Hollands Maandblad. Jaargang 1989 (494-505)

[p. 3]

[502]

Toe dan
Ernst Schimmel

Dus laten we van elkaar verschillen! Voetstappen over het sintelpad. Een grindpad aan de noordelijke kant van de rivier. Een schelpenpad aan de zuidelijke kant van het eiland. Om het huis heen. In de richting van de kwelders. Om het huis heen... en ik zit daar. Verscholen in de richting van de kwelders. Op het moment dat het eb is en er zich niemand meer bevindt. Het is leeg. Verlaten. Althans zo lijkt het.

Ik bedoel dat het avond is. En ik bedoel dat ik bij dat grindpad aankwam. Om het huis heen liep. En. Ik bedoel dat ik die tocht zes keer gelopen heb. Langs een gestrande boot. Ik moet blijven opletten. Voor je het weet ben je bedorven. Verwaterd. Vergiftigd met kortstondige verlangens. Vergast door het nabije succes. Ik streef hogere doelen na. De hersens zijn snel aangetast. Opgestroopte mouwen boven de wastobbe. Het wasbord schuin in de teil. De teil vol wasgoed. Oksels schuimen. Ze boent terwijl ze mooi en dik is. Een soort Unna. Deze roodharige vrouw uit het Noorden. Hoofd van een bende Noormannen. Vroeger ving ik salamanders. Maar ik draaide me altijd net op tijd om. Ik moet blijven opletten. Anders. Ook al zeg ik dat het niet moeilijk is. Ik gedraag me als iemand die te veel moeders heeft gehad. Kiezelstenen. Kiezelstenen tegen de binnenkant van mijn wang en er dan zachtjes op bijten. Ja. Eerst schoonlikken. Omdat ik nog jong ben en mijn tanden jeuken. Later zo hard mogelijk bijten. Uit woede. En dat nu nog voelen. Als ik goed kijk zie ik dat het nooit zal overgaan. Ik ben zenuwachtig. Een boom die daar staat. En het waait. Het waait altijd alle kanten op. Geluid van de zee. Aanzwellen en weer afnemen. De branding in de bomen. Hijgen. Een rat. Of niet? Een jong poesje. Een jong konijntje. Jong. Het heeft haar. Een kat. Hoe komt die hier? Die nagels. Een kat. Kaalgepikt door de vogels. Ja. Dat is weer Auschwitz. Auschwitz of een leeuw. Ik moet met beide benen op de grond blijven. Een hert. Daar bewoog iets. Die hebben dat heftige. Elkaar voortdurend op de huid zitten. Ik ben mijn dode broertje in mij. Niet gaan zweven. Zal ik die tas even nemen? Nee. Ik draag iets weeks bij me dat beschermd moet worden. Ik wil mijn moeder zijn. Ja. Ben ik geil? Nee bedroefd. Is dat niet hetzelfde. Lul. Ik ben mijn dode broertje in mij. Kaalgevreten door de maden. Is het nog ver? Ik ben moe. Ik heb een hond die een labrador is en ik heb er daarom verstand van, maar ik heb niet veel verstand, zo te zien. Ik heb geen hond maar ik geef wel de indruk enig verstand te hebben. Wie heeft er dan gelijk? Een rat. Of niet? Een jong poesje in het prikkeldraad. Het heeft haar. Als u hier langs het water loopt, krijgt u op een gegeven moment, krijgt u, een vrij grote heuvel, zeg maar berg, voor Nederlandse begrippen is dat een berg. U steekt gewoon door en dan ziet u vanzelf een verhard pad. De kleur van kerosine of was het loodwit. Zeg ik het goed? Daar moet u linksaf en op een gegeven moment ziet u vanzelf de aanwijzingen daarvoor. En als u die niet ziet dan moet u bij het eerste pad weer links en dan rechts en dan komt u er vanzelf. Als ik het niet dacht. In ieder geval dáár. Mijn kwellingen zijn niet echt gevaarlijk nee. Ik wil op de toonhoogte van het verlangen van mijn moeder houden. En het vergeten dan? Zal laten opsluiten. Het gaat om plateaus. De opkomende vloed aan een rotsachtige kust. En daar iemand zien lopen in een groen glimmend badpak. Salvos van rollende stenen en voortdurend denken: Groen glimmend badpak, val niet! Gisting van het bloed. Misschien is het een controlemiddel. Ik wil die opwinding niet meer. Ik wil de dingen kunnen verzelfstandigen, afscheiden om ze te kunnen omvatten en aan te wenden. Het is onbegonnen werk. Iemand plotseling op de hoek van de straat tegenkomen, aankijken en niet weten wat er gebeurt. Daarom gaat het. Zoeken naar ontvankelijkheid in een menigte. Eén japanner met grijs lang haar en blauwe ogen. En die zou even kijken, want dat deed niemand. En hij glimlacht. Ook dat deed niemand. En hij glimlacht, alsof hij wilde laten zien waaruit de verwantschap bestond. Alsof hij vooral dat kenbaar wilde maken. Om daarna in de menigte te verdwijnen. En wat hoor ik dan? Iets dat suist. Wat een geweld. Zijn er opponenten die aan mijn verwachtingen voldoen? Of kies ik ver-

