Hollands Maandblad. Jaargang 1992 (530-541)

[p. 38]

Het Genootschap (5)
Paul van Capelleveen

In Antwerpen regende het aan een stuk door en renden we van portiek naar portiek. Overkappingen of passages zoals in Brussel vonden we niet. Uiteindelijk belandden we in een boekwinkel annex café, waar we een paar uur doorbrachten zonder door de uitbater te worden lastiggevallen: dat was maar goed ook, want we hadden geen cent meer op zak. Verspreid over de ruimte zaten tien stevige drinkers, waarvan er één af en toe een boek doorbladerde. Hij trok er een nevelig gezicht bij en hield zijn handen scheef, alsof ze hem zojuist losjes waren aangeschroefd. Niemand sprak. Terwijl we rondneusden keken we elkaar tussen de stapels plaatwerken over oude auto's geamuseerd aan; we voelden ons als de laatste levende wezens in een door robots veroverde wereld. Ze hadden vast een dwergcamera in hun vingertoppen verborgen en de gegevens werden opgeslagen in het bier. Ik sloeg links en rechts een boek open. Auto's in de jaren twintig: een stapel van bijna een meter; Auto's in de jaren dertig: iets minder opvallend, maar zeker zo fleurig; De klassieke modellen: of: de automobiel in het interbellum: gebonden in linnen, gedrukt op hoogglanzend papier en te koop voor een habbekrats. Bij al die ramsjboeken stak het kastje Poëzie mager af. Ik raapte een pocket van de grond en las mijn vriendin een fragment voor, dat op het volgende neerkwam: het is het beste mensen die je liefhebt en dingen die je na aan het hart liggen zo te bestuderen dat je uiteindelijk dwars door ze heen kijkt. Als je precies bent, worden zij zo plat als de figuren in een spotprent.

‘Dat is mooi,’ zei ze, ‘maar als het om liefde gaat, zul jij toch eerst een blik liefde moeten opentrekken.’

Nu begon een van de mannen een lage bromtoon uit te stoten.

‘Daarna kun je spelen wat je wilt,’ zei ze.

Afzien van gewroet en geworstel, dus, concludeerde ik, terwijl ik mij bukte om in een doos met eenmalige aanbiedingen te grabbelen. Wij voerden niet voor het eerst een gesprek dat leek te moeten resulteren in een manifest. Wij zouden spugen op diepzinnigheid, want laten we wel wezen: wie kan zich daaraan warmen? En wat meer is: bewondering voor de diepzinnigheid van een ander en een levendige herinnering aan diens briljante ogenblikken leveren die ander niets op. Wat jou opwindt, is zelden iets waar die ander prat op gaat. Wat jij mooi vindt aan hem, vervult hem toevallig van kindsbeen met schaamte en wat jij zo charmant vindt aan zijn manier van doen, probeert hij als zijn laatste restje kinderachtigheid van zich af te schudden. Meestal is hij verbaasd als je zegt dat hij zo grappig met de handen wappert of dat zijn verlegenheid je wel bevalt. De verlangens die je voor hem koestert komen hem vreemd voor. Maar ook jouzelf blijft het verlangen lange tijd schimmig en niet zelden wekt het slechts een vage ergernis op, waardoor je het niet gauw als een verlangen herkent. Zelfs als verlangens langzaam in ons lichaam rijpen, zelfs als ze zich feller vastbijten dan pijn of honger, zelfs als iedereen er dag in dag uit over spreekt en zelfs als we geloven van die verlangens de bedenker te zijn, dan nog kost het ons jaren om aan hun aanwezigheid te wennen. Het toeval dat ons van die vage vermoedens verlost en de realiteit injaagt, komt niet eens voort uit een bijzondere omstandigheid. Alleen de willekeur helpt hier - en helpt afdoende. Aan de dwang van het toeval wil je niet eens ontkomen. Zo stuit je op je onschuldige interesse of op geile dwarsheid. Het kan met een directe linkse gebeuren of langs een omweg. In mijn geval: nieuwsgierigheid en omweg. Nonchalante nieuwsgierigheid en een lange epistolaire omweg. Wat dat laatste betreft: in Antwerpen vond ik een gerede aanleiding om mijn verlangen naar seks in actie om te zetten, zij het dat ik niet meteen aan het neuken kon slaan, want eerst werden er wat brieven over en weer geschreven. Ik had de seks nu lang genoeg geparkeerd in de verbeelding. Wat die nieuwsgierigheid aangaat: toen ik de stoffige pocket op een plank wilde leggen, viel mijn oog nogmaals op het kastje Poëzie. Er stak een vouwblad tussen de dunne, parmantige bundels - de meeste gedichten waren geschreven door psychologen en psychiaters, die de domineepoëzie van de negentiende-eeuwers met gemak in zouteloosheid overtroefden - en ik las een broeierig gedicht van een schrijver die niet eens een psyche leek te bezitten.

