Hollands Maandblad. Jaargang 1994 (554-565)

[p. 35]

Einde der tijden
Wiebe Brouwer

Na het vertrek van de zonnekoning was er bij de Optiebeurs veel veranderd. Dat had Erik Wapenaar, 43 jaar en directeur van de Financiële Termijnmarkt, een dochtermaatschappij van de Optiebeurs, ook wel verwacht. Alleen was hij opgehouden met Veermans vertrek rekening te houden. Zelfs de laatste maand had Veerman nog zo glorieus door het gebouw geparadeerd en was hij nog volop in de weer geweest met het organiseren van kleine en grote feestjes (alles uiteraard geheel te zijner ere) dat het aanstaande afscheid eenvoudig onvoorstelbaar leek.

Zijn foto stond nog steeds boven op de archiefkast in Wapenaars kamer. Vanaf die foto keek hij naar hem met toegeknepen oogjes en een tevreden grijns zoals een hereboer neerziet op zijn lijfeigenen. Wapenaar had eens overwogen om die foto bij de voordeur van de Optiebeurs te zetten met twee brandende waxinelichtjes eronder, precies zoals katholieken dat met hun heiligen doen. Veerman kwam zelf uit het Zuiden, dus hij zou de symboliek hebben herkend.

Maar nu was het ondenkbare dan toch gebeurd. De namen van de springpaarden ‘Optiebeurs 1’ en ‘Optiebeurs 2’ waren weer veranderd in Castor en Wonderboy, Stan Huygens had zijn societyrubriek met anderhalve kolom moeten inkrimpen en de maandelijkse borrels voor ‘captains of industry’, waar behalve industriëlen ook televisiepresentatoren en voluptueuze zangeressen werden aangetroffen, behoorden tot het verleden. Sic transit gloria mundi. Zo gaat de glorie der wereld voorbij.

De nieuwe president-directeur heette Slagter, en op het eerste gezicht maakte hij een redelijke indruk. In het personeelsblad liet hij naast zijn pasfoto gewoon zijn voornaam afdrukken (‘Cees’) en hij nodigde iedereen uit om rechtstreeks uit het hart te spreken. Dus toen Erik Wapenaar twee weken later door Slagter voor het diner was uitgenodigd, had Erik wat hem dwars zat opgesomd. Erik had niets weggelaten, ook niet de tekortkomingen van het bedrijf en van zijn mededirecteuren. Slagter had die avond slechts gegrinnikt.

Erik Wapenaars belangrijkste project was de bouw van een schermhandelsysteem voor het obligatie-termijncontract. Tot dusverre vond de handel in dat contract nog plaats op de beursvloer van de Optiebeurs (die door Erik Wapenaar in aanvallen van grootheidswaan altijd ‘de eigen beursvloer van de Financiële Termijnmarkt’ werd genoemd), maar binnen enkele maanden zouden de handelaren bij hun bank achter een computerscherm worden neergepoot. Erik had de komst van de schermen aangekondigd in een feestelijk schrijven, waarin hij zijn lezers dankte voor alle waardevolle suggesties die hij tijdens de demonstraties had mogen ontvangen. Weliswaar was besloten om de suggesties voorlopig niet te verwerken, maar achter de coulissen deed men toch het uiterste. Zijn secretaresse had nog net op tijd ontdekt dat hij niet met zijn eigen naam, maar met C. Slagter had ondertekend. Vierhonderd kopieën, voor alle Zetelhouders en afdelingshoofden: Erik moest er niet aan denken. Zijn secretaresse had het aangepast en hij had haar een middag lang geprezen. Maar nu kon hij dan toch tevreden zijn. Van Slagters hand had hij in elk geval nog nooit zo'n fraaie brief gezien.

De volgende morgen ging de telefoon: Hoek. Hoek heette eigenlijk Joseph Hoeks van Walraven, maar sinds een knokpartij noemde iedereen hem kortweg Hoek. Hij was floor broker voor commissionairskantoor Nieuwenhuizen en door Erik Wapenaar niet bij de demonstraties uitgenodigd. Dat was onverstandig, want Jos Hoek was niet een der makkelijksten. Zijn ouders hadden hem indertijd voorbestemd voor het beroep van tandarts. Toen die voorkeur ten volle tot hem was doorgedrongen, was hij van schrik weggevlucht naar de goudtermijnmarkt in New York en had daar vervolgens al zijn geld verloren. Berooid was hij teruggekeerd. Inmiddels was hij achtenveertig en omdat hij geen zin had om ook zijn allerlaatste krachten op te branden, was hij bij kantoor Nieuwenhuizen in dienst getreden. Nu handelde hij voor rekening van klanten. Niets zo slopend als geld verliezen, maar bij een vreemde doet het gelukkig minder zeer. Hoek vloekte en tierde.

