Hollands Maandblad. Jaargang 1994 (554-565)

[p. 30]

Jachtgenoegens
A.L. Schneiders

Met mijn grootvader wandelend in de Kennemer Duinen, in de nog onbedorven lucht van voor de oorlog, vond ik dikwijls lege patroonhulzen. Ze leken achteloos weggeworpen door een soort wezens die ik nog niet had ontmoet, afgezanten of vrienden van de dood. In het zand langs het asfaltpad, in een toef mos of zelfs hangend in een lijsterbesstruik, vond ik ze; ik kon niet nalaten het terrein erop af te zoeken, al scheen dit bij mijn grootvader lichte ergernis op te wekken. ‘Moordenaars, dierenbeulen,’ had hij eens opgemerkt, daarna was het onderwerp niet meer ter sprake gekomen. Een verlicht man was hij, een vrijdenker. Ik wist dus dat de patronen van jagers waren die hier misschien nog niet lang geleden dieren hadden gedood, ik voelde dat dit zielig was, maar veel kon ik er mij toch niet bij voorstellen. Die vreemde kleine vondsten in het vredige duinlandschap, hulzen van dik taai karton in zwart, rood of een prachtig diep blauw, waaruit je de vreemde opwindende geur van kruit opsnoof, en gestoken in een ronde voet van koper, soms nog blinkend nieuw, bleven mij aantrekken. Wegwerpsels uit een andere wereld waren het, zo anders dan die van mijn grootvader en mijn ouders, een wereld van dood, ruwe onverschilligheid en daadkracht. Ik kende toen nog alle namen die in het karton geperst stonden, in zwart of zilver. Heel veel later, toen ik ze zelf in de lopen van mijn jachtgeweer liet glijden, geruisloos en glad alsof ze geölied waren, een half erotische handeling, zag ik dat het nog dezelfde merknamen waren als die van voor de oorlog in de duinen. Een stabiel, traditioneel produkt, de munitie. Vreemd genoeg zijn mij die namen nu ontschoten. Ik vlei me met de illusie dat ik ze heb verdrongen, dat het voor mij toch een dubieus bedrijf is gebleven. Flauwekul natuurlijk en de geschoten patrijzen doet het niet uit de as herrijzen. Die namen, er was iets van Roth. Rothman, nee, dat is een sigaret. Rothweiler, niet alleen de hond maar ook de patroon. Van Rothweiler naar Natzweiler, het is maar een stap of wat.

Mijn hele leven ben ik tegen het jagen geweest en vooral tegen de jagers. Een enkele uitzondering daargelaten, bleken zij precies de wat onverschillige roodbloedige kerels die ik mij als kleine jongen, wandelend in de duinen, had voorgesteld voordat ik er zelfs maar eentje had gezien. Ik herinner mij zelfs nog een keer te hebben deelgenomen aan een kleine anti-jachtdemonstratie met Olivier en Ingrid, zulke erudiete en gevoelige mensen, veertig jaar later in hun oude 2 cv verpletterd op een eenzame weg in Midden-Frankrijk. Voordat de jagers in het duinlandschap - alweer de Kennemer Duinen - waren uitgezwermd, gingen wij snel rond de meren en tochten waar de eenden woonden, roepend en zwaaiend met de armen. Bij tientallen tegelijk gingen ze op de vleugels en bleven hoog in de lucht rondcirkelen, voor de jagers voorlopig een onbereikbaar doel geworden. Het is een wonder dat we geen schot hagel in de kont hebben gekregen, ik had het zelf kunnen afschieten, later, veel later. Een halve mensenleeftijd heb ik nodig gehad om door te krijgen dat mijn afkeer van de jagers voornamelijk was ingegeven door jaloezie, door territoriumnijd. Het enige wat ik kan zeggen, is dat ik mij in mijn jacht zeer beperkt heb, uitsluitend wilde zwijnen en patrijzen. Ik ben een paar keer mee geweest op de eendenjacht, maar mijn opwinding over mijn eerste fraaie, langgerekte schot, en dat nog wel in de laatste antracietgrijze avondschemering, werd overschaduwd door de treurnis over de prachtige veelkleurige vogel die ik dood uit het water viste. Toch waren het mooie uren, daar aan het doodstille meer aan de voet van de Rimutaka-bergen, oplichtend alsof er schijnwerpers op waren gericht en dan weer uitdovend in een waas van gesproeid zilver naarmate de buien elkaar opvolgden uit de zee, de zee richting Antarctica. Het was zo stil dat ik dacht het hart van de zich snel verduisterende aarde te kunnen horen bonzen. Diep uit het meer klonk het honken van de ganzen en zwarte zwanen en het gesnater van de eenden, de laatste kringen licht over het meer waren nu uitgedoofd. De schim van de schuilhut van boer Karl Waiker kon ik nog net onderscheiden, evenals de dobberende lokeenden van hout die wij op het water hadden uitgezet. En daar waren ze dan eindelijk, uit het niets verschenen, de eenden, eerder hoorbaar aan het fluisteren van hun vleugels dan duidelijk zichtbaar, niet meer dan snelle schaduwen

