Hollands Maandblad. Jaargang 1992 (530-541)

[p. 15]

Strovuur
Aat Ceelen

Een verlaten buitenwijk, zes uur in de ochtend. Ik zit in een stadsbus die mij naar het centrum zal vervoeren. Althans, dat hoop ik. De bus staat stil. Er is geen chauffeur. Behalve mij bevolken twee oude vrouwen de bus, plus een kleine gestalte in een zwarte houtje-touwtjejas met capuchon. Het is niet uit te maken of het hier om een kind gaat of om een dwerg. Zijn gezicht gaat verborgen onder de kap, waaruit zo nu en dan geluid opklinkt: een zielig neuriën, melodieloos en met wezenloze uithalen. Soms lijkt het op het gezang van een kind, soms op dat van een krankzinnige.

De twee oude vrouwen hebben een kort gesprek gevoerd, waarover weet ik niet. De ene zei iets, de ander antwoordde met een vraag, waarop de eerste er weer het zwijgen toe deed:

‘Ekkistóftirstarfi!’

‘Hvadsegirthú?’

Ik zit in het midden van de bus, de twee vrouwen voorin en de zwarte figuur op de achterbank. De bus heeft nummer zeven. Buiten hangen de wolken loodgrijs boven ons. Een gemene wind, afkomstig van de IJszee, loeit rond het voertuig en doet het licht schudden. Het is koud in de bus.

Een kwartier geleden ben ik ingestapt. Ik heb niet gevraagd waar de bus heenging. Ik ben gaan zitten en ben verder bewegingloos gebleven. Dat moet, want in mijn hoofd is een martelend bonken. Ik sluit mijn ogen en haal me de gebeurtenissen voor de geest.

Ik zit in een huis. Het huis staat half in de grond. De ramen van de kamer zijn hoog in de muur geplaatst; de onderkanten ervan liggen op gelijke hoogte met de tuin. In de tuin hangt een waslijn. Daaraan wappert een kledingstuk: een lang wit hemd.

Er is nog iemand in de kamer. Een vrouw met droeve ogen. Ze heeft lang rood haar. Haar benen heeft ze opgetrokken op de bank. Ik kus haar blote voeten. Ik moet er goed mijn hoofd bij houden.

De vrouw praat. Haar donkere stem verhaalt van veel verdriet. Ze heeft een kindje, maar geen man. Die is weggelopen. Ze heeft weinig geld en alles is heel duur. Haar ouders zijn dood. Het huis is van haar grootvader, die boven in het huis woont. Dat geeft veel moeilijkheden, want hij loopt bij haar in en uit wanneer hem dat goeddunkt.

Ik hoop niet dat hij nu binnen komt lopen. Ik heb net haar overhemd losgeknoopt. Twee lieve borstjes komen te voorschijn. Hier ga ik verder met mijn kussen.

De vrouw praat door, nu over haar broer. Dat schijnt zo'n triest geval te zijn. Hij woont ook hier in huis. Hij is zeeman, maar zonder werk. Hij is erg eenzaam. Hij kan geen vrouw vinden en hij krijgt nooit post.

Ik kneed de borstjes in mijn handen, fijn is dat, en plaats mijn kussen op haar buik. Het is zaak nu niet over die broer te gaan nadenken. M'n gedachten bij het spel houden... O god, daar verschijnt hij al voor mijn geestesoog: een veertigjarige goedzak. Aan de wand van zijn jongenskamer hangt een grote schelp aan een touwtje. Hij wast zijn sokken in een teiltje en tuurt droevig in het water. Het klotsen doet hem aan de zee denken. Wie wil een zeeman als echtgenoot? O, genoeg vrouwen. Maar hij heeft hele grote handen met haar op de vingers en niet elke vrouw is daarvan gediend. De ogen van de zeeman worden vochtig...

Handelen nu. Ik haal de riem uit haar broek en rits de sluiting open. Ze vertelt verder. De donkerte van haar stem resoneert aangenaam in mijn slechte oor, laat het daar een beetje kriebelen.

Luister je?

Ja.

Ze was gelukkig. Nu is ze ongelukkig. Hoe kan zoiets? Ze had een man. Nu niet meer. Nu is ze alleen. En waarom. Nou? Waarom?

Ik weet het niet. Het is overal wat.

