Hollands Maandblad. Jaargang 1992 (530-541)

[p. 18]

De bomendokter
Taco Meeuwsen

Gilles Mak Kockelkoren verwijst voortdurend naar bomen. De bomen in zijn beeldspraken groeien als vanzelf wanneer ze maar op tijd water krijgen en zon en zuurstof. Ze groeien niet wanneer je te veel aan ze trekt, ze te vaak verpoot of op z'n Japans met een scherpe rozenknipper aan de uitlopers rommelt. Over het afnemend geknetter van de ozonlaag en de zuurgraad van ons regenwater rept hij met geen woord. Zo verrukt is Gilles van de overeenkomsten tussen zijn cliënten en bomen in al hun verscheidenheid dat hij vaak wijst op botanisch onderzoek waaruit blijkt dat de bladvorm in het klein al het silhouet van de volgroeide boom onthult.

‘Wat zegt dat over ons mensen?’ mijmert hij hardop.

Bij binnenkomst vraagt hij eerst of hij dat verhaal van die bomen al heeft verteld. Hij stelt die vraag handenwringend. Mijn vrouw en ik schudden daarop steeds van nee. Deels omdat we het sneu vinden hem te moeten betrappen op doublures. Welke cliënt heeft hij wat ook al weer uit de doeken gedaan? Soms ziet hij door de bomen het bos niet meer en dat is best te begrijpen. Voor een ander, niet-onbelangrijk deel ook omdat hij met zijn neutrale geklets onze wekelijkse gespreksuurtjes vult zonder dat mijn vrouw en ik elkaar, of Gilles Mak Kockelkoren, in de haren vliegen. Dat is wel zo rustig. Schrijnende kwesties schorten we op tot volgende week. Een boom bot evenmin uit in een uurtje.

‘Ik zou het niet weten,’ zeg ik en kijk naar mijn vrouw. Aan haar verraadt niets of ze het weet of niet en aldoor zwijgt ze. Ze zweeg al bij binnenkomst en hoefde ook geen glaasje water. Ik wel en nu vind ik het jammer dat ik mijn glas water zo snel, met vier gulzige teugen, heb opgedronken. Ik zou het demonstratief aan mijn voeten hebben kunnen sprenkelen, daar op zijn hoogpolig tapijt, waar mijn boomwortels zich ergens bevinden.

‘Relaties zijn systemen,’ zegt Gilles dan geheimzinnig. ‘Een boom groeit ook volgens een bepaald systeem. Dat systeem wordt al zichtbaar in het blad. Als gesprekstherapeut zoek ik naar het bladmotief van jullie relatie...’

Bij ons allereerste gesprek maakte Gilles ons al duidelijk dat hij zichzelf een systeemtherapeut vindt. Hij zei toen: ‘Ik ga ervan uit dat jullie, zoals je hier vanmiddag zit, inmiddels in je relatie het meest haalbare systeem hebt ontwikkeld. Voor jullie dan. Ik heb niet de pretentie daar iets aan te kunnen veranderen.’ Waarop ik opstond en zei dat we dan snel uitgepraat waren. Ik was op verandering uit. Ontworteling desnoods. Of de uitroeiing van kwalijke verknopingen tussen mijn vrouw en mij, met wortel en tak. Tut, tut, suste hij en hij verklaarde het allemaal nog niet zo te begrijpen tussen ons en dat daar tijd voor nodig was.

‘Een tuinman die in de zomer al aan de boom schudt om de herfst te bespoedigen is een domme tuinman,’ zei hij nog. ‘Zo ook de tuinman die in de winter op bloesem gaat zitten wachten. Een domme en verkleumde tuinman.’

Ik ben weer gaan zitten. Ik gun iedereen het voordeel van de twijfel. Ik gun ook iedereen zijn eigen wijsheid en graag kijk ik de kat wat uit de boom. Nu ben ik zijn beeldspraken beu.

‘Je zou eens op zoek kunnen gaan naar de boktor in onze relatie, of de houtmijt,’ zeg ik. ‘Wat te denken van de houtrot in ons samenzijn, de eikehouten plank voor onze koppen, ons dichtgegroeide gevoelsleven, de povere wederzijdse bestuiving, mijn slappe stamper, haar doffe meeldraden...’

Ik zou zo nog best enige tijd door kunnen gaan, want ik wind me weer vreselijk op. Gilles knikkebolt.

‘Ik geloof overigens stellig,’ zeg ik nog, ‘dat je tegen planten moet praten, veel praten, daar groeien ze van. Met aarde, zon en water alleen red je het niet makker.’