[p. 4]

keerd? En als ik hier iemand zou uitnodigen. En ik betaal hem daarvoor. En hij mag in de beste stoel zitten. En ik leen hem mijn jas omdat het koud is. Bezweringen. Ik hoor hem niet eens. Ik spreek tegen de wind in. Ik loop om te worden nageroepen. Wat bedoel ik precies? Lopen om mijn naam op volle kracht te horen. Maar ik ben nooit nageroepen. Toch zijn er mensen die van mij schrikken. Van mijn onverwachte stemverheffingen. Ik mis de marteling. Zenuwachtig zijn en moeten kotsen. Mijzelf binnenste buiten keren. Vechten. Panies zijn. Stront op de spiegel smijten. Erop spugen. Met vuile nagels alles er weer afkrabben. Lipstick er over heen, als het moest. Wordt alles voor mij betaald? Mag ik in de beste stoel zitten? Krijg ik een jas te leen omdat het koud is? Wordt alles voor mij opgeruimd? Nauwelijks. Ik mis de marteling. De diktatuur. Angst bedoel ik. Zoiets. Littekens op je hals en toch niets gezegd hebben, terwijl ze het iedere dag opnieuw proberen. Nog bij mijn moeder wonen omdat het niet anders kan. Uit een soort straf. De deur nooit open doen en daar toch vlak achter zitten. Middagen. Langer nog. Zonder sigaretten. Terwijl de kraan druppelt. Ik ben terug gelopen. Bovenlangs. Maar ik was niet thuis. Ik heb voor het station gestaan. Over de kleur paars nagedacht. Ik twijfelde bij de trein naar Parijs en ik ben opnieuw teruggelopen. Over een veld bladeren met een zware papieren tas. Ik heb achter in de tuin gekeken. Toen ben ik doorgelopen, via de achterkant, langs het kasteel. Niet over het grindpad deze keer. Een holle weg. Glad, want het had geregend. Geen bladeren. Het was voorjaar. Bladeren en een volle tas die kraakte. Ik ben de heuvel afgedaald. Golvende velden met jong koren. Terug naar huis. Er waren al mensen. Er is niets tegen mij gezegd en ik ben de trap opgelopen. Naar boven. Bloedend. Ik bloedde niet, ik liep wat raar, hinkte; maar niemand die het zag. Het deed pijn, maar ik besefte niet dat het pijn deed... Ik moet daar uren hebben gelegen. In die bladeren, achter de heuvel. Heb ik toen iets gedacht? Ik was ver weg. Verweg. Ik moet veel gezien hebben en ik weet het niet. Tot de kou mij terugriep. De kou? Het leven riep mij terug op een nevelige namiddag. Toen alles echode in mijn hoofd. Ik stel een ruzie voor waar ik nauwelijks tegen bestand zal blijken. Vroeger wond ik mij op. Als het moet schreeuwde ik. Van alles. Echt waar? Natuurlijk. Toen waren wij nog jong misschien. Zeg dan iets dat gevaarlijk is. Echt gevaarlijke dingen laat ik niet toe. Ik weet ze niet eens. Ik had moeten kankeren. Om de beste eigenschappen in mijzelf boven te roepen. Mijzelf het leven zuur maken tot ik aan de verwachtingen voldoe. Telkens beweren dat het nergens toe leidt. Twee stappen vooruit, achter jou langs. Dan draai ik voorzichtig op mijn linkerzij en val uit balans. Jij vangt mij op. Neemt mij mee naar de grond en gooit mij dan hoog op tot ik hijgend op jouw schouders sta. Drie passen voorwaarts. Ik spring. De zwaartekracht is mijn bondgenoot. Dan naar links. Ik strek mijn arm. We pakken elkaars handen, trekken die los en draaien opnieuw naar elkaar. Jij onder mij, ik ergens boven jou. Ik heb voor het station gestaan en over de kleur paars nagedacht. Ik wist het niet, maar er is een aantal mensen geweest die precies hebben gezien waar ik mee bezig was. Ze hebben mij zelfs aangeboden om... omdát ze het zagen! Maar ik heb het niet gewild. Ik dacht dat als ze het zagen... dat ik het niet meer zou kunnen. Ik dacht dat als ik gezien werd dat ik omvat zou worden. Ze hebben het wél gezien! Aan opgestroopte mouwen hingen haar knuisten in het schuimende water. Rood was haar gezicht. Van de stoom die van het water afkwam. Voor de rest was het een makkelijke vrouw. Ik doe alsof de werkelijkheid aan mijn kant staat. Om de stof uit mijn strot te spoelen! Zo'n dag is het vandaag. Klasseverschillen. Regen. Zweet op de rug, onder de armen. De voeten ruiken. Afgezakte sokken. Ik doe alsof ik niet zo ben. Tot de hersens eruit spatten. Ik trap die hele kop kapot. Ja hè? In mijn hoofd! Ik trap die hele kop kapot. Ik kan niets zeggen. Niet bewegen. Niets laten merken. Ik voel het. De hel. Het koude vuur dat daar brandt. Dat niet opbrandt, maar doorgaat. Ik kan niet bewegen. Ik lig daar. Ik kan geen enkel signaal geven. Niet schreeuwen, niks. Alles gaat naar de hersenen. Ik ben wakker en ik kan niet zeggen dat mijn lichaam open ligt. Open geschoten. Ik registreer de hel. Zegt die vrouw tegen hem: Nou tot ziens, ik zal je missen. Hum, denkt hij, al jaren op zoek naar een vrouw: Ik zal je missen, ik zal je missen, ik zal je missen echoot het door zijn hoofd. Is dat bloed? Dit is oranje dát is bloed. Maar dit is paars, tenzij je erg rooms bent. Van adel. Het is rood met een zweem blauw zonder dat het naar paars neigt, terwijl het naar paars neigt. Er wordt met zand gegooid. Misschien ben ik één van de weinige mensen die echt door heeft dat de aarde rond is. Kleurloos. Met het pigment van champignons. Ja. Pissebedden, bedoel ik. Van die dingen onder een steen. Lafaards. Wondenlikkers met eelt op de tong. Heldentenoren die net zo lang likken tot ze bloed vinden. Waar blijft de smaak van ijzer. Doe met me wat je wilt. Deze stilte vreet minuten. Ik heb er de zon van gemaakt. Ik ben

