Hollands Maandblad. Jaargang 1993 (542-553)

[p. 40]

Hij ziet uw verdriet
Gerard van Emmerik

In een ver verleden waarin zelfbedieningszaken nog niet over elektronisch geleide beveiligingspoortjes beschikten, slenterde ik op een hete zomernamiddag met een overvolle tas naar mijn nieuwe woning, een krot in Oost, toen ik de Chinese jongen zag. Hij zat op zijn standplaats, een gammel sinaasappelkistje op de hoek van de Vijzelstraat en de Keizersgracht. Met een pet van citroenkleurig vilt wuifde hij zich koelte toe, zijn andere hand omklemde de pamfletten.

Zodra hij me in het oog kreeg, veerde hij op. ‘Hallo,’ riep zijn ijskoude stem. ‘Blij jou te zien. Ik zat net aan je te denken. Heb je al gebeld?’

Ik schudde mijn hoofd en maakte aanstalten door te lopen.

‘Ik weet zeker dat je even tijd hebt,’ mompelde hij. ‘Kom eens hier.’

Wij wisselden onze gebruikelijke handdruk. ‘Hoe langer je wacht...’ fluisterde hij, ‘hoe moeilijker het wordt. Dat weet je toch?’ Hij boog zijn bleke gezicht naar me toe, een warme knoflookadem streek langs mijn wang.

Met een woedend glimlachje overhandigde hij me een nieuw stencil, waarvan de tekst - identiek aan alle vorige - nooit uit mijn herinnering is verdwenen. ‘Hij ziet uw verdriet. Aarzel niet langer. Open uw hart. Roep Hem aan...’ gevolgd door een telefoonnummer in Rotterdam, dat ik nooit heb gedraaid.

‘Wil je dat ik eerlijk ben?’ vervolgde hij. ‘Ach, natuurlijk wil je dat. Misschien... misschien moet je nu echt niet te lang meer wachten... Het wordt hoog tijd, weet je. Ik zie het toch? Lucht je hart. Spreek met Hem... Hij begrijpt...’

Ik knikte maar zo'n beetje en nam haastig afscheid.

Een week of wat eerder had ik hem in mineur gevraagd: ‘Zo veel mensen komen hier langs... Waarom pik je mij er telkens weer uit?’ waarop hij, na me een ogenblik strak te hebben aangestaard, fluisterde: ‘Je ogen, jongen.’

Op het Rembrandtsplein begon ik te treuzelen. Op de een of andere manier kon ik me er niet toe zetten rechtstreeks naar huis te gaan. De voorgaande dagen had ik besteed met het lusteloos openrissen van verhuisdozen en het zonder vastomlijnd plan verspreiden van hun inhoud over de vloer van wat mijn slaapkamer moest worden. (Ik herinner me een donatie van mijn moeder, een zorgvuldig in kranten gewikkelde spiegel, omlijst met een houtsnede, drie haasjes in jachttenue, de oren, pootjes en windbuks bedoeld als kapstok. 's Avonds, maar dikwijls ook overdag bekeek ik urenlang met toenemende vrees mijn ogen in het licht opbollende glas. Misschien had de Chinese jongen gelijk, het werd hoog tijd, maar voor wat?)

Ter hoogte van Schiller wandelde ik het plantsoen in en nam plaats op een bemoste bank. Een slordig geklede, circa veertigjarige vrouw kwam het pad op geslenterd. Vlak voor mijn bank boog zij zich over een perk vol verwilderde rozen. Uit het borstzakje van haar haveloze blouse nam ze een klein metalen voorwerp, een fruitmesje leek het, en sneed twee, drie rozen af die ze, na de doornen met een kort, nijdig gebaar te hebben verwijderd, opborg in een plastic zakje. Was het verbeelding? Zij leek sprekend op Gees, de vroegere werkster van mijn moeder, en als vanzelf zag ik haar zoon voor me, of feitelijk de jongen die zij geadopteerd had nadat zijn ouders bij de ramp in Zeeland waren verdronken. Hij was twee jaar ouder dan ik, flink uit de kluiten gewassen en niet al te snugger. Op school verwierf hij al snel de bijnaam De Mepper vanwege zijn grote vaardigheid in het klappen uitdelen.