Gilles Mak Kockelkoren zucht en kraakt en piept als een ouwe treurwilg om aan te geven dat hij bedenktijd nodig heeft. Hij moet overpeinzen wat ik er allemaal mee bedoeld kan hebben, met mijn beeldspraken. Hij zoekt naar het systeem achter mijn boosheid en waarom ik zo boven in de boom moet zitten. Gaat daarachter wellicht geen

[p. 19]

peilloze droefheid schuil. ‘Ik kan zien,’ zegt Gilles, ‘dat je mij niet nodig hebt om boos te worden.’ Dat kan hij zien. Mijn vrouw zwijgt nog steeds en ik kan me vergissen, maar volgens mij zit daar het probleem. Ik ben een prater, zij is een zwijger. Gilles Mak Kockelkoren is een splijtzwam met aspiraties, maar zijn denkvermogen gaat me te traag. Al zolang als ik me heugen kan ben ik inschikkelijk geweest ten opzichte van hen die kampen met roestige neurotransmitters, de indolente denkers die menen met een half bostafereel een hele waarheid te schilderen. Zij die zo duidelijk in hun nopjes zijn wanneer ze erachter komen dat er wat valt te verdienen met een cryptische pastorale. Dat aanzien je deel wordt, omdat je zo diep lijkt.

‘Tsja, hoge bomen vangen nu eenmaal veel wind,’ vervolg ik. ‘En van de boom valt de appel in de regel niet zo ver. Tot in de hemel groeien ze niet, bomen, en aan de vruchten herkent men ze. Wat dacht je van deze: Boompje groot, plantertje dood. Met jou zet ik geen boom meer op, als je dat soms mocht denken!’

Aan zijn rollende ogen zie ik dat het hem allemaal veel te snel gaat. Hij ziet groen van de chlorofyl. Met zijn takkerige vingers slaat hij hulpeloze bruggen. Een diep gevoel van moedeloosheid bevangt me. Aan mijn sappen en tot in mijn nerven voel ik waar deze gesprekstherapie op uit zal draaien. De capillaire vaten van tuinman Freud. Vooruit. Ik zal wederom moeten inschikken, anders groei ik zowaar boven zijn bladerkroon van belezenheid uit en dat verwerkt hij niet. Daar zijn ze niet mee vergroeid.

‘Ik ben bang,’ zegt hij ten slotte zuchtend. ‘Ik ben bang dat ik jouw vrouw beter begrijp dan jij.’

Ik kijk naar mijn vrouw, die van Gilles Mak Kockelkoren naar mij kijkt met een blik van ongemak bij dit ongevraagd gedeclameerde bondgenootschap. De vent is een epifyt, maar kwaad doet-ie niet, seint ze. Ik kijk naar de splijtzwam in zijn oogjes. Waarom ben je daar bang voor, vraag ik me af. Daar word je toch voor betaald, bosdwerg? Je wordt toch niet betaald voor je botanische kout? Ga door met begrijpen! Ga er gerust mee door en deel ten slotte dat begrip van je met ons. Dan schieten we op. Dan komen we ergens. Uit dit bos bijvoorbeeld.

Ik wil over mijn gedachten wat opmerken, maar het is al weer tijd. Hij zegt het wanhopig, met twee ten hemel gespreide uitgroeisels. Hij zou met ons best naar sessies van twee uur boomzagen willen, zegt hij, want om nu zó op te moeten houden, net nu er met mij wat staat te gebeuren, dat vindt hij zelf ook heel onbevredigend. Maar voor vandaag gaat dat niet meer. Of ik nog een glaasje water wil, vraagt hij, wanneer mijn vrouw en ik opstaan om te vertrekken. Ik bedank. Nat zat voorlopig. Toewijding kun je ook overdrijven. Bij de voordeur steekt hij ons allebei royaal zijn hand toe. Groene vingers.

En dat is allemaal nog niet eens het ergste, bedenk ik me in de auto naar huis. Mijn vrouw zit naast me en houdt haar mond dicht. Het ergste is dat Gilles Mak Kockelkoren zijn handen aan het vergroeien zijn. De eerste keer dat ik het zag zei ik er wat van. Dat was raar, want ineens zat de bomendokter zelf op de stoel van de cliënt. Daar leek het op. Hij wist ook niet wat er gebeurde, zei hij, naar zijn handen starend. Zijn vingers groeiden aan elkaar vast. Allereerst vormde er zich een membraan tussen de kootjes. In het vlies verschenen blauwgroene adertjes. Na verloop van tijd trok alles strak. En er was niets aan te doen. Ik vroeg of ze al eens operatief waren losgemaakt. Hij knikte van ja, maar veel had het niet geholpen. Een paar weken later zaten ze al weer hechter aaneen dan ooit tevoren.

‘Potgrond,’ zei ik zomaar ineens. ‘Potgrond zou kunnen helpen. Je doet wat geurige zwarte tuinaarde in twee aardewerken potjes en je stopt je handen in die grond. In ieder potje een. Flink met de vingers woelen, lijkt me zo. Ondergronds in beweging blijven...’

Gilles Mak Kockelkoren had zijn ogen niet van zijn handen kunnen losmaken. ‘Potgrond...’ mompelde hij dwaas voor zich uit. ‘Met misschien wat Pokon...’ zei ik nog. Mijn vrouw had me aangekeken of ik gek werd. Dat was dus nog voordat hij met die parabel van de bomen op de proppen was gekomen.