[p. 5]

een beetje in de war. Ik heb ergens nog een zon. Die heb ik ergens voor in de plaats gezet. Wat heb ik ook al weer vervangen? Ik heb alleen de zon veranderd. De rest niet. Ik verlok jou niet. En passant lukt dat wel hoor. Ik heb hem een week gegeven. Eergisteren sprak ik hem nog. Ik heb hem niet gevraagd waarom hij het allemaal niet heeft gedaan. Ik heb gezegd: Nou heb je nog een week, want het duurt allemaal veel te lang. Een week krijg je. Als je het dan nog niet weet hou je er mee op. Het is nu woensdag. Volgende maandag weet ik het. Ik wil dat niet. Ik wil niet dat ik een zwakke plek heb die toegang tot het verraad geeft. Als ik koorts heb komt het altijd boven. Zo makkelijk als een druppelende kraan. Ik moet het geheim bewaren of ik moet er doorheen. Ik denk naief aan keuken, maar mijn denken denkt verder. Dat is niet toevallig. Het klopt allemaal. Hoe kan dat nu? Soms vergeet ik dat ik ook iets kan doen wat verschrikkelijk is. Is het zo makkelijk? Wacht even. Nu moet ik drie dingen tegelijk doen. Even mijn schoenveter vastmaken. Er begint lijn in te komen maar het moet strenger nog. Ik moet stenen zoeken. Daar bewoog iets. Mensen met een zwarte doek voor in een zwart pakje, die pakken dan snel die krukjes waar we opzitten. Die hebben dat heftige. Krachtsverhoudingen... elkaar verminken en weer overeind helpen. Het gaat allemaal mooi samenvallen. Bidden en smeken om te mogen overleven. Opdat een lucifer precies hetzelfde wordt als een bos bomen. Onbewaakte momenten. Moet ik hier het spoor over? Dit moet! Vroeger toen wij in de tuin liepen bij de pastorie, toen was hij er ook al. Een vorstin met drie dochters. Mooi, strak en prachtig. Gedresseerde heftigheid. Ik heb het vandaag goed op een rijtje. Ik heb negen uur geslapen. Alles gedaan. Ik heb zelfs mijn broek gewassen. Stilte met voetstappen. Het zou kunnen dat ik de verscheurdheid, de innerlijke verscheurdheid van de vorstin niet rechtvaardig door de daden van de hofhouding of haar tegenstanders, maar slechts door de innerlijke verscheurdheid zelf. Het zijn zieleroerselen. Zijdelings. Alsof de één de ander voortbrengt. Over een paar jaar zijn we er wel achter dat de oorlog niet meer op de hei wordt uitgevochten. Wat moet er nog gewonnen of verloren worden? Steeds opnieuw dezelfde fouten maken. Moeiteloos en zonder scrupules. Misschien ben ik ervoor dat de dingen zo gaan. Om me te scha-