[p. 31]

over de hut of rakelings over de lokeenden op het water. Toen dus mijn langgerekte bijna wanhopige schot in het donker, en verdomd, er volgde een zware plons in het water. Ik ben bang dat de vreugde over zo'n schitterend schot niet veel verschilt van die van de luchtafweerschutters wanneer ze zomaar zo'n pijlsnelle glinsterende machine uit de lucht plukken. Een Amerikaanse radioverslaggever in de oorlog heeft eens staan juichen door z'n microfoon toen hij een japanse Zero naar beneden zag komen: ‘Daar komt hij, omlaag, omlaag, brandend als een fakkel, Jezus mensen, een kist met gebakken Jap.’

Mij vielen de patrijzen niet gebakken in de mond, noch gebraden, zelfs niet gemarineerd, al was dit geen luxe geweest, want op gevorderde leeftijd zijn het taaie vogels geworden, althans daar in West-Afrika. Maar luxe jagers jagen niet voor het eten, al is de code dat je alleen op eetbaars mag jagen, waarmee we ons al praktisch volledig gerechtvaardigd achten. Als het mij niet om het eten ging, waarom dan wel? Om het zoeken, om het speuren, geloof ik. Ik jaagde daar nog zonder hond, ‘voor de voet’ zoals dat heet, en in het eindeloze savannelandschap geeft dat schaarse kansen, vooral omdat de vogels zich blijven verschuilen totdat je er ongeveer op trapt. Je moet zo vertrouwd raken met het landschap tot je kan ruiken waar ze kunnen zitten, in de maniocof maïsvelden of op andere momenten juist in het struikgewas of het gras daarnaast, in de schaduw als het warm is, in de zon op de vroege ochtend. Ik kon daar een halve dag ronddolen zonder iemand tegen te komen. Zelfs in de veldjes, die door de vrouwen worden bewerkt, was nooit iemand te zien. De mannen slapen of hangen rond in het dorp, de cassave en de maïs groeien wel vanzelf. Ik had daar op die vlakten de eerste mens kunnen zijn of de laatste. Een buitenstaander had het landschap eentonig kunnen vinden, maar des te opwindender waren de luchten, vooral als zich ergens een onweer aan het opbouwen was. De horizon liep daar dan vol onder een massieve dreiging van zwart- tot kobaltblauw en dan kon ik soms de gevorkte tongen van de bliksem omlaag zien zoeken, gevolgd door een korte droge dreun, een ver, nóg heel ver oorlogsfront. In de droge tijd was er ook een periode van bedekte hemel, wekenlang, in een vreemd reliëf van grijze wolkenlagen in enorme lange rollen zo ver het oog reikte. Dan woei er een kille wind over de vlakte die struiken en de dorre maïsbladeren deed fluisteren en ritselen. Dat waren de geesten, door de kou wakker geworden. Ik hoorde de zachte vlakke stem van Francis Bebey, zich begeleidend op de gitaar, zingend van de rivieren en de rotsen waar die geesten wonen. Zuchten en steunen liet hij ze, soms roepen als een uil of zachtjes fluiten als de wind die ik door de maïs hoorde gaan. Op Francis Bebey was ik attent gemaakt door Michèle, een Kameroense vriendin. Langzamerhand was de gewoonte ontstaan dat ik haar na de jacht een paar patrijzen langs ging brengen, als er tenminste geschoten waren. Dat maakte mij de jacht ook gerechtvaardiger en zelfs ernstiger en ik voelde mij nog meer verbonden met het landschap en alles daarin. In het begin overvloeiend van dankbaarheid, had ze na een poos opgemerkt dat de vogels soms behoorlijk taai waren. ‘Ja, dat is nu eenmaal zo als ze ouder worden,’ zei ik. ‘Nou, probeer ze eens wat jonger te schieten. Je bent zo'n goede jager, dat kan je toch wel?’ Zo doolde ik daar rond, luisterend naar de wind en de geesten, van huis uit zwart natuurlijk, maar in mijn verbeelding witter en wijzer.

