Hollands Maandblad. Jaargang 1990 (506-517)

[p. 31]

Boerenwormkruid
H. Drion

‘Dat's onmogelijk!’

Het was eruit, voordat ik me de onzinnigheid van mijn reactie realiseerde: reactie van het kind van acht jaar dat ik geweest was, en niet van de vrouw van twee-en-dertig, die nu aan haar geïrriteerde tafelbuurman moest uitleggen, waarom ze het onmogelijk vond dat de gele bloemetjes op de schaal op tafel boerenwormkruid zouden heten, zoals mij was medegedeeld toen ik mijn buurman met plotselinge heftigheid naar de naam had gevraagd.

Het wás niet goed uit te leggen; in ieder geval had ik er geen zin in, tegenover deze man die ik nog maar net kende en die me niet zo erg aansprak. Maar ik wist wèl waarom ik zo gereageerd had, eerst op het zien van die bloemen op het schaaltje, en daarna op de mededeling dat die de prozaïsche naam van boerenwormkruid droegen.

Vier-en-twintig jaar geleden had ik die bloemen voor het eerst, en voor zover ik me kan herinneren, ook voor het laatst gezien. Het was een zomer in de Veluwe, waar mijn ouders voor een maand een huisje in Elspeet hadden gehuurd. Op een van mijn eerste eenzame expedities was ik een zandweg niet ver van ons huis opgelopen. Ik zie die weg nòg voor me liggen, in de zon van een augustusdag: links weilanden met wat zich traag voortbewegende roodbonte koeien, rechts eikenhakhout en bramenstruiken. Aan beide kanten van de karreweg waren droge greppels met wilde planten en bloemen.

En dan was er, een eindje de weg op, links die toef van platte gele bloempjes, bossen van gele knoopjes, en dat bleek dus nú, meer dan twintig jaar later, boerenwormkruid te heten.

Dat ik me die massa van gele bloemen nog zo scherp herinner, is niet omdat ik ze toen zo prachtig vond, maar omdat ze een teken waren voor iets anders, veel belangrijkers. Precies op de plaats van die bloemen, maar aan de overkant van de weg, lag namelijk de ingang naar een door mij ontdekt geheim paradijs. Die ingang werd gevormd door een smalle opening in het dichte eikenhakhout, waardoor ik - in een lichte roes van angst en avontuur - naar binnen was gekropen. Het gat was niet groot, maar op mijn knieën kruipend kon ik er doorheen komen, vol spanning wat ik aan de andere kant zou vinden. Dat was dan een klein zonnig grasplekje, naar alle kanten afgesloten door struiken. Toen ik er binnendrong, hoorde ik iets wegritselen, griezelig en fascinerend. Ik heb eerst een tijdje stil gezeten, en ben toen het plekje gaan exploreren. Er klonk een voortdurend gezoem van insecten, en toen ontdekte ik ineens aan de rand een paar mooie frambozen. En ik ontdekte nog iets anders: een tweede uitgang uit het plekje, ongeveer tegenover die waardoor ik er binnen was gekomen. Aan de andere kant van die tweede uitgang bleek de natuur een veel grotere kamer te hebben ontworpen, en nu hóórde ik niet alleen, maar zág ik ook iets wegschieten. Het leek me een klein konijntje, dat ik een tijdlang betoverd heb nagekeken. In deze tweede grote kamer van mijn paradijs bleken nog veel meer frambozen te staan, en bovendien waren er hier aan één struik al vrij veel rijpe bramen. Ik heb er een paar van geplukt, want ik was van plan hier nog veel terug te komen, en dan moesten er frambozen en bramen overblijven.

Hoe lang ik daar gezeten heb, weet ik niet. Op een gegeven ogenblik werd ik ineens een beetje bang, en ben gauw de twee doorgangen van de grote en van de kleine ‘kamer’ doorgekropen. Voorzichtig in de droge greppel opduikend, zag ik de toef van gele bloemen, en die heb ik in mijn herinnering geprent, om te weten waar ik mijn geheime schatkamer later weer terug zou kunnen vinden.

Toen ik thuis kwam, had ik het gevoel heel lang weg te zijn geweest, en ik rekende op een standje, maar mijn moeder zei alleen: ‘Zo, heb jij een wandeling gemaakt?’ Dat was natuurlijk een totaal inadequate beschrijving van wat ik had meegemaakt, en ik heb dan ook niets van mijn geheim verraden.