[p. 6]

men. Zal ik ooit eelt op mijn tong krijgen. Schrijnend eelt. Ik ga op zoek tussen de hoge acacias naar het graf dat mijn naam al draagt en ik zou willen terugkeren in de schoot die ik ben en de naam die ik draag. Blaffende honden. Een geit met de horens verward in de struiken. Schoten in de verte. Een jager waarschijnlijk. Zo loop ik de velden in. Als een man die niet meer kan beschikken over zijn eigen verlangens. Pas veel later kijk ik om en zie dat de anderen verdwenen zijn. Dit is hetzelfde als eerst, hetzelfde zoeken naar steun van buiten, hetzelfde voortgaan om terug te kunnen keren. Ik sluip gedekt door het hoge gras stroomopwaarts. En ik wacht op de valk die haar aandacht naar links zal leiden. Geruisloos glij ik het water in om met de stroom mee tot precies bij haar voeten uit te komen. Ik weet het. Ze. Ze houdt niet van mannen die stroomafwaarts aan wal komen zetten. Stel je een zandvlakte voor met een handkar. Jij op die kar, voorover gebogen, met een zweep. Jij slaat mij die die kar trekt. Ik kom geen steek vooruit. Jij slaat door tot ik bloed. En wij voeren deze dialoog. Over mijn vader die al sloeg voordat ik liep. En ik leer de smaak van langzaam op de tong smeltend geronnen bloed. Ik kan niet meer terug. Ik ben over de top heen. Weten dat de aarde stilstaat. Weten dat die nooit in beweging zal komen. Weten dat ik nooit het aardoppervlak zal verlaten. Weten dat ik er als een cypres wuivend in de wind, mee verankerd zal blijven. Dat weten is mij vreemd. Zoals elke aanvaarding mij vreemd is. Ik zal altijd de slaaf zijn van ons tweeën. En ik zal altijd denken dat er bevrijding mogelijk is. Wie van ons is de grootse slaaf? Kom sla me nog eens. Zie je dat groen? Onvoorstelbaar. Zie je dat wel? Dat is nou groen. Over twee maanden is het grijs geworden. Dit is een arboretum. Een pinetum. En dat heb jij mij nooit laten zien. Zoveel verschillende soorten dennen bij elkaar. Dat jonge groen van die larixen. Mag ik er naar toe zwemmen? Dat ik dit nooit eerder ontdekt heb. Oostenrijkse dennen. In een dode hoek van het bos. Ik ben terug gevonden. Ik ben niet langer verloren. Ze hebben mij niet laten stikken, zoals ze iedereen hebben laten stikken. Zoals jij mij ook zal laten stikken. Op een dag. Plotseling. Zonder aanwijsbare reden. Omdat je genoeg van mij hebt. Omdat je niemand meer nodig hebt om te slaan. Of omdat je eindelijk dood bent. En ik zal alleen achterblijven. Dat zal mijn lot zijn. En ook dat zal ik dragen, zoals ik jou heb gedragen. Maar zover is het nog lang niet. Gelukkig. Kijk mij aan als ik tegen je praat. Huil je? Of ook dat niet? Waarom kijk je dan zo bedroefd. Heb ik iets verkeerds gezegd? Of de waarheid? Nee toch?! Zo stom ben ik toch niet. Waarom zeg je niets. Hou je van me? Is het dat? Je houdt van me en daarom huil je. Ik ben de enige die je begrijpt. Moedervrees. Vol verlangen in de rivier springen om verkeerd uit te komen. Laten we een ruzie veronderstellen. Ik lijd aan een gebrek aan moeder. Ik lijd aan verlangen. Ik heb er voor gekozen het niet goed te maken. Over een jaar kan ik misschien nog terug. Maar goed, ik was bezig over die ontboezeming. Ik loop de hele tijd al met de hand zo omhoog. Er zit een mes in. Een mes, dat klieft in de borst van die moeder. Ja. En dat snijdt zo naar beneden. Die hele borst open. Even snel dit. Ja. En dan gaat die hand naar opzij en die klieft zo in haar zij en rijt die hele buik open. Ja. En ik kruip via die spleet naar binnen en kom met mijn natte hoofd tussen die borsten weer naar buiten. Zo kom ik er weer uit. Binnendoor. De cypres geveld. Voorgoed verdwenen, zo lijkt het. Een sterk besef. Alles rustte op alles die dag. Ik ben eindelijk tevreden, zo lijkt het. Het zit ergens op een speciale plek, maar ik kan niet zeggen waar. Ik heb het niet zo op kenners. En die dochters? Wat is er nou toch met die dochters? Ik kap er mee. Laten we niet meer over paden lopen. Laten we het ons moeilijker maken. Zodat de ondergrond mooier is. Bij de brug heb ik me door de afrastering gewurmd. Er klonk walsmuziek in de verte. Het is al donker. Ik loop langs de rivier met daarlangs achtertuinen van huizen en daar buitenom nog een jaagpad. Ik kan de muziek maar net horen. Als ik stil sta, mijn ogen dicht doe, me goed op de richting concentreer en een klein zuchtje wind de muziek mijn kant op wil dragen, kan ik het horen. Het maakt me nieuwsgierig. Deze stem uit de verte die mij smekend roept. Ik word gelokt en ik wil niets liever. Ik probeer dichter bij het geluid te komen. Het gekke is dat het niet dichterbij komt. Alsof de ruimte met mij mee verschuift. Welke kant ik ook uit loop. Zoals in het heelal. Totdat ik omkijk en twee lichtjes zie. Iets dat glinstert in het donker. Nu zal ik doodgeschoten worden. Geen geluiden meer, geen voetstappen. Stilte. Alleen nog die muziek in de verte en mijn hart dat bonst. Nauwelijks hoorbaar. En die lichtjes. Onbeweeglijk. Stilstaan. Ik probeer onmerkbaar naar achteren te schuifelen. Er gebeurt niets. Ik draai mij weer behoedzaam om en loop langzaam door. Het blijft stil. Even maar. Dan begint het weer. De voetstappen. Ik stop. Het stopt. Ik loop. Het loopt. Ik loop sneller. Het loopt sneller. En twee lichtjes die mij achtervolgen. Ik weet niet of ik doorgelopen ben of terug. Op dat jaagpad langs de rivier. Wonden open likken. Net zo lang