Ik draai haar op haar buik en trek aan de pijpen van de broek. Ook het kleine broekje komt mee. Nu kunnen mijn kussen zich naar de billen verplaatsen. Er zit systeem in deze waanzin. Het wijst zich vanzelf.

Sinds ik een kind heb, gaat ze verder, is alles veranderd. Tegen alles kijk ik anders aan. Heel m'n leven staat in het teken van m'n kind, m'n dochtertje. Het verandert je denken, over alles.

Ik mompel dat ik dat geloven wil. Wie ben ik, zoiets niet te beamen? Ik duw haar billen wat van elkaar. Ze kijkt mij aan. Ik spuug er een beetje op. Haar spieren trekken samen.

[p. 16]

Heeft ze al verteld dat ze met invalide kinderen werkt?

Nee, dat heeft ze nog niet verteld. Of misschien heb ik niet goed geluisterd.

Het zijn zulke dankbare kinderen. Sommigen zijn daarbij ook nog niet goed in hun hoofd. Die zijn helemaal lief. Ze willen je de hele dag vastpakken.

In het huis wordt een toilet doorgespoeld.

Grootvader, zegt ze. Grootvader. Drie, vier keer per nacht moet hij eruit. Hij slaapt weinig. Staat 's morgens vroeg op. Hij tiranniseert me, zegt ze. Hij heeft een stok, maar hij slaat me niet. Hij slaat ermee tegen de muur en op het meubilair. Hij is ver over de zeventig en nog goed bij. Ik kan niks goed doen. Het is een ongezonde situatie, maar wat kan ik doen? Het is zijn huis. Toen mijn ouders nog leefden, was het beter. Mijn vader dronk, heel veel, maar hij was altijd lief voor mij. Hij kwam aan mijn bed zitten wanneer hij uit de kroeg kwam. Maar hij dronk te veel. Net als jij.

Als ik?

Ja jij. Ik heb nog nooit iemand zo snel zien drinken. Waarom drink je zoveel?

Moet daar een reden voor zijn, zeg ik. Had je vader een reden?

Ja, zegt ze. M'n moeder.

Ik draai haar weer om en spreid haar benen. Daar is het, roze, met krulhaar daarboven, rood. Met mijn vingers druk ik een beetje op haar lipjes, aai haar, krauw door de stugge haartjes. Haar opening is nog wat droog. Misschien ben ik te snel gegaan, je weet het vaak niet. Misschien nog wat drinken, eerst.

Nòg meer drinken? vraagt ze.

Nou ja, eentje.

Ze schenkt me in. Nu zitten we vreemd naakt naast elkaar op de bank. Ze opent haar mond om iets te zeggen. Ik kus haar snel, voordat er weer een invalide mongool of treurige broer of tanige opa uit komt rollen. Of nog erger: iets over die moeder, waarachter ik ook van alles vermoed.

Liefje, fluister ik in haar oor, liefje, ik zie hier overal in het land langs de wegen houten stellages staan en daar hangen allemaal vissekoppen aan, hoe zit dat?

Ah ja, zegt ze, die hangen te drogen, ze worden geëxporteerd naar Nigeria, maar we eten ze zelf ook, ze zijn heel hard en je moet er met een hamer op slaan.

Waar denk je aan? vraagt ze na een poosje zwijgen. Wat dacht je toen je me vanavond zag? Waarom keek je me lang aan toen je langs me liep? Waarom lachte je tegen me? Waarom sprak je me aan? Wat voel je nu, zeg 'ns wat je voelt. Praat dan, waarom zeg je zo

[p. 17]

weinig? Waar denk je aan?

Ik denk aan een neger, zeg ik, een neger die met een hamer op een vissekop slaat.

Ze lacht, maar haar ogen blijven droef.

Daar mag je niet aan denken, zegt ze. Je moet aan mij denken.

Ik denk aan je, liefje, ik denk aan je, zeg ik en verberg mijn hoofd in haar schoot en steek mijn tong in haar. De talgige haartjes kriebelen in mijn neus. Er druipt vocht langs mijn kin.

Ze vraagt of ik van haar hou.

Ik mompel half dat dat het geval is.

Echt?

Euh...

Ze is verdwenen. Ik zie nog net haar billen de deur om gaan.

Wat is er, wat is er?!

Ze geeft geen antwoord. Ik hoor haar een trap opgaan, een deur gaat open. Nu hoor ik wat zij al eerder hoorde: het gehuil van een baby. Het halve weesje krijst het uit. Ik hoor haar het kind lief toespreken, een zacht geprevel in troostende moedertaal.

