Hollands Maandblad. Jaargang 1990 (506-517)

[p. 28]

Fokke
Jan Blokker

‘Geef hem die rol drop!’ Hij keek haar strak aan. Haar hand lag op zijn schouder. ‘En bied hem je excuses aan’.

‘Van m'n eigen geld’, fluisterde hij, zo zacht dat alleen ik het horen kon.

‘Wat zei je!?’

‘Niets, ik zei niets; dat het me spijt, en dat ik het nooit meer zal doen.’ Ik knikte bevestigend.

‘Dat je je niet schaamt; dat je hem nog onder ogen durft te komen.’

Ze duwde hem hardhandig opzij.

Fokke krabbelde overeind en ging op de bank zitten. ‘Ik schaam me wél,’ zei hij schor.

‘Daar ben je dan ook niet al te snel mee, met je spijt’, zei z'n moeder.

Ik keek naar de rol drop die in mijn open hand was blijven liggen. Door het raam, tussen de vrouwentongen door, had ik ze even tevoren door de straat zien komen. Vrouw Melle sleurde haar zoon achter zich aan als een hond aan de lijn. Precies zo had Fokke mij over het schoolplein getrokken; binnen een kring juichende kinderen had hij mij om zijn as geslingerd, zo lang tot ik mijn evenwicht wel moest verliezen. En vreemd, ik had niet eens direct gemerkt dat mijn knie bloedde.

‘Wat is dat voor een viswijf’, vroeg mamma's middags nadat ze de telefoon had neergelegd; en tegen pappa: ‘Hoe kùn je zó over je kind spreken! Waarom zeg jíj niets, laat je mij 't vuile werk maar weer opknappen!’

Maar pappa zweeg, ik keek naar de planten in 't raam en mamma vertrok naar de keuken.

Vrouw Melle was aan tafel gaan zitten. ‘Je vindt het toch niet erg vrouw Andriesz’, zei ze, ‘als ik even blijf; we zijn hier nu immers toch.’ Mamma leunde ongemakkelijk tegen het dressoir.

Ik zat op de bank tegenover Fokke. Hij haalde de veters van zijn basketbalschoenen los, trok de lipjes omhoog en begon ze vervolgens zorgvuldig weer vast te maken. Ik stelde vast dat míjn nieuwe schoenen veel harder waren.

‘Fokke is een slecht kind’, zei vrouw Melle. ‘Hij zal er nog eens met m'n goeie verstand vandoor gaan.’

Mamma knikte afwezig. ‘Ik weet precies wat u bedoelt, mevrouw’, zei ze.

‘Ach mens, dat kun je toch niet menen; wat die jongen kan liegen, dat zou je van de bisschop nog niet willen geloven! Hij is een gevaar voor z'n omgeving, dat zeg ik.’

Ze dempte haar stem en boog zich voorover: ‘Al sinds z'n geboorte, moet je weten; hij was er één van een tweeling.’ Ik keek Fokke aan; hij was nog steeds bezig met z'n veters.

Ze lachte: ‘Had jij niet ook veel liever een dochter willen hebben, vrouw Andriesz? Meiden zijn betere mensen. Albert heeft wel veel vrouwelijks; Albert is een goed kind. Fokke niet, Fokke is een moordenaar, de schoft, omdat hij zo nodig eerst moest met z'n dikke reet.’ Haar woorden kaatsten tegen de wanden.

Mamma was bleek geworden. Ik durfde niet nog eens Fokke aan te kijken. Vrouw Melle, zag ik, was binnengekomen in een spoor van modder. Ze droeg grijze sloffen, waarvan de neuzen een sprongetje maakten, en een nauwsluitende broek met blauwe pijpen, die ze op ongeveer vijftien centimeter boven de sokken had omgeslagen. ‘Ria’, zuchtte ze, ‘naar mijn moeder... en naar de Heilige Maagd. Maar ik heb een moordenaar gebaard, in m'n bloed en in m'n drek geboren.’

Het werd stil. Fokke had de veter van één van z'n schoenen er nu helemaal uitgehaald; hij had er een lus ingelegd die hij om de wijsvinger van z'n linkerhand aantrok.

‘Maar ja, wat moet je, je kunt een kind toch niet als een kat in een zak stoppen met een steen erin! Jij zou je zoon toch ook niet zomaar verzuipen, vrouw Andriesz.’