[p. 7]

likken tot er sprake is van bloed. Dat je niet alleen meer denkt het is een zandweg... modderpoel... langs het strand... kiezelstenen schoonlikken. Het jeukt. Zuigen omdat je bang bent. Het feest begint pas als het zuigen voorbij is. Ik weet niet of ik dit volhoud. De wegen hadden zich ook kunnen scheiden. Ik ben geen worm. Het is een dirty fight. Je kunt ook zeggen. Tot vervelens toe: Tot de bodem, tot we er zelf van kotsen. We zullen elkaar haten. Ja. En elkaar nodig hebben. Dat zou fantastisch zijn. Het moet harder. Ik moet mezelf willen offeren op brandende braambossen, zodat er geen zuchtje wind meer zit tussen mijn gevoel en mijn verstand. Niet langer verblind zijn. Ik ben gewantrouwd. Ik ben iemand geweest met beloften die ik niet kon waarmaken omdat ik blijvend niet geloofd ben. Maar ik ben consequent doorgegaan. Ik had ook af kunnen wijken. Het was schokkend. Zou ik gezwegen hebben? Of ook dat niet. Daar gaat het om. En waarom kom ik er nu pas achter dat ik de verkeerde dingen heb gezien. Precies op dit moment. Spiegelend water, met riet. Water dat ik daar in de diepte zie liggen door de boomstammen heen. Eén eend, één slang en groene takken. Dat is alles. En dan schrapt-ie een beetje van die kalk weg. En waarom niet de ogen van die fresco. Hij laat hem gewoon midvoor die ogen wegkrabben. Nietwaar? Dat Duitse, kraaien, water over mijn polsen, laatste woorden die nooit zijn uitgesproken. Toen liep ik weg, sprong over een greppel en verdween de velden in... zonder om te kijken. Zonder ook, dat ik werd nageroepen.

