan mijn bureau probeerde ik mij in formele logica te verdiepen. Ik werkte aan mijn begrippenlijst, maar het viel me moeilijk me te concentreren.

Geldige redenering. Is een redenering geldig, dan moet de waarheid van de conclusie gegarandeerd worden door de waarheid van de premissen.

Hieronder schreef ik in potlood haar naam. Bea. BEA. Ik rangschikte de steekkaart en las de volgende paragraaf.

Waarheid en geldigheid. De enige relatie die we tussen de begrippen kunnen leggen is dat een geldige redenering nooit van ware premissen kan leiden tot een onware conclusie.

Ik schreef mijn naam naast de hare. Bea. Nico. Beanico. Nicobea. Benicao. Cobenia. Steeds weer 49. Ik zou haar een foto vragen. Een foto met die ogen. Dat haar. Die mond. Een fles rode wijn meenemen. En misschien een bloemetje. Ik liep mijn kamer eens rond, keek naar mijn gezicht in de spiegel en ging weer zitten. Nog 24 uur, 1440 minuten. Ik bladerde wat verder. Vierde hoofdstuk. Relatielogica.

In de relatielogica kan men proposities ontleden en formaliseren waarin binaire relatiepredikaties gesteld worden tussen twee individuen of objecten

Mijn zwarte broek, mijn Matinique-trui. Schone sokken aandoen net voordat ik vertrek. Beter geen bloemen. Te nadrukkelijk. Vier minuten. Nog 1436. Verder doen nu.

In sommige proposities worden meer dan twee individuen en/of objecten met elkaar in relatie gebracht; de relatie is niet meer binair, maar ternair, quaternair,..., al naar gelang het aantal in verband gestelde individuen en/of objecten.

Het lukte niet maar het kon me niet schelen. Ik schoof het boek opzij, stapelde de steekkaarten en trok mijn Nikes aan.

Ze kwam niet opendoen toen ik aanbelde. Ik telde tot dertig en belde nog eens. Drie keer kort, twee keer lang, ik had me niet vergist. Er kwam niemand. Geen gestommel op de trap, geen deur die opensloeg. Het was drie over zeven.

Ik stapte achteruit en keek naar boven. Licht achter drie van de vier ramen. Ik belde nog eens en begon opnieuw te tellen. Bij 53 kwam er een jongen aanfietsen. Hij kneep zijn remmen met alle geweld dicht en kwakte zijn fiets tegen de muur. Uit zijn broekzak haalde hij een sleutel van de voordeur.

‘Wil je eens kijken of Bea er is?’ vroeg ik.

Hij zag de fles onder mijn arm en hield de deur voor me open.

‘Ga zelf maar,’ zei hij.

‘De eerste verdieping was het, hè?’ Ik probeerde er verstrooid in plaats van radeloos uit te zien.

‘Tweede verdieping, eerste deur rechts,’ zei hij en liep voor me uit de trap op. Op de eerste verdieping trok hij een deur hard achter zich dicht.

Langzaam ging ik de houten trap naar de tweede verdieping op. Ik keek behoedzaam om me heen. Het was er duister, er waren geluiden. De trap, stemmen, muziek. De eerste deur rechts was dicht. Ik klopte aan. In de kamer verstomde wat, maar de deur bleef gesloten. Ik legde mijn hand zachtjes op de deurklink en wist niet wat te doen. Bea, dacht ik, doe open. Ik klopte nog eens, wachtte een eeuwigheid en drukte de klink naar beneden. Ik zag een hand op een borst, een mond op een schouder. Bea was rood aangelopen, haar haren plakten tegen haar voorhoofd. Marion had een gelukzalige uitdrukking op haar gezicht.

[p. 41]