Alleen in de kamer achtergebleven kom ik mijzelf groot, bloot en misplaatst voor. Ik klim op een stoel om eens goed uit het raam te kijken. Het witte hemd wappert niet meer aan de lijn. De harde wind heeft het eraf gewaaid, verfrommeld hangt het hemd in een bosje. Het lijkt of iemand met de Engel geworsteld heeft, hem in de heupzwaai heeft genomen en de bosschages in heeft geslingerd.

Wat doe je?

Ze staat achter me. De baby slaapt weer.

Ik keek uit het raam, zeg ik, het wordt bijna licht.

Ik klim van de stoel. We staan tegenover elkaar, verlegen opeens.

Ik had zulke mooie dromen, zegt ze, een man, een huis, een kind, wil niet iedereen dat?

En daar wellen de tranen. Dus nu haar ogen gekust, dan heb ik alles wel gehad, geloof ik.

Kom, zegt ze, kom.

Ze omklemt me, ze speelt hartstochtje. Maar het gaat niet. De opening tussen haar benen blijft droog. Ze doet nog een poging mij met haar hand tot verlossing te brengen, tevergeefs. Ze huilt. Ik streel haar haar, dat mooi rood is, ach, alles is mooi: de behuilde ogen, het zout op haar wangen, het is alles mooi.

Even later is ze op de bank in slaap gevallen. Haar mond hangt half open. Ik kijk op haar neer.

Vreemd, denk ik, ik ken haar sinds vanavond en als ik straks het huis verlaat, zal ik haar nooit meer zien. Een uitzinnige liefde overvalt me, vlaagt door mij heen als een plotselinge koorts. Ik mag niet weggaan, ik moet hier blijven. Ik zal hier gaan wonen, hier in dit huis in de grond.

Hoor je, fluister ik, hoor je, ik ga voor je zorgen, voor jullie allemaal zorgen, ik zal de treurige broer opvrolijken, ik zal de wrevelige opa vermurwen, ik zal het kind wiegen als het huilt. Ik zal me elke dag door invaliden en mongolen laten omhelzen. Ik zal babbelen en doen en me gedragen als een normaal mens. Ik zal mijn hoogmoed afleggen en de mensen als gelijke tegemoet treden. Ik zal werken van de vroege morgen tot de late avond, niet voor het gewin maar voor het gezin. Ik zal de mensen goedemorgen en goedenavond wensen. De zwakken zal ik sterken, de stommen een stem geven. De beladenen zal ik hun last van de schouders nemen. Ik zal de mensen goedemorgen en goedenavond wensen. Ik zal...

De dag is aangebroken. Door het raam hoog in de muur valt het licht naar binnen. Ik ril. Het is koud plotseling. Ik zoek m'n kleren bij elkaar en kleed me aan. Ik loop naar de buitendeur en klik voorzichtig het slot open. Als ik half buiten ben, roept ze m'n naam.

Ik blijf staan. Ze roept m'n naam nogmaals. Snel sluit ik de deur. Twee straten verder staat een bus.

De chauffeur heeft zich nog niet laten zien. De kleine, zwarte gestalte op de achterbank neuriet nog steeds. Een deerniswekkend gezang. Als het een kind is, is het een zielig kind; is het een dwerg, dan één met een afwijking.

De twee vrouwen hebben hun gesprek weer gevoerd.

‘Ekkistóftirstarfi!’

‘Hvadsegirthú?’

Al een half uur staan wij nu stil. Er is niemand op straat. De hemel wordt donker, regen valt neer, striemt de bus. Het komt me voor dat de verlatenheid zich hier meer laat voelen dan overal elders op aarde. Het wordt almaar kouder in de bus. Het water bevriest op de ramen.

Langzaam dringt het tot mij door: deze bus zal nooit vertrekken. Ik zal hier altijd moeten blijven zitten, tot in de eeuwigheid, in gezelschap van de twee oude vrouwen met hun korte onbegrijpelijke gesprekken en met het treurige geneurie van het ongelukkige kind (of krankzinnige dwerg, dat valt niet uit te maken). Voor altijd in deze onbeweeglijkheid, met wind en regen, in een voorgoed verlaten buitenwijk.

Een ijskoude hel als boete voor hete zonden.