‘Ai, de taal van het lichaam,’ zei ik.

[p. 39]

‘Wat heb je nu?’ vroeg mijn vriendin.

Het was een zogenaamd ‘boelgedicht’. ‘Boelen’, zo verklaarde een glos op de achterzijde, betekende: ‘homoseksuele handelingen plegen’. Precies wat ik wilde. Vooral dat ‘plegen’ overtuigde mij meteen. Het schakelde ieder toeval uit. Hier regeerde de overgave. De seks zou moeten worden voorbereid als een moord en volvoerd als een petrochemisch experiment. De uitgever van dit gedicht hield kantoor in Nijmegen. Nimwegen. De plaatsnaam gonsde als een Bugatti. Een trage, schommelende naam. Een slepend ritme. Een slaapliedje.

Hoe fotografeerde men een auto? Van alle voorwerpen werd de auto het meest als een mens behandeld. Als een fotomodel, inderdaad, met op de achtergrond een bosrijk landschap of een achttiende-eeuws landhuis. De achttiende eeuw: de laatste autoloze eeuw. Landschap of landhuis, steeds iets met het land: uitgestrektheid, rijkdommen, rust. De zon scheen overvloedig, maar verscheen niet in beeld. Zonnig en warm was het. Warm en rustig. Stil. In de auto zaten geen mensen. De auto straalde en was zelf een beetje zonnig, als een zon, wat ik niet goed begreep, want een auto was toch veel mooier als het regende. Ik liep naar een hoekraam van het Antwerpse café-boekwinkeltje en keek naar buiten. Het regende nu heel hard. De plassen weerkaatsten het licht dat vanuit de hoge etalages op straat viel. Tussen de reclameletters op het venster zag ik een deel van een motorkap, een glanzende, grijze motorkap, met ribbels en opbollingen, waarlangs het water driftig neergutste. De stromende regen maakte lawaai, natuurlijk, maar zo regelmatig dat er een grote rust van uitging. In de regenpijpen ging het wilder tekeer: kolkende geluiden, alsof er met een houten lepel stevig in werd geroerd. Als je halve dagen in een auto doorbracht, las je dan thuisgekomen ook boeken over auto's? We doorkruisten Antwerpen niet om auto's te bekijken, maar boeken, en geen boeken over auto's. Nee, oude boeken met dikke bladen, daarom ging het tijdens de excursie van de Academie. Het hoofddoel was de drukkerij van Plantin Moretus, waar de persen, de opengeslagen, polyglotte bijbels en de zwartomrande loden letters me als dode lichamen weinig ontzag inboezemden. In het museum klonk gefluister al aanmatigend: alsof woorden met de agressiviteit van een zuur op de machines, het papier en de schilderijen zouden neerkletteren om heel dit verleden in een ommezien weg te vreten. Was een ademtocht genoeg om zelfs het besef van historie uit te wissen? Niks mochten we aanraken. Een koord in de deuropening van de eigenlijke drukkerij hield ons op afstand. Door de zielloosheid van het geheel hadden we het idee dat zich hier geen zaken bevonden die bewaard moesten worden, integendeel: het leek er eerder op dat wij het waren die tegen iets in bescherming genomen werden. Maar in het vrij toegankelijke woonhuis van Plantijn vond ik een kamer waartoe ik me sterk aangetrokken voelde. Een donker hol, met een kast op hoge poten. Het was de wandbedekking die me in de ban hield. De muren waren gecapitonneerd met leer, dat er in de loop der eeuwen bruinzwart en glansloos uit was gaan zien. Zo'n kamer wilde ik bezitten. Nooit meer zou de elektrische gitaar van de bovenbuurman mij hinderen; niemand hoorde mijn geijsbeer; het klimaat liet de kamer ongemoeid. Deze ruimte was de fantasie. Een kamer voor een droom, waarin stilte, afzondering en duisternis het voor het zeggen hebben. Maar het verlangen riep zwakjes om iets anders: in zo'n kamer zou je lief kunnen zijn. Nooit ben ik sindsdien een dergelijke ruimte tegengekomen in een normaal woonhuis. Het waren steeds ruimtes in openbare gebouwen die mijn fantasie op scherp stelden. Daar wilde ik wonen. In Museum Kam (Nijmegen) bijvoorbeeld of in de bibliotheek van het Engelse landhuis Audley End.