Achter me slopen voetstappen naderbij.

Ik bleef de vrouw gadeslaan. Ze kon toch eigenlijk gezien haar leeftijd onmogelijk Gees zijn. Bovendien schoot me een begrafenis te binnen, Gees' begrafenis, die ik met mijn moeder had bezocht: een naar schoonmaakmiddelen geurende aula, onverstaanbare toespraakjes door twee dames van een plattelandsvereniging, en vooral de ontgoochelende afwezigheid van haar geadopteerde zoon.

De voetstappen hielden stil naast mijn bank. Een onzichtbare kracht pakte mijn rechterelleboog beet. Vervolgens werd mijn arm weinig zachtzinnig op mijn rug gewrongen - ook nu nog hoor ik het droge

[p. 41]

kraken van mijn schouderblad, zie zelfs het beeld dat dit bij me opriep: een schemerige gymzaal, rek- en strekoefeningen aan een dof glanzend, naar talkpoeder geurend wandrek. Op de hand die me in zijn greep hield, groeiden plukjes ruig, rossig haar. ‘Een goedemiddag,’ mompelde een sombere mannenstem. ‘Jij hebt net je tas staan volproppen in Rob's Doe Het Zelf Discount. Helaas kan geen van de caissières zich herinneren dat je hebt afgerekend. Maar voor de goede orde: mag ik even je bon zien?’

Zo goed en zo kwaad als het ging, draaide ik me om en keek omhoog, in de blauwe, wimperloze ogen van de geüniformeerde bewaker die mij een kwartier tevoren ook al met een argwaan bekeken hadden die hoe dan ook schuldig maakt.

‘Ik heb een bon,’ zei ik.

‘Mooi,’ mompelde hij, ‘laat maar eens zien dan.’

De brede vingers verminderden hun druk.

Ik dacht een poosje na. ‘Goed dan,’ verzuchtte ik. ‘Geen bon.’

‘Aan jou de keus,’ vervolgde hij. ‘Opstaan. Heel kalm voor mij uit lopen. Of stennis maken. Je lijkt me geen onverstandige knaap...’ Hij pauzeerde even. Ik keek naar de vrouw die zich over een perk verderop boog en een takje met paarse bloemen, vermoedelijk maagdenpalm, afknipte en in haar plastic zakje stopte.

‘Toch, om misverstanden te voorkomen... Wat wordt het?’

‘Het eerste,’ antwoordde ik en probeerde overeind te komen.

Hij schraapte zachtjes zijn keel. ‘Kalm aan,’ mompelde hij. ‘En vergeet je tas niet.’

Terwijl we het plantsoen uitmarcheerden, achtervolgd door twee opgetogen in hun handen klappende Marokkaanse meisjes, doemde onontkoombaar een beeld op van De Mepper. Ik spande me in aan andere dingen te denken, zachtjes herhaalde ik mijn naam en leeftijd, ik probeerde me op de nek van de bewaker te concentreren vlak naast me, zijn rossige haar, onder zijn pet half opkrullend en in het zonlicht nu eens rood, dan weer bruinig, zijn harde, glimmende kin, de excuses die ik hem moest aanbieden, maar onafwendbaar doemde het gezicht van De Mepper op, hoe hij een weemoedige herfst lang naast me in de schoolbank zat, forser dan elk ander kind en omringd door dat zurige luchtje dat ik associeerde met een vervallen boerderij en meer nog met een stal waar vee aan hun lot werd overgelaten. Op zijn rechterknie, die soms zonder opzet mijn dij raakte - er een enkele keer onbeweeglijk een ademloze minuut lang bleef zodat zijn warmte mijn hele lichaam doorstroomde - groeiden een vijftal blaasjes die hij geregeld doorboorde met zijn kroontjespen. Helderoranje kogels kropen dan traag, met plotselinge schokjes, omlaag in de boord van zijn kous.