‘Dit kan niet, Wapenaar. Heb je gezien wat je bij mij hebt neergezet? Heb je het ge-

[p. 36]

zien? Wat een armoede! En wie heeft dat programma gemaakt? Wat als ik nu een all or none-order krijg? “All or none” zit er helemaal niet op! Hoe werkt dat dan? Straks blijf ik voor een grote klant aan vijf contracten hangen. En dan is er nog iets. Stel, ik wil dertig contracten kopen en ik krijg er maar twintig. Moet ik dan soms voor die laatste tien contracten opnieuw gaan zitten typen?’

Het geweld school niet zozeer in Hoeks woorden, maar in hun klank. Nooit had Wapenaar een stem gehoord die zo boosaardig was. Het was een stem die sloeg en beukte. Een stem vol ingehouden kracht en ternauwernood bedwongen woede. Een stem die bij vlagen zo luid ranselde dat Wapenaar ten slotte uit zelfbehoud de telefoonhoorn bijna een meter van zijn oor af hield. Niet dat het hielp. De kracht van het geluid was te groot. Zelfs als Erik zijn vingers in zijn oren had gestopt, zelfs als hij zijn gehoorgang hermetisch had afgesloten met bolletjes van was, zelfs dan zouden Hoeks woorden hem zijn blijven geselen. Het leek alsof de drager van deze stem met Erik in een hoog opgelopen vete verwikkeld was. Niets was minder waar, want Hoek en Wapenaar kenden elkaar nauwelijks. Maar tegelijkertijd leek het Erik wel typerend. Hoek was een straatvechter, in staat van oorlog met alle ambtenaartjes en op elk moment gereed voor het uitdelen van de beslissende klap. Erik antwoordde dat het computerprogramma nog steeds werd getest en dat het de komende maanden zou worden aangepast.

‘Meen je dan dat je hiermee kunt beginnen?’

Pijnlijke stilte. Achteraf kon Erik altijd reconstrueren wanneer hij vol vuur het woord had moeten nemen, maar op het ogenblik zelf schoten hem de woorden niet te binnen. Hij werd door het geweld verlamd. Zijn hoofd raakte leeg. Het enige dat hij dan nog kon, was zwijgen en wachten.

‘Denk je dat?’

‘Natuurlijk.’ Maar Erik zei het te aarzelend. Het had brutaler moeten klinken. Zelfverzekerder.

‘Waarom heb je me dit programma niet eerder laten zien? Ik weet niet hoe het nu verder moet, Wapenaar. Maar pikken doe ik het niet.’

Erik hoorde hoe de hoorn op de haak werd gegooid. Zelf bleef hij onbeweeglijk. Hij hoorde zijn secretaresse lachen in de andere kamer. Hij voelde een windvlaag in zijn nek. Het tochtte. Bij hem in de kamer stonden beide ramen tegen elkaar open. Hij merkte dat zijn maag was samengeknepen, zijn schouders had hij opgetrokken. Rustig maar, geen paniek. Weer maakte hij zich druk om niets. Waarom trok hij zich de verwijten dan zo aan? Soms betwijfelde Erik of hij geschikt was voor zijn werk. Het liefst hoorde hij complimenten, maar die waren er zelden. Kon ook niet. Zijn salaris, zou Slagter zeggen, moest voor hem voldoende zijn. Erik rekte zich uit. Toen stond hij op en sloot het raam. Van Hoek zou hij nog horen. Dat begreep hij wel.

Hoeks volgende aanval liet twee weken op zich wachten. Maar toen sloeg hij ook onverwacht krachtig toe. Het was op een maandag. De overgang naar beeldscherm zou de vrijdag erop plaatsvinden. Door de telefoon vroeg Hoek of het waar was dat in het nieuwe systeem de prijzen voor gecombineerde transacties helemaal los werden gezien van de prijzen voor de afzonderlijke contracten. Ja, zo was het. In dat geval, zei Hoek, was het beter als hij even kwam.