Ten slotte heb ik nog een paar weken naar de patrijs gezocht in Canada, ver in het noorden van Alberta, onder een staalblauwe koude hemel over een landschap van rotsige bergen van roze tot bloedrood, alsof voortdurend de zon aan het op- en ondergaan was. Het was een zeer afgelegen streek, die ik op de kaart niet meer zou kunnen vinden, misschien is hij er niet meer na al die jaren of ook al volgelopen met vluchtelingen. Ratelslangen schenen er voldoende te zijn, met de patrijs viel het niet mee. Chougars moesten het zijn, een Hongaarse variant die daarginds was uitgezet, door de Canadezen nu chuckers genoemd. Ze hadden zich maar matig voortgeplant, en om er een paar, heel misschien, tegen te komen moest je ver naar boven klimmen, want ze wonen in de rotstransen van de hogere toppen. Ik reisde toen in een kampeerauto, het was eind september geworden en al zo koud dat ik begon uit te kijken naar een cabin of zoiets. Ten slotte vond ik een kampement met cabins rond een stil, spiegelglad meer, maar de slagboom was neergelaten met een bordje closed erop. Ik stond op het punt rechtsomkeert te maken toen er een stofwolk de heuvel afkwam met een grote klapperende en rammelende Chevrolet daarin. De man die er uitkwam, leek mij evenzeer uit de sloop gekomen als z'n auto: gedrongen met een laag voorhoofd, een gebroken neus en rusteloze, shifty ogen. Hij leek mij ver de mindere van de prachtige herdershond die op z'n gemak van de achterbank kwam stappen. ‘I am closed, don't you see it,’ zei hij op norse toon en met een Oosteuropees accent. ‘Ik zie het, ik zie het, wat jammer, zo'n prachtige plaats.’ Hij

[p. 32]

dacht een ogenblik na, haalde de schouders op en zei dat ik wel een paar dagen kon blijven als ik dat per se wilde. Maar ik moest dan wel zelf mijn cabin schoonmaken. ‘And I warn you, it is a bloody mess, a funny kind of broad she was.’ Nadat hij me had gezegd dat ik wel ergens een bezem zou vinden, opende hij de slagboom en scheurde zonder omzien weg naar z'n eigen huisje. Van buiten zag mijn cabin er redelijk uit, maar inderdaad, de rotzooi, de stank daarbinnen was zo sterk dat het leek of die dame van hieruit rechtstreeks naar de onderwereld was afgedaald. Ik kon mij niet voorstellen dat ze nog ergens bij klaar daglicht in houdbare toestand te vinden zou zijn. Etensresten veegde ik naar buiten, stapels gebruikte kleenex, een paar injectienaalden, een gebroken pop. Een soortgelijk dieptepunt van menselijk bestaan had ik eens gezien in een villa bij Rotterdam, toen de Duitsers er net uitgetrokken waren. Ze hadden behoord tot zo'n zelfmoordcommando van kleine duikboten die verborgen onder de bunkers aan de Waalhaven lagen. De restanten van hun orgies waren niet aantrekkelijk, maar ik voelde toch een zekere schroom bij de gedachte dat ze misschien al op de bodem van de rivier of de zee lagen te deinen. Al die vuiligheid, al die troebele gedachten, ik veegde en veegde alles eruit, en nadat de ramen een tijd tegenover elkaar hadden opengestaan, was het er wel fris en gezellig.