‘Loop eens door,’ mompelde de bewaker met een stem waarin weerzin doorklonk.

‘Steentje in mijn schoen,’ fluisterde ik nerveus. Een magere jongen die tegen de ingang van een snackbar geleund stond, stelde een hap van zijn broodje uit om ons na te staren.

‘Doorlopen, zei ik.’

Bij elke stap drong een scherp randje dieper het vlees van mijn voet in.

Zijn hand, onwrikbaar op mijn schouder, miste een trouwring. Zo dadelijk, als hij me had afgeleverd bij zijn baas, nam zijn weekend een aanvang. Eerst zou hij een uurtje trainen in een of ander obscuur sportzaaltje in Oud-West. Dan thuis een douche nemen met een stukje goedkope, geurloze zeep... Zijn haar met koud water strak naar achteren kammen. Maar dan? Ongetwijfeld bestond er een vriendin. Eerst dronken ze in haar flat een kopje te slappe koffie. Voor een spiegeltje boven het aanrecht stift ze nog even snel haar lippen bij terwijl hij tegen de keukendeur leunend, half van haar afgewend, naar de planken tuurt van haar boekenkast vol grijnzende hondjes van porselein. Ze stappen in zijn buggy, zoals elke zaterdagavond neemt hij haar mee uit voor een ritje - met veel te hoge snelheid - naar Zandvoort. Hij parkeert op een stil plekje langs de boulevard, ze kletsen wat, zo nu en dan turen ze naar de grijze hemel boven de donkere golven, en soms, wanneer zij ruzie zoekt, draait hij de raampjes één voor één dicht en neemt haar met kalme bezetenheid op de achterbank, of meer waarschijnlijk op de bestuurdersplaats. Naderhand roken ze een sigaret. ‘Nog iets bijzonders gehad, vandaag?’ vraagt ze. En misschien zal hij zich op dat moment mij herinneren en haar vertellen hoe hij een jongen betrapt heeft, een nietsnut, een nul. ‘Oh ja?’ antwoordt ze, peuterend aan de lak van haar duimnagel, waarna hij zijn sigaret uitdrukt in een overvol dashboard-asbakje, de motor start, en mij voor altijd uit zijn geheugen wist.

Hij voerde me mee over de Reguliersbreestraat, tegen de stroom in van een uitgewinkelde menigte, die, zij het met onverschillige gezichten, toch eerbiedig ruimte maakte. Ter hoogte van de Munt tikte een oude dame hem op de schouder. Ze drukte hem een plattegrond in de hand en informeerde in bedachtzaam Engels naar een hotel in de omgeving van het Spui.

[p. 42]

Aanvankelijk aarzelend maar al snel met grote voortvarendheid begon hij aan een uitleg, doorspekt met grammaticale en lexicale onjuistheden. De druk van zijn hand op mijn schouder nam af. De vrouw knikte voortdurend. Mij negeerde ze. Ze had nog een vraagje. Kon hij haar de kortste route naar het Joods Historisch Museum wijzen? Peinzend boog hij zich opnieuw over haar kaart, en op dat moment, terwijl zijn hand het bestaan van mijn schouder leek te vergeten, draaide haar hoofd zich vliegensvlug naar mij toe.

‘You run, boy,’ fluisterde haar schorre stem. ‘run.’

Ik keek naar de diepe lijnen rondom haar kleine, smalle mond, de bleekroze binnenrand van haar oogleden die zich even wijd opensperden. Behoedzaam deed ik één, twee passen opzij. Ik kon me gemakkelijk uit de voeten maken, nu, als ik nog een paar passen deed... Ik waagde een derde stap, een vierde. De ruimte tussen de bewaker en mij werd dadelijk opgeslokt door een stroom van voorbijgangers, die ons nog wat verder uiteendreef. Doodeenvoudig, ik hoefde me maar om te draaien... Zelfs mijn tas had ik nog. Vooruit, waarop wachtte ik nog? Vluchten moest ik...

