Hollands Maandblad. Jaargang 1992 (530-541)

[p. 31]

In de hoek
Annetje Reens

Op een dag, toen ik zeven jaar was, moest ik als straf voor een overtreding in de hoek gaan staan; dit was in die dagen een makkelijke en veel gebruikte straf, waar noch de straffer noch de gestrafte erg zwaar aan tilde. De hoek was een hoek van de slaapkamer, die mijn broertje, onze kinderjuffrouw, en ik deelden. Ik had een ordelijke natuur, en in de hoek staan betekende voor mij het mij precies oriënteren naar die hoek, zonder een van de twee muren, die elkaar daar ontmoetten en sneden, voor te trekken. Mijn neus lag, om zo te zeggen, in de diagonaal van de kamer, mijn schouders stonden loodrecht daarop.

Het behang had grote bloemen, voornamelijk in licht- en donkerroze en framboosachtige tinten die nauwelijks afstaken tegen een bijna even donkere achtergrond, die uit vele verschillende tinten licht- tot donkergroen bestond. Het was wat ik nu (maar wat is nu?) een ‘ouderwets’ behang zou noemen. Ik gebruikte het soms voor bepaalde visuele spelletjes, overdag, als ik ziek was, of als ik op zomeravonden, als het nog licht was, niet in slaap kon komen.

Ik heb misschien enige minuten in die hoek gestaan, op dat moment, in dat jaar. Niet erg lang daarna dacht ik voor de eerste keer terug aan dat ogenblik, en ik stelde mij



voor dat het misschien mogelijk was dat ik nog steeds in die hoek stond, en dat wat ik nu dacht en leefde een verzinsel was, dat ik maakte, of gemaakt had, terwijl ik in de hoek stond. Vele keren heb ik sindsdien dezelfde gedachte gehad, en steeds voegde zich aan de catalogus van misschien-toch-nog-niet geleefde dingen meer en meer toe.

Waarom juist dat éne moment van in de hoek staan de spil van verleden en toekomst zou moeten zijn, weet ik niet; er zijn gewichtigere momenten in mijn leven geweest (of er zouden - of zullen - gewichtiger momenten komen), van meer betekenis voor mijn leven, of de zin ervan. Toch is het in die hoek waar ik mij misschien nog steeds bevind: mijn zusje is nog niet gestorven; mijn grootvader aan wiens bed ik een laatste afscheidskus zal krijgen op de dag voor zijn sterven, leeft nog; en pas acht jaar later zal ik E. ontmoeten, die ik zal overleven. Onze kinderjuffrouw, die wij Fräulein noemden, zal pas later een voor- en achternaam voor ons bezitten, en er is nog geen oorlog geweest.

Tot lang daarna, nadat ik al vele malen de hoek-terugschouw op deze wijze had beleefd, had ik nog nooit van Borges gehoord; elementen van deze terugblik heb ik later

[p. 32]

met verrassing herkend in zijn werk, of zou ik herkennen, of heb ik nog niet herkend, want misschien sta ik nog steeds in de hoek, en flitst wat ik nu schrijf in een onderdeel van een seconde door mij heen. Een klein onderdeel moet dat zijn, want ik heb al een lang leven gehad - of zou ik hebben - en dit moet zeer nauw samengedrukt worden, wil het in een paar minuten passen; ik verwacht niet dat Fräulein mij veel langer dan enkele minuten in de hoek zal laten staan, of liet staan. (Zelfs de taal is niet in staat om uit te drukken wat plaatsvindt in een misschien schijnbaar heden, dat misschien vervat is in de toekomst van een nog gefixeerd punt in het zekere verleden.) Mocht ik weer terugkeren - en dat is dan een terugkeren in bewustzijn, niet in plaats, want misschien sta ik er nog - naar de hoek van de kamer, dan heb ik enkele minuten zeer veel gedacht; maar het is ook mogelijk dat ik mij dit alles niet zal herinneren, en wat ik op dit ogenblik van dit, mijn misschien visionaire leven weet, zal dan weggevaagd zijn: een nieuw, of bijna nieuw leven begint; de oorlog was een verzinsel of een vals visioen; mijn zusje zal nog leven als ik zo oud ben als ik nu denk te zijn; en E. zal ik nooit ontmoeten. Misschien zal ik ooit van Borges' paden, die zich splitsen, lezen maar ze niet erkennen, want in het werkelijke leven, dat begint nadat ik uit de hoek ben gestapt, zal misschien ook deze terugblik zelf vervaagd zijn.

En wellicht zal ook déze terugkeer naar de hoek een vals visioen blijken; als ik dan werkelijk wérkelijk verder schijn te leven, zal dit mogelijk weer een gedacht leven zijn, mét zijn terugschouw op dit, mijn nu-leven, en op de terugkeer naar de hoek - en sta ik nog steeds in de hoek. En wie weet hoe lang dit zal doorgaan, en hoeveel keer ik mij slechts in een visioen zal verwijderen - in tijd en plaats - van die hoek?

O, zekerheid en tastbaarheden! Zal ik vluchten uit deze duizelingwekkende spiegelgang, door nu, op het moment dat ik de pen neerleg waarmee ik dit schrijf, of denk te schrijven, iets heel alledaags en, naar ik denk, tastbaars te gaan verrichten, een appel schillen, of mijn nagels knippen?

Maar nee; elke seconde, en elke vierkante millimeter, door wie ook ooit geleefd of ingenomen, al ware het tot de zoveelste macht van de verbeelding, bestaat, en is neergeschreven. Mijn nagels zal ik knippen als ze te lang zijn, de appel eten als ik honger heb.