Nooit kon je bij iemand binnenstappen en verzuchten: god, hier zou ik me thuisvoelen. Gegarandeerd waren er stoorzenders in de vorm van gordijnen in Egyptische stijl, of een hond die iedere avond walnoten wilde eten, of een al maanden kaduke rolschaats. Ze hadden iets ontroerends, hoe absurd of beschadigd ze ook waren, maar hun tegenwoordigheid, die mij niet ergerde, noch amuseerde, gaf mij de indruk dat ik beter kon opstappen. Deed ik dat niet, dan zou het gesprek stokken en het eten zou niet goed vallen; de uren zouden zich voortslepen, de hond zou grommen, de gordijnen werden gesloten, de rolschaats bleef liggen. Ik zou in de lach schieten en me opgelaten voelen. Geil kon je in zo'n griezelig lichte kamer niet worden, gelukkig al helemaal niet, maar de ander zou doorpraten alsof er geen vuiltje aan de lucht was. In zijn broekriem zou je ontblote tanden ontdekken en op zijn gezicht glom de hoekige grijns van een mummie. Over een van zijn argumenten zou je uitglijden - en daar lag je dan, als een niet voor het eerst door een rolschaats verslagen komiek, gevloerd, zwijgzaam, gistend van woede en verlegenheid. En waarom? Omdat je luisterde naar wat hij vertelde en jouw schuwe blik hem stoorde. Omdat je bleef

[p. 40]