Maar tegelijkertijd schoot me het relaas te binnen, in het periodiek van Amnesty International, van Enrico. Een paar jaar eerder had ik het tien-, honderdmaal met groeiende ontzetting herlezen, een jongen, van mijn leeftijd, in de vestiaire van een bioscoop betrapt op het neuriën van een verboden liedje. Twee militairen smeten hem in een geblindeerde jeep. Hij kwam pas weer bij bewustzijn in een kleine, halfduistere kerker. In een van de hoeken lag een stapeltje kranten van de oppositie, bestemd om zijn behoefte op te doen. Slapen moest hij op een beschimmelde matras vol ongedierte, maar van uitrusten kwam weinig, reeds de eerste avond werd zijn deur geopend, zacht fluisterend slopen twee, drie gestalten binnen, medegevangenen, die naast zijn matras neerhurkten; één begon met een haast plechtig gebaar zijn nagels te vijlen met een in de schemer oplichtend lemmet, ‘vlijmscherp,’ verzekerden zij, het resultaat van een noeste week metaalcursus. De jongen probeerde hen gunstig te stemmen. Met alle plezier zou hij hun cellen schoonhouden. Enrico's relaas werd nu zeer vaag, maar ik wist hoe het hem verder moest zijn vergaan: hun monden, vlakbij, weerzinwekkend geurend naar bedorven vlees, een hand die zijn krullen beetpakt, een droog geritsel van kleren, een van de mannen komt alvast klaar op zijn been...

Ik was, merkte ik, blijven staan. Kalm wachtte ik tot de bewaker zijn uitleg had voltooid en mij met een kort knikje bij zich sommeerde.

‘Als je meewerkt, sta je over vijf minuten weer buiten,’ liet hij weten terwijl zijn schouder de glazen deur van Rob's Discount openduwde. Juist riep een frommelige stem op een bandje om dat het sluitingstijd was, waarna de hal wederom werd gevuld met de kale banjoklanken van een countryliedje dat ik eerder die middag al enkele keren had gehoord en dat me ook toen al ontroerde om de stem van de zangeres, vol aangename droefheid.

Voor een van de kassa's wachtte een laatste klant, een oude man met een klein, rond hoofd, dat zachtjes meewiegde op de maat van de muziek. Hij hield zijn hand uitgestoken voor wisselgeld. Toen hij ons in het oog kreeg, kwam er een vijandige trek op zijn gezicht. De caissière volgde zijn blik, mompelde iets, waarna de man, na nog even naar mijn tas getuurd te hebben, langzaam knikte en het wissselgeld met een kil glimlachje in zijn portemonnee liet glijden.

De hand van de bewaker lag nu losjes op mijn schouder. Zwijgend voerde hij me een magazijn door, langs stellages met verf, autospiegels en doe-het-zelf-inzethorren.

De liftdeur schoof met een zachte klik achter ons dicht. De bewaker peuterde eerst op zijn gemak met de nagel van zijn pink aan een kies, vervolgens diepte hij uit de binnenzak van zijn uniformjasje een sleutel op, stak hem trefzeker in een slot, waarna de kleine, naar terpentine geurende cabine schrapend in beweging kwam. Tijdens die eindeloos durende tocht - omhoog of omlaag? - floot hij zacht de begintonen van het countryliedje. Even durfde ik hem aan te kijken. Hij staarde onbewogen terug. De Mepper, herinnerde ik me, had destijds met eenzelfde soort desinteresse naar me gekeken, alsof zijn blik per ongeluk op een scheur in de muur van het klaslokaal stuitte of op een leeg boterhamzakje, achtergelaten onder een lessenaar.