Helemaal zeker dat dat eerste bezoek aan mijn geheime paradijs zo is verlopen als ik nu net heb beschreven, ben ik niet. Want dat eerste bezoek is volledig overschaduwd door het tweede, of was het het derde? Hoe dan ook, kort na de ontdekking van mijn verborgen tuin, kregen we een tienjarig vriendje van mijn nog weer wat oudere broer Koert te

[p. 32]

logeren. Koert zat nog in een of ander jeugdkamp en zou wat later komen, zodat ik Frits - zo heette Koerts vriend - de eerste dag voor me zelf had. Ik vond dat geweldig, en heb hem, toen mijn ouders uitwaren, in mijn geheim ingewijd. Maar om hem het paradijs te laten zien, heb ik eerst - en dat heeft voor mij nog altijd iets merkwaardigs - de mooie jurk aangetrokken, die mijn moeder had meegenomen met het oog op de een of andere plechtigheid van een tante die daar in de buurt woonde. Erg handig was die jurk natuurlijk niet bij het kruipen door de nauwe doorgangen naar het geheime paradijs. Ik was nu nog meer opgewonden door de gedachte wat Frits ervan zou vinden, dan door het avontuur zelf. Hij stelde me niet teleur en reageerde fluisterend op mijn gefluisterde mededelingen. Het lukte hem meteen - maar ik vond dat niet erg - nog een andere opening in de muur van struiken te ontdekken, en ik ben er zelfs niet zeker van dat híj het niet was, die de tweede kamer van het paradijs heeft ontdekt. In ieder geval voelde ik hem door zijn ontdekking nog meer een compagnon in het geheim.

In de tweede kamer vonden we een nieuwe heel rijke plek met frambozen. Als ik ook nu nog enige neiging zou hebben gehad om iets voor een volgende keer te bewaren, liet de aanstekelijke begerigheid van Frits daar niets van over. Er was een gevoel van roekeloosheid in me gevaren, waardoor ik ook niet erg schrok van een paar frambozenvlekken op mijn mooie jurk. Waarschijnlijk heb ik ze zo een beetje beschouwd als verantwoorde offers aan ons avontuur.

Maar van die overmoed bleef niet veel over, toen ik bij onze terugkomst ontdekte dat mijn ouders al weer thuis waren. Ik verwachtte niet anders dan dat mijn moeder razend zou zijn over de mooie jurk, die ik zo maar had aangetrokken, en nog meer natuurlijk over de frambozenvlekken. Maar: ‘kindje, wat heb je nou gedaan?’ was het enige wat ze zei. Ouders kunnen onvoorspelbaar zijn in hun reacties.

Het zal, denk ik, al de volgende dag zijn geweest, dat mijn broer van zijn kamp terugkwam. Ik zou me anders meer moeten herinneren van de tijd dat ik Frits voor mezelf had. Maar het eerstvolgende wát ik me herinner - en nog altijd met iets van de oude pijn herinner - is dat ik Frits verstolen en verlegen voorstelde nog eens naar ‘dat plekje’ te gaan. En vooral zijn onverschillige reactie daarop: ‘Ach nee, joh, ik ga met Koert fietsen’, en dan het fatale: ‘Er zijn toch geen frambozen meer’. Frits was verloren.

Nog één keer ben ik in mijn eentje naar het geheime paradijs teruggegaan. Naar het verloren paradijs. Ik heb het gevoel dat ik er uren heb gehuild, maar dat zal wel overdreven zijn. Vermoedelijk zijn Frits en Koert kort daarna samen weer naar een ander kamp, of iets dergelijks, gegaan, want ik heb geen latere herinneringen aan Frits in Elspeet. Wel zit nog heel scherp in mijn geheugen, dat ik me daar in het huis zat te vervelen en dat ik toen door het open raam mijn moeder tegen mijn vader de naam van Frits hoorde noemen, en toen de woorden: ‘Heb je gezien wat een mooie ogen dat jong heeft?’ Alsof mijn vader zo iets zou opmerken! Maar door die vraag van mijn moeder ben ik mijn gefrustreerde aanbidding voor Frits in mijn herinnering gaan concentreren op zijn mooie ogen.

Een paar jaar later - ik geloof: geïnspireerd door een verliefdheid van een schoolvriendinnetje - heb ik nog geprobeerd mijn oude liefde nieuw leven in te blazen. Droevig denkend aan zijn mooie ogen, kwam ik plotseling tot het overmoedige besluit, Frits op te bellen. Alleen al het opzoeken van zijn telefoonnummer in het telefoonboek was een hachelijk avontuur. Ik weet niet waarvoor ik banger was: dat hij er zou zijn of dat hij er niet zou zijn.

Wat ik me nog heel goed herinner - omdat het een ervaring is die zich later nog zo vaak heeft herhaald, toen mijn liefdes echter, althans volwassener waren geworden - is het gevoel van hopeloze verlatenheid, toen er niet werd opgenomen: de trieste suggestie van totale leegte die er uitgaat van een rinkelende telefoonbel in een leeg huis.

Kort geleden werd ik op een receptie voorgesteld aan een keurige meneer, wiens naam ik niet verstond.

‘Hebben we elkaar niet heel lang geleden, in de Veluwe, al ontmoet? In Elspeet was het, geloof ik. Ik zal nooit die fantastische frambozen vergeten!’

Hij wíst het nog! De zo onverwachte geheugenschakel die er bleek te bestaan tussen deze man en mijn avontuur van toen... Het was het definitieve einde van mijn eerste liefde.