nadenken over nutteloze zaken. Omdat je verbanden legde die er maar beter niet konden zijn. Hij zei iets en jij zei iets: wat een waanzin! De ziekelijke behoefte om mijn woorden te isoleren van die van een ander, maakte de afstand onoverbrugbaar voor beide partijen. Als de ander een zwaar woord gebruikte, dan keerde het in mijn zinnen te pas en te onpas terug, ik slingerde hem dat woord keer op keer in het gezicht, zonder enige reden werd het de spil van mijn gedachten. Het kon een woord zijn als ‘flaneren’ of ‘aangebrand’ dat bij mij in steeds kortere zinnen opdook, tot het tussen ons optorende en we elkaar niet meer konden verstaan. Stilte. Daar zat hij, als een vreemdeling, een silhouet in de verte. Hier zat ik, in een veel te nadrukkelijke nabijheid: de hersenkronkels, de handen, mijn sokken, alles dreigend dichtbij en compact. Terzelfdertijd werd in mijn kop een wig gedreven tussen verbeelding en spraakvermogen. In zo'n toestand ontstond het reservoir waaruit ik zelden iets liet ontsnappen. De brieven aan mijn vriendin waren een uitzondering. Ik kreeg een voorkeur voor de meest eenvoudige woorden, die ik bij alles wat ik zei wilde gebruiken. Ze waren mijn gereedschap. De lidwoorden: de, het, een. Vooral het meestal overbodige woord ‘er’ moest en zou worden uitgesproken en opgeschreven. Het was er, dacht ik, belangrijk genoeg voor. Met zo een stationair draaiend hoofd, ronkend en sputterend, kon het verlangen naar een rustiger dependance niet uitblijven. Een museumzaal, een afgelegen oord, een woestijn voor mijn hersenspinsels. Door mijn destijds geringe interesse in het gesprek, belandde ongeveer alles wat ik dacht op die plek: leeservaringen, ontmoetingen, emoties, waarnemingen. Zo kon het gebeuren dat nadenken en vergeten voor mij bijna synoniem werden. Terwijl ik iets bedacht, borg ik het op en stelde het dus buiten werking. Dat had voordelen. Door de gedachte zelf op een zijspoor te rangeren, kon de aandrift die de gedachte oorspronkelijk in het leven riep, zijn vrije gang gaan. De drift ging niet ten onder in de gedachte, maar overleefde hem. De geilheid bijvoorbeeld, kwam niet om gedachten over geilheid aan te horen, maar om geile dingen in gang te zetten. Ik stalde mijn verlangens in de garage en keek er niet meer naar om. Eindelijk bevrijd van de formulering, kon ik me moeiteloos overgeven aan de werkelijkheid van mijn begeerte. In eenvoudige zinnen schreef ik een brief aan mijn eerste minnaar. Hij was mijn minnaar nog niet. Hij was toen de uitgever van een gedicht over seks.

Wat me voor alles opvalt aan mijn leven in die tijd is de kennelijke bereidheid om het leven te ontlopen. Het verzuim, de vluchthouding, de zwijgzaamheid. Ik vond mij voor het leven ongeschikt. Hoe kwam ik daarbij? Ook anderen bezaten er geen diploma's voor. Veranderingen stonden op stapel en ik bevond mij in een overgangsperiode, maar dat alleen volstaat nauwelijks. Misschien was ik bang een machinerie in gang te zetten die ik niet kon terugfluiten. Mijn leven kreeg een draai die mijn toekomst voor een deel zou bepalen, in feite door een toevallige greep. Wist ik dat? Of was de twijfelzucht mijn held geworden - en is die dat gebleven? Ik liep om de hete brij heen, zoals zoveel kinderen (ik ook) de taal omcirkelen zonder een woord te spreken. Tot het vierde jaar drentelen zij rond op een woordeloos eiland. Ze kunnen niet brabbelen, ze kunnen de woorden niet verhaspelen, ze zwijgen, tot ze op een dag hun ouders, die al aannemen dat er iets aan hun verstand schort, opschrikken door plotseling te praten in keurige zinnen. Dit patroon kan zich herhalen, ook als spiegelbeeld: lange tijd geïnteresseerd zijn in vogels, voor dag en dauw opstaan om ze door een veel te dure veldkijker te observeren - en daarmee van de ene op de andere dag ophouden en er nooit meer een woord aan vuil maken. Zo ook met minnaars. Ik kwam ergens, ik zweeg aanvankelijk, tot ik losbrak en ik met mijn gepraat en gelach voor idioot werd versleten. Het zwijgen bracht een doem over mijn latere woorden. Door de stilte werd het verbreken van de stilte als een gewelddaad ervaren en werden mijn woorden ongeloofwaardig. Uitgestelde antwoorden herkende niemand als antwoorden. Ze werden aangezien voor brutaliteiten. Ook in de liefde ging het zo. Ik werd niet verliefd, ik werd bemind, ik liet het me aanleunen en ik begon te spreken. Dan braken mijn gevoelens door, maar de gevoelens van een schijnbare beroepszwijger werden begrepen als verwijten, als een eisenpakket en als ondankbaarheid. Ik dacht er niet over na en voelde me slechts opgelucht; de emoties die ik onder woorden bracht, waren niet de hoofdzaak. Ik kon mijn emoties pas verwoorden toen ik die van anderen leerde kennen. Dat vereiste studie. Dat duurde een tijd. Toen ik kon praten, verheugde mij dat, want ik begreep dat mijn aandacht zich verplaatste. Ik was uit de box van mijn gedachten getild en verdiepte mij in anderen. Wat vond ik van die minnaars? Leken ze sprekend op de jongens over wie ik gefantaseerd had?