Tien minuten later stond Hoek voor Wapenaars bureau. De portier had zijn komst niet aangekondigd, Hoek was zonder iets te vragen naar boven gelopen. Hij droeg nog het fel blauwe jasje van de beursvloer met daarop de initialen van zijn kantoor. In het midden van de kamer bleef hij staan. Opnieuw viel het Erik op hoe gespierd Hoek was. Hij moest zich inspannen om zich niet door Hoeks aanwezigheid te laten overbluffen. De man liep hier rond alsof het zijn eigen kamer was.

Erik stond op. Het liefste had hij Hoek de hand willen schudden, maar iets in zijn houding deed hem ervan afzien. Hij minacht me, dacht Erik.

Hoek grijnsde. Stel, zei Hoek, dat er op de regel met combinatieorders voor een gelijktijdige koop van de ene afloopmaand en verkoop van de andere maand een prijs was afgegeven van dertig cent, maar dat elders op het scherm het prijsverschil tussen de afloopmaanden twintig cent bedroeg.

‘In dat geval moet je de afloopmaanden los verhandelen.’

‘Dat doe ik niet.’

Erik keek hem vragend aan.

‘Als ik de ene afloopmaand koop, terwijl de order in de andere afloopmaand net op datzelfde moment wordt ingetrokken, zodat ik die maand niet meer kan verkopen, blijf ik zitten met de strop.’

‘En de combinatie?’

‘Kan niet, slechtere prijs. Dan moet je mijn klant eens zien.’

Stilte.

‘Trouwens,’ vervolgde Hoek, en door zijn toon wist Erik dat wat nu volgde de genadeslag zou zijn, ‘zo'n transactie is in strijd met je eigen reglement.’

[p. 37]

Wat, dacht Erik, heb ik hem misdaan?

‘Wie de combinatieorder uitvoert, krijgt slechtere prijzen dan via de losse orders. Dat mag niet. De losse orders moeten in dat geval vóór gaan.’

Erik overwoog te zeggen dat het hem welbeschouwd helemaal niet onredelijk leek als er voor een combinatie een andere prijs werd geboden dan voor de orders apart. Albert Heyn had ook eens bij wijze van reclamestunt een pak suiker voor een gulden verkocht. Maar dan moest je wel je boodschappenwagentje vol met andere spullen laden. Erik keek naar Hoek en besloot te zwijgen. Natuurlijk kon hij Hoek nu vriendschappelijk op de schouder kloppen. Of misschien moest hij hem juist een slag in het gezicht verkopen. Dat laatste leek echter niet zonder gevaar. Waarom, vroeg Erik zich af, is hij zo boosaardig? Goed, ik ben vergeten hem ons programma te demonstreren en wat we hebben is armoedig. Maar dat verklaart het niet. Er moet iets anders zijn. Hoek was inmiddels op een stoel gaan zitten. Daarbij trok hij een gezicht alsof hij nooit meer weg zou gaan. Ineens wist Erik wat hij moest doen. Ik vraag het hem, dacht Erik.

‘Jos, er is iets anders dat je hindert.’

Jos Hoek keek verrast op. Kijk, dacht Erik, ditmaal ben ik hem voor. Hoek slikte. Peinzend staarde hij uit het raam, maar waarschijnlijk was dat alleen omdat hij Eriks blik probeerde te ontwijken. Toen vermande hij zich en zag Erik weer recht in de ogen. ‘Je hebt gelijk,’ zei hij. ‘Weet je, de waarheid is simpel. Ik word niet graag weggeautomatiseerd.’

Dus dat was het. Erik had het kunnen raden. Het was inderdaad moeilijk om je de gespierde gestalte van Jos Hoek voor te stellen achter een klein plastic toetsenbord. Met de nieuwe handel zouden er ook andere handelaren komen. Kleine spichtige ventjes, met rappe vingertjes. Onfeilbaar bij het vinden van de entertoets. De dagen van de gespierde vechtjassen waren geteld. Als Erik eerlijk was, kon hij zich de afkeer van Hoek en de zijnen wel voorstellen.

