Hollands Maandblad. Jaargang 1991 (518-529)

[p. 44]

Invalletjes en visioenen^*
Heinrich Heine

Om mijn wieg speelde het laatste maanlicht van de achttiende en het eerste morgenrood van de negentiende eeuw.

Ik ben niet wraakzuchtig - ik zou mijn vijanden graag willen liefhebben; maar ik kan niet van ze houden voordat ik me op ze gewroken heb - pas dan gaat mijn hart voor ze open. Zolang je geen wraak genomen hebt, blijft er in je hart altijd wat bitters achter.

Mijn geest voelt zich in Frankrijk verbannen, in ballingschap in een vreemde taal.

De dichter krijgt bij het dichten het gevoel alsof hij - zoals in de zielsverhuizingsleer van de Pythagoreeërs - in de meest verschillende gedaantes al eerder heeft geleefd; zijn intuïtie is als herinnering.

Philarète Chasles deelt in zijn literatuurgeschiedenis de schrijvers niet naar uiterlijkheden in (nationaliteit, tijdperk, genres), maar naar innerlijke principes, naar chemische verwantschap. Zo deelt Paracelsus de bloemen in naar geuren - hoe veel zinvoller dan Linnaeus met zijn meeldraden! Zou het zo gek zijn om schrijvers naar hun geur te classificeren? Degenen die naar tabak ruiken, degenen die naar uien ruiken enz.

Men prijst de schrijver van drama's die tranen weet te ontlokken. - Dit talent heeft ook de jammerlijkste ui - en met hem deelt hij zijn roem.

Auffenberg heb ik niet gelezen - ik denk: hij zal wel ongeveer als Arlincourt zijn, die ik ook niet heb gelezen.

In de dichterswereld is de tiers état niet nuttig, maar schadelijk.

Democratische razernij tegen de poëzie. - De Parnassus moet met de grond gelijk gemaakt worden, genivelleerd, gemacadamiseerd, en waar eens de dichter onbezorgd de berg beklom en naar nachtegalen luisterde zal binnenkort een vlakke landweg verrijzen, een spoorbaan waar de stoomketel fluit en de mensen druk voorbijjagen.

Democratische razernij tegen het bezingen van de liefde. - Waarom de roos bezongen, aristocraat! Bezing liever de democratische aardappel die het volk voedt!

Buffon zegt dat stijl de mens zelf is. Villemain is het levende bewijs van het tegendeel: zijn stijl is mooi, goedgebouwd en zuiver.

Wie zoals Charles Nodier in zijn jeugd meermaals geguillotineerd is moet niet vreemd opkijken als hij het op zijn oude dag zonder hoofd moet stellen.

Het is voor roemlozen niet moeilijk om bescheidenheid te prediken.

Een gemuilkorfde hond blaft van achteren. Het denken dat een omweg neemt uit zich nog stinkerder, door laagheid van uitdrukking.

Ik voorspel: Eens zullen jullie een revolutie in de winter beleven, die zal verschrikkelijker dan alle voorgaande zijn! Als het bloed door de sneeuw ritselt...

* Vertaald door Johan de Vrient

[p. 45]

Visioen

Het plein van Lodewijk xvi. - Een lijk, het hoofd erbij - de dokter probeert ze weer aan elkaar te krijgen; hij schudt zijn hoofd: - Onmogelijk! en gaat zuchtend verder. Hovelingen proberen het dode hoofd vast te binden, maar het valt er steeds af. Wanneer een koning zijn hoofd heeft verloren, is hij niet meer te helpen!

Clauren is tegenwoordig zo beroemd in Duitsland dat je geen bordeel meer binnen komt zonder hem te hebben moeten gelezen.

Het lijkt wel een missie van de Duitsers in Parijs te zijn om te zorgen dat ik geen heimwee krijg.

Naast de denker een prozaïsch iemand, die rustig zijn werk doet - naast iedere kribbe waar een Heiland, een wereldverlossend idee, het licht ziet, staat ook een os, die kalm aan het kauwen is.

We begrijpen de ruïnes pas als we zelf ruïnes zijn.

Meneer is nog jong - hij heeft nog tijd genoeg om schoftenstreken uit te halen.

Ik las een saai boek, viel ervan in slaap, droomde dat ik verder las, werd van verveling wakker, en dat tot drie keer toe.

Als de ondeugd maar groot genoeg is, wordt hij minder schandelijk. De Engelse die zich anders schaamde voor naakte standbeelden was bij de aanblik van een ongehoorde Hercules minder geschokt: ‘Bij zulke dimensies schijnt me de zaak niet meer zo onfatsoenlijk toe.’

De oude harp ligt in het hoge gras. De harpist is gestorven. Talentvolle apen klimmen uit de bomen en gaan erop zitten tokkelen - de uil zit nors te recenseren - de nachtegaal zingt voor de roos zijn lied; maar bij het vallen van de nacht wordt de liefde hem te veel: hij valt uit de rozestruik en doorboord door doornen bloedt hij dood. - De maan gaat op - de nachtwind ruist in de snaren van de harp - de apen denken dat het de dode harpist is en vluchten weg.

Beeld

Het huishouden van Jozef en Maria. De eerste zit aan de kribbe van het kindeke en wiegt het, zingt ook Slaap kindje slaap. Maria zit aan het raam omringd door bloemen en ze aait haar duif.

Indruk bij de terugkeer in Duitsland

Eerst het witte haar - wit geeft altijd het idee van het sprookjesachtige, spookachtige, visionaire: witte schaduwen, wit poeder, witte lijkwades.

Corpulentie - dikke spoken veel griezeliger dan dunne.

Kerkhof, waar geliefde graven.

Bij het eerste ‘Wiedaar’ roep ik: Alle goede geesten loven God.

Hoop is een schone jonkvrouw met een kindergezicht, maar verlepte borsten, waaraan...

Een zoetelijk gedeukt, ingemaakt gezicht met angstig kleine oogjes.

Een glimlachende tred.

Hij sprankelde van domheid.

Een gezicht als een foetus in wijngeest.

Een dame die al begonnen was niet meer jong te zijn.

Ze knipperde met de ogen, als een schildwacht bij wie de zon in het gezicht schijnt.

De maan, bleek en vaal, werd omzoomd door een massa vuilgele wolken, die leken op de loodkleurige kringen om ogen waar vaak een waas van tranen over ligt.

De rotsen, minder hard dan de mensenharten die ik vergeefs aanklampte, openen zich en een pijnstillende bron stroomt eruit.

[p. 46]

De gedichten van Anton Korteweg hebben in het oktobernummer door een vergissing niet de ruimte gekregen die ervoor beschikbaar was; en in het gedrang was in een ervan een regel weggevallen.

Hier is, met excuses aan dichter en lezers, ‘Goede strijd’ zoals het de eerste keer ook al afgedrukt had moeten zijn.