Nooit heeft hij mij een stomp verkocht, niet omdat hij me zo graag mocht, ik kwam er gewoonweg niet voor in aanmerking, omdat hij me amper kende. Soms geloof ik dat hij zich er niet van bewust was dat zijn pleegmoeder onze was deed, de ramen lapte, sterker nog, het leek hem zelfs te ontgaan dat we in de klas een bank deelden - ik herinner me een terugkerend ritueel op dinsdagmiddag, het doorgeven van proefwerkblaadjes: hij neemt er een voor zichzelf van

[p. 43]

de stapel, zijn forse lijf buigt naar voren om de rest door te geven. ‘Hé,’ fluister ik. Verbaasd kijkt hij me aan, een onderzoekende frons verschijnt tussen zijn ogen, dan mompelt hij iets onverstaanbaars tegen me, iemand die hij zich voor het eerst gewaarwordt, telkens weer, en na tien seconden opnieuw zal zijn vergeten...

Zodra ik klaar was met mijn werk, tuurde ik heimelijk naar zijn brede vingers, die volstrekt ongeschikt leken om een potlood of pen te hanteren. De onderwijzer gaf hem kroontjespennen met verstevigde punt, maar vooral bij minder eenvoudige opgaven braken ze, de een na de ander, zijn handen bezaten een teveel aan kracht, een oerkracht, zij zouden iemand zonder de minste moeite kunnen wurgen.

Het schoolplein werd met grote regelmaat omgevormd tot arena. Eerst een kleine provocatie. Rick Duinen, zoon van de tandarts, een schriele jongen met vreemd lege ogen ging daarin het verst. Hij knikt met een ernstig gezicht naar De Mepper, die tegen de fietsenstalling geleund een boterham in drie happen naar binnen werkt. Vervolgens haalt hij diep adem. Dan, op gejaagde toon, over zijn woorden struikelend, alsof hij niet werkelijk wil: ‘Zeg, ik fietste gisteren langs het weiland van je pleegouders...’ (Nog ril ik om zo veel lichtzinnige durf, hij sprak nooit gewoon over ‘ouders’.)

De Mepper lijkt niet te luisteren. Hij buigt zich voorover, laat zijn plastic broodtrommel met een kalm gebaar in zijn schooltas glijden. Dan komt hij overeind, knippert even met zijn ogen. En wacht af.

‘... En een van jullie varkens keek op van zijn bak met water. En begon te praten. Ongeveer zo.’ (Hij liet een zacht klaaglijk knorren horen.)

Rondom de twee jongens vormt zich een groepje, ik, tussen de omstanders, ademloos, mijn hals uitrekkend om niets te missen.

‘Het leek nogal belangrijk. En nou wou ik gewoon even van jou weten wat hij bedoelde...’

Op het gezicht van De Mepper verschijnt een ernstige uitdrukking. Hij stapt op de iele jongen af, pakt zijn kleine oor beet, betast het, trekt eraan, zodat het rood wordt, daarna wit en - heel wonderlijk - opnieuw vurig rood. Vervolgens sleept hij hem aan zijn kostbare broekriem van wit suède naar het modderpaadje achter de fietsenstalling. Gehijg, een vreemd hoog, dierlijk gekrijs, speeksel vliegt in het rond, het scheuren van kleding - Ricks poloshirt.

Zo abrupt als het begon, is het voorbij. Gelijktijdig, als bij afspraak, komen ze overeind. Rick raakt voorzichtig zijn oor aan, en even, een ondeelbaar ogenblik, verschijnt er een dankbaar glimlachje om zijn mond.

Al wat ik moest doen, was over varkens beginnen, over pleegouders. Ik nam me voor, maar stelde uit, en op een ochtend, de datum is nooit uit mijn geheugen verdwenen, 3 maart 1966, een heldere, zeer koude dag, bleef de plaats naast mij onbezet.

De lift stopte. ‘Schiet op,’ mompelde de bewaker. Ik volgde hem door een labyrint van halfduistere gangen. Hij opende een smalle deur.

Ramen ontbraken. Een klein kantoor, fel verlicht door twee kale gloeilampen. Op het schrijfblad van een bureau dat het grootste gedeelte van de ruimte in beslag nam, stond een bladerloze ficus, uit de koffiebeker ernaast stak een klokhuis.