‘Je kunt bij kantoor Nieuwenhuizen toch ander werk gaan doen?’

‘Ik niet. Mij gooien ze eruit. Te oud. Voor hun ben ik overbodig.’

Hen, dacht Erik, voor hen. Maar het zal gaan zoals hij zegt.

‘Het spijt me, Jos. Die schermen zijn onvermijdelijk.’

‘Dat dacht ik al.’

Maar wat deed Hoek dan hier?

‘Elke dag is er één.’ Hoek had Eriks vraag geraden. ‘Nee, die schermen hou ik niet tegen. Die komen er toch, wat ik ook roep. Maar misschien vertraag ik hun komst nog een paar jaar.’

Hoek stond op. ‘Nu weet je wat me drijft. Ik zal alles doen om de komst van die dingen zo lang mogelijk tegen te houden. Dus als ik jou was, directeur, zou ik zorgen dat alles straks perfect op orde is.’

‘Dat kan ik niet.’

Hoek stond in de deuropening. Eén fractie later, en hij was de kamer al uit geweest.

‘Wat er ook gebeurt, aanstaande vrijdag verhuist onze handel naar het scherm.’

‘En het reglement?’

Hoek en Wapenaar keken elkaar aan. Beiden zwegen.

‘Goed,’ zei Hoek ten slotte. ‘Ik weet wat ik moet doen.’

Dezelfde avond hing op het prikbord van de beursvloer een brief. Dalmeijer, directeur marketing, stond voor Wapenaars bureau en gaf hem een kopie. Erik hield niet van Dalmeijer. Hij vond dat Dalmeijer te graag over zichzelf vertelde. Elke uiteenzetting van die man was een onafgebroken lofzang op zijn eigen verdiensten. Erik was heimelijk ook bijzonder van zichzelf overtuigd, maar hij meende dat hij dat toch minder benadrukte.

Erik las haastig. Hij voelde hoe Dalmeijers ogen op hem rustten. De brief was afgedrukt op het briefpapier van kantoor Nieuwenhuizen en opende met een beschrijving van de huidige vloerhandel, gevolgd door een aankondiging van de overgang naar beeldscherm. Op zichzelf, schreef Hoek, waren er tegen de handel via scherm al veel bezwaren in te brengen. Hoek was er in elk geval geen liefhebber van. (Dit zou inmiddels wel bekend zijn.) Maar het grootste probleem school ditmaal niet in het principe van de schermhandel zelf, maar in de wijze waarop het nieuwe computerprogramma van de Financiële Termijnmarkt was uitgevoerd. De opzet was wel zo buitengewoon klunzig dat het leek alsof het programma door een middelbare scholier in elkaar was geknutseld. Het was onhandig, traag en bovendien in strijd met de reglementen. Daarna volgde een uiteenzetting van het probleem dat Hoek en Erik die morgen besproken hadden. Hoek had het nog wat aangedikt en beschreef uitvoerig hoe zowel de klant met zijn combinatieorder als de beleggers die orders hadden opgegeven voor de afzonderlijke contracten benadeeld werden. Toen was het tijd voor Hoeks conclusie:

‘Introductie van een systeem waarin de prijzen van de diverse contracten niet op elkaar zijn afgestemd, schaadt de kwaliteit van de prijsvorming. Dit is natuurlijk on-

[p. 38]

aanvaardbaar. Het is de taak van de beurs om de beleggers op ieder moment tegen oneerlijke prijzen te beschermen. In deze context is het extra schrijnend dat de directie van de Financiële Termijnmarkt zich niet eens door haar eigen reglement gebonden acht.’

Hoek wil bloed zien, dacht Erik. Zo simpel is dat. Dalmeijer had aan de grote tafel plaatsgenomen: notehout, maar een afdankertje, net als alle andere spullen in Eriks kamer. Eriks bureau was nog van Veerman geweest.