‘Albert’, zei mamma, ‘moeten jullie niet...’ Maar vrouw Melle liet zich niet onderbreken. ‘En Fred zegt dat het toch altijd zijn zoon is, maar dat kan hij onmogelijk weten.’ Ze lachte. ‘Zo is het toch, vind je ook niet.’

‘Albert’, zei mamma, ‘je moest maar gaan, straks zijn jullie nog te laat.’

Fokke was al opgestaan, de veter van z'n rechterschoen nog altijd om z'n vinger gewonden. Ik rende de trap af. De laatste vier treden nam ik met een sprongetje ineens.

[p. 29]

Fokke ging beneden aan de trap zitten en maakte zijn schoenen vast. Ik hoorde mamma geagiteerd spreken, boven, maar ik kon de woorden niet verstaan.

Fokke sloeg z'n arm om m'n schouder en zo liepen we de straat uit, de hoek om, hij dansend op z'n basketbals, ik stampend op m'n kiksen, tot bij de klaarovers. Op de stoep aan beide kanten van de autoweg stonden schoolkinderen ongeduldig te wachten om te worden overgezet.

Aan de overkant trok ik Fokke mee naar rechts. ‘We gaan langs de winkels’, zei ik, ‘flaneren’.

‘Dat ken ik niet’, zei hij.

‘Ik zal het je leren’, en wijzend op een etalage waarin allerlei schriften en pennen waren uitgestald, zei ik: ‘Ik heb een nieuwe pennendoos gekregen.’

We stonden stil voor een schoenenwinkel. Fokke bekeek zichzelf in de etalageruit. Hij trok een grimas en streek met twee vingers langs zijn kin. ‘Dát is flaneren’, zei ik.

Ik zette m'n linkervoet in de vensterbank van de etalage. ‘Kijk’, zei ik, ‘heb je ze gezien: mijn kiksen zijn zo hard, als ik die ergens tegenaan schop, dan is 't meteen kapot!’ Fokke keek de straat uit. ‘We moeten naar school’, zei hij en hij rende vooruit. Op de hoek van de straat bleef hij staan. ‘Waar blijf je nou’, zei hij.

Ik stond stil en keek om me heen. Links de straat in was school. Ik hield niet van de straat, het was er rommelig en somber. De rijweg maakte er een onoverzichtelijke bocht. Aan de overkant kwam je als vanzelf terecht in het opgespoten bouwland.

Fokke zag mijn aarzeling: ‘Wat doe je nou’, zei hij, ‘kom, de school begint.’

‘Laten we gaan boemelen’, zei ik en voordat ik begreep wat ik gedaan had, was ik de weg overgerend tussen twee auto's door en ik stond enigszins verbouwereerd aan de overkant. ‘Kom’! riep ik. Het was of ik een rivier was overgestoken. Fokke stond heel ver weg aan de andere oever. Hij keek, als schatte hij de afstand die hem van mij scheidde. ‘Kom’, riep ik nog eens, ‘je haalt het makkelijk’.

‘Ik wil niet’, riep hij terug en begon te lopen. Ik rende aan de andere kant met hem mee. ‘Je dúrft niet’, riep ik.

‘Nee, ik houd niet van boemelen, ik houd d'r niet van.’

‘Je dúrft niet, zakkie noga!’ Fokke liep door, zonder nog naar me om te kijken. ‘Zakkie noga! Pikkie mosterd!’ Ik bleef staan, terwijl ik stampte en in m'n handen klapte. ‘Zakkie noga! Pikkie mosterd! Zakkie noga...’

Hij durft niet, zei ik voor mezelf. Ik keek



om me heen, zette m'n handen als een hoorn om m'n mond en brulde in de verte: ‘Ik ga wel alleen om te boemelen!’

Naar 't land, dacht ik, naar 't land. Ik draaide me om en liep tegen een jonge man op, gekleed in een grijze regenjas. ‘Van wie heb jij die woorden geleerd’, zei hij streng. ‘Van Fokke’, antwoordde ik zonder nadenken en ik schoot de hoek om.

Voor me lag het land, getekend met de sporen van karren en graafmachines. Er lagen plassen water en heel in de verte, aan de rand van het park, zag ik een drietal bouwketen.

Ik raapte een steentje op en gooide het in een plas water. Toen nam ik een aanloop en sprong over de plas heen. Ik stond op een eilandje tussen twee lange, met water gevulde geulen. Ik dacht: Dit heb ik al eens eerder gezien: Ik stond bij een sloot onder de brug. Er kwam de hand van een klaarover uit te voorschijn en toen was het plotseling of ik in het water werd getrokken en ik zag de wolken en de brug golven; het land was in beweging gekomen.