Pas na een tijdje ontwaarde ik de roerloze gestalte van een magere man die in de hoek links, zijn smalle rug naar ons toegedraaid, een kalender aan de wand stond te bestuderen van een Chinees restaurant, waarop data omcirkeld waren, sommige in rood, andere in zwart. Hij draaide zich langzaam om en staarde ons beurtelings aan. Zijn treurige glimlach deed vermoeden dat hij hier niet vrijwillig was. Hoe lang al zat hij in dit benauwde hok vast voor verhoor? Een uur? Een middag? Misschien een heel etmaal? Ik rook de bittere lucht van zijn oksels, donkere vochtplekken in zijn overhemd vol kreukels. Waarmee was hij betrapt? Tussen de vergeelde ordners in een archiefkast langs de wand ontdekte ik een blikje verf van een duur merk.

Ik glimlachte naar hem, zoals je met een vaag besef van mededogen doet naar een somber kijkend kind in de tram of naar een oude vrouw die op een regenachtige zondagmiddag haar hond uitlaat en hem daarbij zachtjes toespreekt.

‘Hou die grijns maar voor een ander...’ sprak de tengere man met een onverwacht laag stemgeluid. ‘Dacht je dat ik me liet inpalmen door goede manieren?’

Met kleine, vlugge passen liep hij langs me heen. Bij de deur draaide hij zich om. Somber tuurde hij naar de tas in mijn hand.

‘Als je eens wist hoe wij vroeger leefden. Alles even ellendig... strontvervelend. Met honger stond je op, met honger ging je naar bed... Maar stelen? Kwam gewoon niet in je op.’ Hij knikte naar de bewaker. ‘Neem jij...’ zei hij bedachtzaam, ‘... meneer even onder handen.’ Waarna hij de deur zachtjes achter zich sloot.

Het geluid van zijn voetstappen, die gelei-

[p. 44]

delijk wegstierven. Een zachte klik: het dichtschuiven van de liftdeur. En ver weg, vijf, misschien tien verdiepingen lager, het zachte, monotone geruis van verkeer.

De bewaker rechtte zijn schouders en nam plaats achter het bureau. Mij liet hij staan. Zwijgend begon hij mijn tas uit te pakken. In een ommezien vormde zich op het bureaublad een keurige rij van functionele voorwerpen, zoals een bus verfverdunner, twee tubes vloeibare Alabastine, spijkers en schroeven in kleine doosjes van doorzichtig plastic, een bureaulampje, waarvan de kleur me bij nader inzien een beetje tegenviel, en de aanbieding van de week, een boormachine met diverse hulpstukken.

‘Je inkopen bedragen f 192,75,’ mompelde hij. ‘Contant te voldoen.’

‘Heb ik niet.’

‘Okee,’ vervolgde hij monter. ‘Wil je misschien ook even je zakken leegmaken?’

Ik overhandigde hem mijn sleutelbos, een envelop met wat kleingeld en een dubbelgevouwen vel papier.

Hij liet de sleutelring ritmisch rond zijn pink heen en weer draaien. Vervolgens vouwde hij het papier open. Het was, zag ik, het pamflet van de Chinese jongen.

Met half dichtgeknepen ogen mompelde hij: ‘Open je hart, roep Hem aan... jaja...’ Neuriënd schoof hij een la van het bureau open.

‘Naam, adres, geboortedatum?’ Hij liet zijn Parker klikken. Zijn harige hand noteerde alles in kleine, eenvoudige blokletters op een formulier. Geluidloos bewogen zijn lippen mee, soms slikte hij even, misschien vanwege de boord van het overhemd, die te strak zat voor zijn brede nek.

‘U heeft Vrolikstraat fout gespeld,’ zei ik hulpvaardig. ‘Het moet met een i...’

Hij keek op zijn horloge en mompelde: ‘Laat maar... Je mag hier ondertekenen...’

Vervolgens borg hij het formulier op in een ordner.

‘Wat gaat er nu gebeuren?’ vroeg ik zacht.