[p. 41]

Eerst dit nog: waarom was ik zo verrukt over de doorbraak van mijn spreker? Hierom: te lang had ik moeten wachten op een antwoord. Vragen die niet hardop worden uitgesproken, blijven desondanks vragen die om een antwoord verlegen zitten. Wit en opgeschoten zag ik eruit als de bonestaak die in een donkere kast is opgekweekt om in stukjes te worden gesneden door de biologiestudent. De innerlijke monologen van een jonge man beleven wel degelijk ook genoegen aan hun litanie van onvervuldheid. Ze zijn een soort oefeningen: het bedenken van leed, voordat er sprake is van enig leed. Maar ook al imiteer je honderden stemmen, het blijft een monoloog. In gesprek met vrienden werden die monologen hoogstens voor een minuut of twintig onderbroken, op de een of andere manier werd er geen antwoord op de monoloog gegeven: misschien omdat mijn echte interesses niet in beeld verschenen: homoseks en lezen, daarover spraken mijn academievrienden nooit. En wat moesten we erover zeggen? Mijn vriendin was de eerste die dat gepraat in mijn hoofd onderbrak en die mij dwong tot conversatie. De antwoorden die ik haar gaf, waren tevens de antwoorden waarom mijn monoloog zat te springen. Zij zei tegen mij, wat de dood ook zegt tegen een vergelijkbaar jongmens, dat na tientallen regels op een punt komt waarop ik nog lang niet was beland: ‘Ik lééf niet meer; 'k bemin niet meer, noch kan gelóven.’

De Dood in het gedicht van Karel van de Woestijne bleek een man van minder woorden dan zijn opponent. Als hij eindelijk ook iets mag zeggen, is het even stil. Dan zegt hij: ‘Ach, malle jongen!’

Dat is de Dood ten voeten uit. Een betere Dood bestaat niet in de literatuur. Die woorden (ik moest eraan denken toen we in die Belgische boekwinkel stonden) vormden de sleutel tot mijn probleem. Ik zei het tegen mijzelf en zowel de spreker als de zwijger konden dit antwoord geven, hardop dan wel in gedachten. Op alles wat de een dacht of zei, kon de ander reageren met: ‘Ach, malle jongen!’ Alsof ik eindelijk mijn kamer had opgeruimd, zo zag het er in mijn hoofd uit.