Ik zat net te lezen bij het elektrische kacheltje toen mijn gastheer verscheen, de herder op zijn hielen. Hij was in een beter humeur, kennelijk geholpen door een slok van het een of ander. Uit Polen was hij gekomen, vertelde hij, al vijftien jaar geleden. ‘I am a real Canaaaidian,’ zei hij trots. Gelukkig bleef hij niet lang. Die avond, toen ik nog even naar het meer wandelde, hoorde ik uit de schuur naast z'n huis vreemde, lugubere geluiden komen: dof gebonk, zagen en scheuren. Voorzichtig keek ik door de half beslagen ruit en daar zag ik de Pool, te zamen met een andere kerel en een reusachtige vrouw in een zwart leren jas bezig een fraai, roestbruin hert te slopen. De benen waren er al afgezaagd. Al is de schoonheid nog zo snel, de mens achterhaald haar wel. De volgende avond moest en zou ik van mijn Poolse vriend bij hem komen eten. De resten van het hert waren het, verdronken in sloten whiskey. Ik voelde mij niet op mijn gemak, want z'n sentimentele bui zou zo kunnen omslaan in redeloze agressie. Maar nu was alles nog mooi, hij was blij dat ik er was, wij moesten samen op jacht en ook nog eens een avond naar de dames in de stad, want daar zat heel wat moois bij. Ik begreep dat ik daar niet te lang moest blijven hangen, en de oplossing diende zich al meteen aan. Zijn hond was overreden boven aan de weg. Het was niet voor te stellen, met die doodenkele auto die daar wel eens langskwam. Zou iemand hem met opzet hebben aangereden? Ik dacht de Pool zelf daar een toespeling op te horen maken maar wist het niet zeker, want sinds het ongeluk was hij totaal onsamenhangend geworden door de drank. Hij kwam steeds vaker bij me binnen, huilend en jammerend, onuitputtelijk schenen de bronnen van zijn eenzaamheid. Ik had hem wel willen helpen maar hield het niet meer uit. Tenslotte was ik hier voor vakantie. In alle vroegte, nadat ik wat geld op de tafel had achtergelaten, sloop ik naar de auto en scheurde met de duivel op de hielen naar boven, de weg op, de vrijheid in.

Ik nam mijn intrek in een motel en zocht verder in de rode bergen van zonsop- en -ondergang. Ik begon te vergeten wat ik aan het zoeken was. Ten slotte schoot ik nog een grouse, eigenlijk tegen mijn beginselen, meer uit wanhoop, zowat als een brandweerman die bij voortdurend gebrek aan brand er zelf maar de fik in steekt. 's Avonds in de kamer van mijn motel begon ik de vogel te plukken nadat ik kranten op de tafel had uitgespreid. Ik had helemaal geen zin om grouse te eten, laat staan prepareren, maar, zoals gezegd, de jagerscode luidt: wat men heeft geschoten, wordt opgegeten. Ik kleumde, want het kacheltje gaf niet veel warmte af, de tv zond in primaire kinderkleuren een quiz met ingeblikt gelach uit, van de noord- naar de zuidpool homogeen als waspoeder, en de stapel veren uit de vogel groeide en groeide. Geen eind scheen er aan te komen, het leek of er een sprookje achter zat, met een bosfee die de jager wel eens zou straffen voor het schieten van een vogel in haar woud. Ten slotte, toen ik nauwelijks meer over die berg veren heen kon kijken, kwam het witte vel in zicht. Pas laat in de avond kon ik de vogel in de oven stoppen, maar ook daar weigerde hij alle medewerking. Ik prikte erin om het halve uur, maar hij bleef even taai. Het was toch een troost dat het kennelijk een hoogbejaarde vogel was geweest die niet veel tijd van leven meer had gehad, misschien. Het was ver na middernacht toen ik het van honger en kou niet meer kon uithouden en ik er in godsnaam maar de tanden in zette. Als een tennisschoen, zo taai en smakeloos. Ik voelde laat verdriet, voor die vogel, voor die mooie Poolse herdershond, voor die Pool huilend in z'n huisje en niet minder voor mijzelf.