‘Niets,’ antwoordde hij. ‘Helemaal niets. Ik heb je naam, dat is voldoende. Je staat in het boek. Ik ken je kop, je akelige ogen. Maar als ik je nogmaals betrap, rijdt er hier een politiebusje voor, snap je? En nu opgehoepeld.’

Er werd zachtjes op de deur getikt. Hij veerde overeind. Een oude vrouw met een flets gelaat en angstige wegkijkogen sloop binnen en wisselde op gedempte toon een paar woorden met de bewaker. Hij keek boos, mompelde: ‘Zo meteen,’ waarop de vrouw met een mistroostig knikje fluisterde: ‘Het staat al minstens een half uur op,’ en naar de vloer starend de kamer verliet.

Haar woorden ben ik nooit vergeten. En evenmin het zenuwtrekje rond zijn mond terwijl hij weer plaatsnam achter zijn bureau.

Hij woont nog thuis, besefte ik. Zonder te begrijpen waarom blijft hij bij zijn moeder wonen. Er is geen vriendin, er zijn geen tochtjes naar zee. Tweemaal per week staat ze hem toe na zijn werk een uurtje te trainen in een zweterig gymnastiekzaaltje, waar hij met grote razernij stalen pijpen omhoog torst of op een boksbal inbeukt die de vergeelde kleuren heeft van haar huid. Een enkele keer drinkt hij na afloop met een andere stakkker een sapje in de kantine en babbelen zij lusteloos over vitaminepillen en trainingsschemaatjes, maar na een minuut of vijf maakt zich een onrust van hem meester, onophoudelijk tuurt hij op de klok, zij wacht immers met het eten, en hij staat op en neemt haastig afscheid, tot opluchting van de ander.

‘Ben je doof?’ vroeg hij vol ongeduld, zijn blik strak op de deur gevestigd achter me. ‘Je kan gaan, zei ik...’

Ik haalde diep adem. ‘Hé, wat vind ik hier?’ mompelde ik, in mijn broekzak wroetend... ‘Alstublieft.’

Een tijdlang bleef hij naar het verkreukelde strookje papier staren, op het bureaublad voor hem, alvorens het met een verontrust glimlachje glad te strijken. Hij vergeleek de prijssticker op de handgreep van de boormachine met het bedrag op de bon. Na de verfverdunner hield hij het voor gezien. ‘Okee,’ mompelde hij op effen toon. ‘Neem maar weer mee.’

Zo kalm mogelijk liet ik de spullen één voor één in mijn tas glijden.

Opnieuw werd er zacht - en ditmaal onmiskenbaar boos - op de deur getikt. Hij schoot overeind.

‘Hoe heet je eigenlijk?’ vroeg ik.

‘Gaat je niets aan,’ antwoordde hij kortaf, zijn blik strak op de deur gericht. ‘En nou maak je dat je wegkomt.’

‘Eerst je naam...’ mompelde ik, zijn blik volgend.

Een nieuwe, grimmiger tik.

Binnensmonds: ‘Chris...’

‘Chris,’ herhaalde ik. En, overweldigd door een raadselachtige moed: ‘Chris, trek aan mijn oor. Flink ruw.’

Een trillen van zijn linkerooglid.

‘Nou,’ vroeg ik na een poosje, ‘komt er nog wat van?’

Het begon al te schemeren toen ik met mijn volle tas over de Vijzelstraat naar huis slenterde en hem op zijn vaste plekje zag zitten.

[p. 45]

Op de een of andere manier voelde ik ontroering om zo veel wilskracht. Ik bleef staan en wachtte tot hij mijn ogen zou hebben opgemerkt en van zijn sinaasappelkistje zou opspringen om me een nieuw stencil in de hand te drukken. Twee-, driemaal kruisten onze blikken elkaar. Maar er gebeurde niets. Zijn ogen keken naar me zonder herkenning en achtervolgden nieuwe voorbijgangers.

Ik nam mijn tas weer op, raakte voorzichtig even mijn oor aan en wandelde zachtjes neuriënd verder, naar huis.