Dalmeijer keek naar Erik met de blik van de volwassene die zijn zoon wil waarschuwen voor de gevaren van de puberteit. Vader begrijpt veel, maar zoonlief moet wél even overleggen. De meeste zonen houden daar niet van. De meeste zonen verwekken liever vijf kinderen dan dat zij zich overleveren aan het oordeel van een zelfgenoegzame bejaarde. ‘Deze brief,’ verklaarde Dalmeijer, ‘is verstuurd naar alle grote klanten van kantoor Nieuwenhuizen, naar alle leden van de Optiebeurs en hij is gefaxt naar de financiële redacties van NRC Handelsblad, Telegraaf, Financieel Dagblad en Volkskrant. Wacht een kwartier en je wordt gebeld door de redacteuren van alle grote Nederlandse kranten. Wacht een dag en je krijgt een officiële brief van de Stichting Toezicht Effectenverkeer.’ Dalmeijer keek ernstig. Hij geniet, dacht Erik. Kijk hem eens zitten. Die vetzak doet alsof het hem zorgen baart, maar in werkelijkheid smult hij.

‘Ik bel hem niet op,’ zei Erik, ‘dat is zinloos.’

‘Maar Erik, mijn jongen, je moet naar hem toe.’

‘Nee vader, niet vandaag.’

Dalmeijer had geen idee. Natuurlijk moest Erik niet naar Hoek toe. Hoek zag Erik al komen. Dalmeijer ging verzitten. Hij schoof zijn stoel naar achteren. Nu gaat hij het vragen, dacht Erik. Nu gaat hij vragen waarom ik dit niet wist. Hoe het in godsnaam mogelijk was dat ik dit over het hoofd zag. Ik wist het niet en niemand wist het. Maar ze gaan allemaal zeggen dat ze mij gewaarschuwd hadden. En Slagter zal mij slecht management verwijten en ze zullen met z'n allen over me heen rollen en me als aaseters verslinden. Dit is de jongste dag. Het uur der wrake is gekomen, want mijn dassen zijn te rood en mijn stem is te hard.

‘Wat,’ vroeg Dalmeijer, ‘ga je tegen de kranten zeggen?’

‘Hetzelfde als tegen iedereen. Dat dit een testperiode is. Dat ik Hoek, net als alle anderen, heb gevraagd om commentaar. En dat ik het vreemd vind dat hij dit commentaar niet naar mij, maar naar de dagbladen stuurt.’

‘En zal dat helpen?’

‘Weet jij iets beters?’

Op dat moment ging de eerste telefoon.

In tijden van crises was Erik op zijn best. In zijn studentenjaren had hij het gebracht tot Nederlands kampioen schermen. Dat dankte hij aan zijn vader, die vroeger geprobeerd had elke overtreding van zijn zoon met klappen te bestraffen. Erik had geleerd om die door snel duiken te ontwijken. Snelle reflexen waren het resultaat van zijn Spartaanse opvoeding. Nog steeds kreeg Erik Wapenaar zijn ideeën sneller dan de anderen. Daar stond tegenover dat de eerste inval meestal ook de laatste was. Alles kwam in een flits.

Toen ditmaal de telefoon niet van een journalist, maar van de secretaris van de Effectenbeurs afkomstig bleek, had Erik op het punt gestaan om zijn stem te verdraaien en quasi onnozel te zeggen dat directeur Wapenaar al een kwartier naar huis toe was. Nog net op tijd had hij beseft dat Dalmeijer bij hem in de kamer stond en ogenblikkelijk was hij begonnen vol enthousiasme uit te wijden over de verdiensten van het nieuwe handelssysteem en het heuglijke karakter van de op handen zijnde veranderingen. Ja, van de brief van Joseph Hoeks had Erik Wapenaar zojuist vernomen. Maak je geen zorgen, een beetje onenigheid. Nee, het reglement was voor hem heilig. Natuurlijk niet, als je zoiets vergat, waar bleef je dan? Prettig dat de probleempjes tijdens het testen aan het licht waren getreden en niet tijdens de echte handel.

‘Ik vind,’ zei Dalmeijer nadat Erik de hoorn had neergelegd, ‘dat we dit het beste met Slagter kunnen gaan bespreken.’

Erik ergerde zich aan de plechtige toon waarop Dalmeijer de naam van Slagter uitsprak. Die toon was er in de tijd van Veerman ook al geweest. Toen spraken ze over ‘meneer Veerman’ alsof ze het over God zelf hadden. Maar hun God was een benepen God. De God van ‘gij zult de zondag heiligen’ en van zomerjurken tot onder de knie. Er is niets aan te doen, besefte Erik, hij moet en zal Hem over mijn sof vertellen.