Het kwam destijds niet in mij op om te denken dat mijn vriendin aan dezelfde kwaal leed net als iedereen, en dat zij onze gesprekken zag als een verlossing en mijn geheugen gebruikte als dependance van het hare. Soms kon je het idee hebben dat zij de woorden loosde. Als een stroompje warm spoelwater verlieten de herinneringen haar hoofd. Niet altijd gebeurde dat grondig genoeg en moest hetzelfde verhaal - in exact dezelfde bewoording - nog eenmaal verteld worden, desnoods aan een ander. Misschien wilde ze alles vertellen, zonder de kern prijs te geven en ging ze meer vertellen naarmate die kern dichterbij kwam en vaardiger omzeild moest worden. Daarom praatte ze graag over mijn toekomst. Ook haar toekomst lag ver genoeg van haar af om een veilig onderwerp van gesprek te zijn. Wat zouden we niet allemaal doen? We zouden bijvoorbeeld samen één minnaar delen. Hij zou Vlaams spreken, bedachten we, terwijl we eerder die middag in Antwerpen een met suiker bestrooide wafel aten in een weinig florissante gelegenheid. Het terrasmeubilair werd in stapels binnengebracht door de oudere serveerster, die de helft van haar kunstgebit in de geldlade van de kassa bewaarde. Ja, hij zou met een Vlaamse tongval spreken, heel zachtjes. Hij hoefde geen echte Vlaamse woorden te gebruiken, zoals valavond. Wij hadden er genoeg aan om Nederlandse woorden op z'n Vlaams uit te spreken. Het leek nergens op, natuurlijk, maar het klonk zoveel liever - en dat was de bedoeling. Mijn vriendin dronk haar cola op. Ik keek naar buiten. Het regende. Rare, grote druppels, regelmatig, als uit een drankautomaat. Niemand scheen meer iets te hoeven, zo stil was het en het gorgelende water in de regenpijp klonk luid en opdringerig; alsof nu een reuzenjongetje (nee, een meisje) het water door de afvoerbuis opslurpte als met een rietje. Mijn vriendin liet haar glas los. Haar handen zochten meteen naar een ander voorwerp; even raakte ze een tafelpoot aan, ze streek over het geblokte zeiltje, ze trok aan het koordje van haar capuchon. Ik volgde de bedrijvigheid van haar armen. Mijn huid was toen net zo zacht als de hare en zij legde haar hand op mijn onderarm, waarna ze de hand snel weer een andere opdracht gaf. Ze maakte op mij voortdurend de indruk van iemand die over twee minuten een metamorfose moet ondergaan. Wil ondergaan. Ze keek naar buiten. Ik ook. Daar stond, tussen ons raam en het volgende, een klein meisje dat twee slappe gehaakte ballen tegen de muur wierp, naar voren sprong om ze op te vangen, naar achteren stapte om de ballen die steeds meer water in zich op leken te zuigen en donkerder van kleur werden (bijna geen kleur meer hadden) opnieuw tegen de muur te kaatsen. Twee doffe slagen. We kregen het er koud van en besloten weg te gaan.

We liepen dicht langs de huizen.

‘Hoe groot is de kans dat wij dat kunstgebit nog eens zien?’

‘Klein,’ zei ik.

‘Klein, ja, dat weet ik ook wel. Maar hoe klein?’

[p. 42]

‘Als je niet teruggaat? Onvoorspelbaar klein. Zo klein dat het geen toeval lijkt als het gebeurt.’

‘Jaja, en hoe lang duurt het voor je alles een tweede keer hebt gezien?’

‘Wil je dat dan?’

‘Ja,’ zei ze, ‘dat wil ik.’

‘O,’ zei ik, met een metalig stemmetje.

‘De tweede keer is veel mooier. En heel anders.’

We hielden op met praten, we gingen sneller lopen. Als iedereen er eens flink de pas in zou zetten, overal op aarde, hoe lang zou het dan duren voor je werkelijk iedereen een keer tegen het lijf zou zijn gelopen? Eén keertje, hand geven, doorlopen. Alleen onze imaginaire Vlaamse vriend meer dan één keer, nee, hij moest maar met ons mee rennen.

We zeiden nog wat, maar niet veel meer.