Ik liep wankelend in de richting van de drie bouwketen, totdat ik niet meer verder kon omdat twee watersporen elkaar kruisten. Ik zocht een doorwaardbare plaats en geraakte met enige moeite uit de delta. Mijn schoenen werden zwaar in de modder. Drijfzand, dacht ik; ik zak erin en niemand zal me hier ooit terugvinden. Het is allemaal Fokke's schuld; als ik verzuip, komt het door Fokke, want hij is de moordenaar.

Ik vond een stuk hout, duwde het in een plas water en wachtte hoelang het duren zou

[p. 30]

voordat het in de bodem was gezakt. In de verte passeerde toeterend een grote vrachtauto. Ik moet oppassen, dacht ik, ze mogen me niet zien, ik zal me in park verstoppen.

Achter de bouwketen om liep ik tot bij de weg naar het park. Van de kant van de vijver kwam het geluid van spelende kinderen. Plotseling kwamen er drie grote jongens uit een van de bouwketen te voorschijn. Ik vluchtte de weg op, maar zij waren het land ingerend. Op ruime afstand bleven ze naar me staan roepen en ze gebaarden driftig. Hun stemmen verwaaiden. Ik raapte een steen op en wierp die met alle kracht in hun richting.

Bij de ingang van het park stak ik de weg over en liep een brede straat in langs lage huizen zonder portieken. Aan mijn linkerhand stond een gebouw met brede trappen naar de ingang en een vierkante toren. Ik liep er helemaal omheen tot ik weer terug was bij de ingang. Hier was ik wel vaker geweest, maar ik wist niet goed hoe ik hiervandaan weer thuis zou komen.

Achter het gebouw klom ik over een hek, maar toen kwam er een man met grijze haren over het binnenplein op mij af. ‘Scheer je weg, kleine nozem’, zei hij terwijl hij me met de ene hand bij mijn arm vasthield en met de andere een sleutel zocht. Hij gaf me een schop en ik struikelde door het hek. Aan de overkant van de straat bleef ik staan kijken hoe hij het hek weer afsloot. ‘Ouwe kaalkop’! riep ik. Hij zwaaide dreigend naar me met z'n gebalde vuist.

Ik bleef rennen tot bij de brug. Naast een bankje ging ik zitten achter de lage struiken; ik telde de auto's die me passeerden. Achter me blafte een hond: Daar heb je pappa, zei ik, maar direct bedacht ik dat de hond dood was en pappa waarschijnlijk nog in de tuin.

Op de hoek van de straat bleef ik staan in een portiek met een hoge stoep en ik probeerde na te denken. Misschien was vrouw Melle er nog wel. ‘Waar kom jíj vandaan’? zou mamma zeggen. ‘Al die jongens zijn net eender’, zei vrouw Melle, ‘je moest ze als een kat in een zak naaien, wat jij, vrouw Andriesz?’

Ik ging boven aan de trap zitten, maakte m'n schoenen los, trok m'n sokken op en strikte de veters opnieuw. ‘Wat heb je met die drop gedaan’? vroeg vrouw Melle dreigend. Ik voelde in m'n broekzak, maar vond er niets. ‘Kwijtgeraakt’, stamelde ik. ‘Dat zeggen ze allemaal’, zei vrouw Melle, ‘kleine nozems!’

Ik sloop de trap af, keek voorzichtig om het portiek naar rechts, naar links en rende de straat uit tot bij de klaarovers. Ik ging tegen de stroom kinderen in die van school terug kwamen.

Van de overkant van het lege schoolplein zag ik de schooldeur open gaan. Ik dook weg in de struiken bij 't hek. De juffrouw en de bovenmeester kwamen samen naar buiten. Ze bleven staan praten bij de ingang; ze lachten. Toen liepen ze door het hek naar buiten. Ik hoorde de zware ijzeren deur achter ze dichtvallen.

Ik durfde niet te bewegen en maar nauwelijks adem te halen, maar langzaam daalde er een diepe stilte over het plein. Ik rende half voorover gebogen naar de school en pro-

[p. 31]

beerde door de deur naar binnen te kijken, maar ik zag niets. Langs de gevel liep ik tot in de hoek van het plein. Daar viel mijn oog op een kelderraampje. Ik bukte en probeerde of er beweging in zat. Het glas was vet, het leek gemaakt van ondoorzichtig plastic. Ik aarzelde, keek naar m'n kiksen, ging recht staan en gaf, als een voetbalspeler met de binnenkant van mijn schoen, een harde trap tegen het ruitje, dat ogenblikkelijk bezweek. Overal om me heen voelde ik splinters opspattend glas.