Het kantoor van Slagter bevond zich in een ronde toren. Deze stond op een hoek van het gebouw en was bij architectuurliefhebbers bekend doordat de architect met het puntdak de vorm van een Italiaanse koffiekan had geciteerd. Alle heersers waren hetzelfde, vond Erik. Hoe ze ook heetten, ze wilden altijd de mooiste vrouw, het grootste bureau

[p. 39]

en het meest indrukwekkende kantoor. Eerlijk gezegd betwijfelde Erik of hij zelf anders was. Hij hoopte het. Slagter kon hij in elk geval weinig verwijten, want het kantoor was nog door Veerman ingericht.

Cees Slagter stond niet op toen zijn beide dienaren het vertrek betraden. Hij wees ze een stoel en ging door met lezen. Erik moest denken aan het verhaal over een gewezen mededirecteur, die volgens horen zeggen de hele dag niets had uitgevoerd, maar die zodra een bezoeker werd aangekondigd zo snel als hij kon zijn papieren over zijn bureau uitspreidde en met een geleerd gezicht ging zitten schrijven. Erik verdacht Slagter niet van dergelijke aanstellerij. Erik verdacht Slagter zelfs van geen enkele aanstellerij. Slagter was beschaafd en kleurloos. Hoornen bril, maatkostuum. Slagter leek in niets op zijn voorganger, die grillige Zuidamerikaanse dictator, weggelopen uit een Andrew Lloyd Webber-musical. Nee, hij had meer iets van een koloniaal bestuursambtenaar, die streng maar volgens de voorschriften regeert. Erik had geen hekel aan Slagter, maar hij betwijfelde of het andersom ook zo was.

Eenmaal aan het woord gelaten, beschreef Erik waaraan hij de brief van Joseph Hoeks te danken had. Er was sprake van een misverstand. Natuurlijk was het nooit bij Erik Wapenaar opgekomen om zijn eigen reglement te overtreden. De toegevoegde waarde van de beurshandel school immers juist in de regulering. Het zou onzinnig zijn om met de reglementen te gaan schipperen. Bovendien kwam het loskoppelen van de prijzen voor combinatieorders en voor orders in losse contracten in feite neer op het afschaffen van de centrale markt. Welke waarde had de beurs dan nog? Dan kon een belegger net zo goed rechtstreeks naar zijn bank toe gaan. Erik zag dat Slagter knikte.

Vooral niet stoppen, dacht Erik, gewoon doorpraten. Uiteraard, zei Erik, had Joseph Hoeks dit goed gezien. Erik was Hoeks daar ook heel dankbaar voor. Erik roemde Hoeks als een der allerbeste handelaren.

‘En wat doen we nu?’ vroeg Slagter zachtjes.

Ophouden, schoot het door Eriks hoofd, uitstellen. Erik aarzelde. Hij keek naar Slagter, die een welwillend gezicht opzette. Van Slagter draaiden zijn ogen naar Dalmeijer. Dalmeijer liet zijn hoofd op zijn handen rusten en glimlachte. Zie ze eens zitten, dacht Erik, nooit had ik betere vrienden dan deze twee. Erik herinnerde zich de laatste keer dat hij met Dalmeijer te maken had. Dalmeijer zou een brief geschreven hebben. Erik wist zeker dat hij loog. Dalmeijer was de hele brief vergeten, maar hij verdomde het om dat toe te geven. Erik had hem uitgedaagd. Erik had gezegd dat hij die nacht op kantoor zou blijven om op zijn brief te wachten. Dalmeijer had de brief niet kunnen vinden.

Misschien lijk ik wel op Dalmeijer, besefte Erik in een moment van helderheid. Want ik zal niet toegeven. Nooit zal ik erkennen dat het me door de vingers is gelopen. Alles liever dan voor dit tweetal het hoofd te buigen.

‘Vrijdag gaan we open.’

Slagter zweeg. Daarmee bedoelde hij dat zijn ondergeschikte verder mocht praten.