Die jongen van ons, ja, díe kon praten! Later zou hij kunnen vertellen hoe het matras en zijn kussen de eerste minnaar verbeeldden toen hij nog alleen was. Zacht en plat was die minnaar de ene dag, opbollend en omhelzend een andere keer. Zwijgzaam en zonder een zucht te slaken lag hij onder hem, geduldig, maar niet uitdagend, meegaand, maar niet vurig. Hij kon zich er geen voorstelling van maken - deed hij wel een poging? - op welke manier een werkelijke minnaar op zijn geile lichaam zou reageren. Wel uitdagend, ongetwijfeld; wel vurig, dat in de eerste plaats, maar verder? Hij, onze Vlaamse vriend, nam als vanzelfsprekend aan dat deze pompende bewegingen in dit hakkelende ritme de juiste waren en tevens de lekkerste. Dat was niet zo. Hij moest het allemaal leren: aftrekken, strelen, en de rest. Dat bleek niet eenvoudig, want mijn vriendin vertelde nooit wat ze in bed verlangde en ik wilde geen keuze maken voor ik alles (bijna alles) had meegemaakt. Niet alleen moest hij alles leren, hij moest het ook kunnen missen. Want bij de ene minnaar mocht je het hoofd onder geen beding aanraken; een ander bleek niet bestand tegen kietelen en dat werd ruim opgevat: als je naar de oksel wees, schrok hij al. Uit de losse pols aan een lul trekken, ging bij andere jongens gepaard met krampachtig gespartel.

‘Nee, au!’

Weer een te nauwe voorhuid. Soms was het inderdaad niet onverstandig om vooraf gebruiksaanwijzingen te geven; ongebruikelijk was het niet, ongepast evenmin. Zodra twee lichamen zich op een bed uitstrekten, ontwaakte in een van de twee een kletskop die niet voor onaangename verrassingen wilde worden geplaatst. Waren de handelingen meestal anders (en andere) dan onze minnaar als kind vermoedde, ook de gevoelens verschilden aanmerkelijk van de sjablonen die in onze fantasie als vanzelf ontstonden. De meeste minnaars deden niet zo aardig: seks wilde graag stoer zijn. Niet dat het iets bijzonders was, het was alsof je een blikje bier kocht; niet dat seks met heiligheid werd omgeven, je kon zeggen wat je wilde; niet dat seks aan tijd of plaats gebonden was, het kon overal en altijd; toch veranderden mensen als het om seks ging. De seks stond los van het gesprek dat eraan vooraf ging. De metamorfose was vaak opmerkelijk: onzekere jongens werden egoïsten; techneuten deden opeens heel zorgzaam. Welke wijziging zich ook voltrok, altijd werd - met de kleding - ook een masker afgeworpen. Zelf raakte ik ervan overtuigd dat wie niet het bed met mij gedeeld had, mij niet werkelijk kende.

Dat wilde niet zeggen dat ik iedereen wilde leren kennen. Net aan okselangsten gewend, kon ik mij bij een ander inleven in zijn afkeer van zweetdruppels. Ik kreeg er de slappe lach van. Ik heb een tijd gehad dat ik klokslag elf, in bed of niet in bed, de slappe lach kreeg en dacht aan al die lichamelijke voor- en -tegens. Ik verbaasde me over de manieren en de bewegingen van mijn vrienden. Zij ook over de mijne. Een van hen dacht dat ik op mijn rug zou slapen.

‘Waarom?’

‘Als ik jou zie lopen, denk ik dat.’

‘Is dat niet zo dan?’

‘Nee, je ligt op je zij. Als een lepeltje.’

Door dat lepeltje was het of ik tig vrienden teruggeworpen werd, want dit zei mijn eerste minnaar, toen we, in het zicht van de ochtend, eindelijk besloten de slaap nog een kans te geven: ‘O, als lepeltjes.’

Zulke verkleinwoorden kende ik alleen uit de Vlaamse literatuur en ik grijnsde, terwijl zijn lichaam tegen mijn rug tot rust kwam. Ik keek naar de muur, ik keek naar het plafond. De kamer leek in niets op een kamer, meer op een toestand tussen twee verhuizingen in. Het was alsof we in een verhuisauto lagen. Ik dacht nergens meer aan.