Ik verstijfde, maar tegelijkertijd realiseerde ik me dat ik hier nu niet moest blijven staan. Ik klom over het hek en rende de hoek van de straat om; in volle vaart botste ik tegen Fokke op.

‘Kijk, kijk, daar is hij, de schijtlap’, zei hij lijzig.

‘Waar heeft hij z'n moessie dan gelaten?’ Jelle was een kop groter dan ik; hij had zijn gezicht met rode en witte strepen beschilderd, van zijn neusvleugels over zijn wangen naar z'n oren.

‘Ik heb 't niet gedaan’, was 't eerste dat ik eruit kreeg.

‘Wát heb je niet gedaan, jongen... en wat heb je allemaal zitten boemelen, vanmiddag?’

‘De viezerik! Was het een beetje naar je zin, Albert?’

‘Waar ben je geweest, jongen; vertel op!’ Ik kreeg een duw tegen m'n schouder waardoor ik achteruit viel. Fokke en Jelle stonden wijdbeens tegenover me; achter me was de school. ‘Ik wil m'n drop terug’, zei Fokke.

‘Geef hem die rol drop’, zei Jelle.

Ik kwam niet uit m'n woorden. ‘Ik heb het opge...ge...gegeten.’

‘Je liegt!’

‘Hij liegt, 't pikkie, ik zie 't achter z'n ogen.’ Jelle greep me bij m'n hemd en duwde me met kracht tegen de muur ‘Geef op, die rol!’

‘Ik heb 't niet, ik heb 't echt niet meer.’ Maar Jelle hield z'n rechtervuist dreigend vlak voor m'n gezicht, terwijl hij me met z'n andere hand bleef vasthouden: ‘Zie je die...’

‘Ik wil m'n drop terug!’

‘En ik wil d'r ook één’, zei Jelle.

‘Ik denk dat we allebei wel twee rollen drop willen, als boete; dat zijn er dus vier, Albert, hoor je.’

‘En mórgen...!’ Jelle duwde me weg. ‘Of ik pák je!’ Ik viel opzij, maar in m'n val maakte ik een draai, en ik wist me op m'n handen op te vangen. Ik rende struikelend de straat over. Achter me werd er langdurig woedend getoeterd. Fokke en Jelle stonden lachend aan de overkant. ‘Zakkie noga’! riep Fokke. Ik rende weg en toen ik even later



omkeek, zag ik de beide jongens heel in de verte nog door de straat slenteren.

Bij een melkwinkel bleef ik staan kijken. Er stonden kratten lege flessen opgestapeld naast en onder de etalage. Vier rollen drop! Dat was toch wel heel erg veel, daar had ik nooit het geld voor; en ik had van Fokke nog niet eens één dropje gegeten voordat ik de hele rol was kwijtgeraakt. Ik voelde me slap en onpasselijk. Vier rollen drop!

Ik keek om me heen. Niemand wist dat ik op 't land geweest was, vanmiddag, ook Fokke en Jelle niet. Ik liep verder. Ik houd niet van boemelen, dacht ik; je kunt maar beter op school zitten.

‘Albert’! daar had je mamma. ‘Waar wás je nou’, vroeg ze; ‘wat ben je laat, waar kom je vandaan?’ Ze stapte af en tilde haar fiets de stoep op. ‘Waar kom je vandaan, Albert?’

Ik begon te huilen. Mamma zette haar fiets tegen een boom en hurkte voor me neer. ‘Wat is er... wat is er met je, Albert?’

‘Ik... ik... eh, ze...’ Ze pakte me bij me schouders. ‘Ze hebben m'n drop gestolen’! zei ik, ‘en nou willen ze dat ik nog meer drop kom brengen... en Fokke is een moordernaar!’

‘We gaan naar huis’, zei ze; ze tilde me achterop en fietste weg.

De klaarovers waren al naar huis, maar toen we de straat indraaiden, zag ik in de verte Fokke aankomen. ‘Daar is hij’! riep ik, en ik wees.

‘Wie dan’, vroeg mamma. ‘Nou, Fokke!!’

‘Ach, laat nou maar’, zei ze; ‘laat maar, 't zal alles wel weer meevallen.’