‘We hebben het probleem natuurlijk erg laat ontdekt. Daardoor zullen we niet in staat zijn om de prijzen van de combinaties en de losse contracten reeds aanstaande vrijdag aan elkaar te koppelen. Ik denk dat we om klachten te vermijden het opgeven van combinatieorders de komende weken het beste volledig kunnen blokkeren. Op zichzelf lijkt dat geen probleem, want de handel in combinaties vindt meestal plaats om een positie van het ene contract naar het andere door te rollen en dat gebeurt pas vlak voor expiratie.’ Expiratie was de naam voor het einde van de looptijd van een termijncontract. Bij het obligatie-termijncontract viel de eerstkomende expiratie op 7 september. ‘Er resten nog enkele weken en dat is ruim voldoende. Half augustus is alles voor elkaar.’

Ik bluf, dacht Erik. Ik bluf me erdoorheen. Niemand kan zo bluffen als ik.

Slagter bleef zwijgen.

Nee, zei Erik tot zichzelf, het kan me niet schelen hoe lang hij zwijgt. Dit was het. Nu zeg ik niets meer. Slagter wees erop dat het invoeren van combinatieorders in elk geval half augustus mogelijk moest zijn. Slagter vroeg of Erik zeker wist dat hij dit kon garanderen.

‘Volkomen zeker.’

Op dit ogenblik hoorde Erik zijn oren suizen. Het was een hoge harde fluittoon, die alles overstemde. Voor zijn ogen dansten vlekken. De gezichten van Slagter en Dalmeijer waren uiterst klein geworden. Erik zag ze in de verte. Hij kon ze nauwelijks onderscheiden. De kamer daarentegen was nu heel groot. Hij leek niet op Slagters kamer, maar op een soort jaarbeurshal. Dwars door het fluiten heen, hoorde Erik nog net de stem van Slagter, maar wat hij zei viel onmogelijk te onderscheiden.

Erik boog zijn hoofd en nam het tussen zijn handen. Hij dwong zichzelf rustig te ademen. Dat hielp. Het suizen hield op en daar waren ze weer: Slagter en Dalmeijer, twee trouwe kameraden.

[p. 40]

Slagter vroeg of Erik doordrongen was van zijn verantwoordelijkheid. Nu ook de Optiebeurs op schermhandel wilde overschakelen, mocht er geen enkel gevaar bestaan voor ongelukken. Soms, zei Slagter, kreeg hij weleens de indruk dat Erik Wapenaar wat lichtzinnig handelde. Begrijpelijk, elke ondernemer neemt immers risico's, maar in dit geval was dat toch onaanvaardbaar.

Onaanvaardbaar, wist Erik, dat woord heb ik meer gehoord.

Erik Wapenaar moest zich er bewust van zijn dat het mislukken van het project ook onaangename consequenties kon hebben voor het moederconcern. Was het misschien niet beter om de schermhandel tot nader order uit te stellen?

‘Nee,’ zei Erik, ‘ik heb beloofd dat ons project vrijdag klaar zou zijn. En bovendien, 13 augustus krijgen we van ons computerprogramma de nieuwste versie.’

In dat geval, verklaarde Slagter, was er uiteraard niets aan de hand. Hij glimlachte. Gelukkig maar, want als er nu iets misliep zou dat voor Eriks eigen loopbaan vervelende gevolgen hebben.

‘Zeer onaangenaam,’ zei hij, ‘zéér onaangenaam.’

De volgende morgen zat Erik Wapenaar al om kwart voor acht achter zijn bureau. Normaal was hij niet zo vroeg, maar vannacht had hij slecht geslapen. Wel, dat kwam vaker voor. Erik sliep slecht, en sinds zijn vriendin hem in krachtige bewoordingen te verstaan had gegeven dat hij haar 's nachts met rust moest laten, wijdde hij zijn nachten aan het bedenken van marketingplannen. Vannacht was hij zelfs daar niet aan toe gekomen.

Erik liet zijn blik door zijn werkkamer dwalen. Voor het eerst viel hem de enorme rotzooi op. Overal lagen stapels papieren. Aan de muur hing een kalender van vorig jaar. Ik moet alles opruimen, dacht hij. Zijn ogen bleven rusten op het portret van Veerman. Erik meende te zien dat hij grijnsde. Hij begon die ouwe gluiper werkelijk te missen. Met Veerman was het ook niet makkelijk geweest, maar Erik had toch altijd gedacht dat Veerman en hij elkaar begrepen. Bovendien was Veerman een Bourgondiër; één fles champagne en alles zat weer goed.

Slagter, dacht Erik, lijkt wel vriendelijk, maar dat is schijn. Hij is beleefd. Voor de rest kan het hem geen donder schelen. Als het hem van pas komt, zal hij mij direct ontslaan. En zonder toestanden. Geen ruzies, geen geschreeuw. Alles netjes, sans rancune. Erik herinnerde zich hoe hij Slagter over straat had zien lopen. Een reus van een man, twee meter lang, met om zich heen een cocon van stilte. Hij schreed over het Rokin. Zo hadden de Grieken zich vroeger hun goden voorgesteld. Op het eerste gezicht leken het net mensen, maar door kleine trekjes werd hun bovennatuurlijke herkomst toch verraden. Neem bijvoorbeeld hun hoofd. Dat bleef altijd op dezelfde hoogte. Wat de benen ook deden, het hoofd zweefde in een volmaakt horizontale baan. Slagter, wist Erik, is volstrekt alleen. Waarschijnlijk van huis weggelopen of zoiets. Mijn god, ik begrijp die man. Maar waarom is er niemand die mij begrijpt?

Erik dacht aan zijn huis. Hij had alles laten verbouwen. Nu lag overal marmer. De woonkamer leek op een balzaal. Iedereen moet zien dat ik geslaagd ben, dacht Erik. Alle deurklinken zijn bij mij thuis van koper. Natuurlijk was dat onverstandig. Maar ik wilde dat mijn vader mijn succes zou zien. Kinderachtig, ik weet het. Heer ontferm u over mij. Heer heb erbarmen.

De vorige avond had Erik nog snel een brief aan alle Zetelhouders geschreven. Aanstaande vrijdag ging de schermhandel officieel van start, er was een staatssecretaris uitgenodigd en bij de receptie was iedereen welkom. De voorzieningen voor de handel in combinaties zouden aanstaande vrijdag nog niet zijn voltooid, maar Erik was bijzonder gelukkig zijn Zetelhouders nu reeds te kunnen beloven dat dit medio augustus voor elkaar zou zijn. Tien over negen draaide Erik het nummer van Joseph Hoeks.

‘Jos, met mij. Ja, Erik. Allemachtig wat een brief heb jij geschreven! Mijn complimenten. Maar het is je gelukt, er komt een voorziening speciaal voor combinatieorders. Nee, dat had je niet gedacht. 13 augustus is het klaar.’

Jos toonde zich onverwacht sportief. Als Erik die verbeteringen op tijd af kon krijgen, bestond er uiteraard geen enkel probleem. In dat geval zou Jos zijn koffers vast gaan pakken. Hij wenste Erik het allerbeste.

Misschien is hij mijn doodsvijand, dacht Erik toen hij de hoorn weer op de haak legde, maar hij heeft tenminste stijl.

Om kwart over tien ontving Erik Wapenaar op zijn kamer het hoofd automatisering. Ja, deze begreep heel goed in welk een netelige positie Erik zich bevond en hij zou hem graag van dienst zijn. Maar voor 13 augustus? Meneer Wapenaar, het is een heel complex probleem. Al die koppelingen, om nog maar te zwijgen over het doorkruisen van de systematiek van de programmacode. Dat zou nog maanden duren. Nee, het speet hem bijzonder, er was geen denken aan. Nee, hij kon Erik niet helpen. Werkelijk niet.

[p. 41]

Twee maanden later stond in de kranten dat de Financiële Termijnmarkt alle problemen rond de schermhandel had opgelost. Op een maandagochtend om half elf wandelde Erik Wapenaar door de stad. Het was een mooie herfstdag. De zon, die laag aan de hemel stond, scheen fel. Erik Wapenaar was niet alleen. Aan een lijn hield hij een klein pluizig hondje. Het was een puppy, een golden retriever van ten hoogste tien weken oud. Het hondje struikelde voortdurend, maar liet zich hierdoor niet van de wijs brengen en begon zonder enig zichtbare aanleiding telkens opnieuw te kwispelen. Plotseling stond Erik stil. Verbeeldde hij het zich, of zag hij Joseph Hoek daar op het terras zitten? Jos Hoek had Erik ook gezien. Jos Hoek hief zijn glas. Erik boog.