[p. 8]

Alleen. Ik zou de messias zijn. Men heeft mij dat toegeschreven. Mijn ogen kunnen het daglicht niet meer velen. Misschien schuift er zo een wolk voor de zon. En kunnen we daarop wachten. We missen nog iemand. Dat kleine meisje. Dat lange, dunne, magere meisje in een wit jurkje, maar die mag niet. Rollende stenen. Zo ver en zo groot dat ze geen lawaai maken als ze naar beneden rollen. Het is koud en ze hebben me verteld dat ik in de hoek van de restauratie heb zitten eten. Zuurkool waarschijnlijk. En dat ik toen ben weggegaan. Biochemische verwatering met bewustzijn als compensatie voor een verzwakt onderbewustzijn. Ogen op de juiste plek, maar het geheel heeft geen verstand van zichzelf. Het is geen zon. Dat heb ik er van gemaakt omdat ik een beetje in de war was. Ik heb de zon er voor in de plaats gezet. Maar weet ik nog waar voor? Wacht even. Het moet later in mijn leven zijn geweest. De zon, de zon, de zon. Prettig dat ik het eigenlijk niet meer weet. Ik heb alleen de zon veranderd. De rest niet. Ik ben wel erg vergeetachtig. Al het andere kon in elk geval niet en daarom dacht ik maar de zon. Zo gaat dat. Moeiteloos en zonder scrupules. Misschien ben k er voor dat de dingen zo gaan. Anders ga ik me schamen. Dan zeg ik dingen die ikzelf niet eens mag horen. En de verschillende doden die vallen. Kijken waar het schip strandt. Is het dat? Die aanstormende dood? Verneukt worden door een groeidiamant. Dat is het. Ik kan niet meer tegen die bange gezichten. Niet dat je ze direct moet slachten en villen. Eigenlijk is het jaren geleden al gebeurd. Mijn leven bestaat uit schijnbewegingen. Of wil ik sporen door het zand trekken? En voor het eerst mist meemaken. Een sensatie. Dat de geluiden anders worden. Zo liep ik de velden in. Maar dit is korter. Ik heb toch geen haast? Ze hoorde me niet. Ik sprak tegen de wind in. Met nauwelijks zweet op hun gezichten. En sterke armen als ze voor je liepen. Niemand die hen hielp. Ze klaagden niet. Integendeel. Ze juichten. Droegen water op hun hoofd of in hun armen. Heb je die kuiten gezien? Bedekt tegen de felle zon. De mannen lagen aan de rand van het veld. Verkoeling zoekend in een stinkende sloot. Daar waar ze hoorden. Tussen de kikkers en de salamanders. Slakken en ander weekgedierte. Groen kroos op hun schouders. Toen zag één van de vrouwen mij staan. Aan het eind van het veld. Ik droeg een krans van licht, die lichter leek te worden naarmate het donkerder werd. En toen meer. Met de vlegel nog in de hand liepen ze in mijn richting. Hun blik op mij gericht. Liederen zingend. Vol verlangen. En ik werd steeds groter. Tot ze allen bij mij waren. Duizenden. Ze hadden zich vermenigvuldigd. Zag ik het vuil onder hun nagels? Rook ik de aardappelgeur? Ze zongen en zagen mij. En ik troostte hen. Ik troostte hen tot zij huilden van blijdschap. Nadat ze allen getroost waren. Alle vrouwen. Zonder uitzondering. De goeden en de slechten. Liepen ze terug. Gevoed en gerustgesteld. En visten hun laveloze kikkers en salamanders uit de sloot. Besmeurd sleepten ze hen naar hun bedstee. Maar ze hadden mij gezien. Hun trooster. En er klonk hoorngeschal. Pas toen ook de laatste uit het gezicht verdwenen was doofde het licht. Morgen zou ik er weer zijn en overmorgen en altijd. Gisting van het bloed. Dat de gelovige geen enkele ervaring als bewijs van het tegendeel zou erkennen. Dat bedoel ik. Het toont zich. En ik? Ik voel me een engel. Ik snap het niet. Ik zal het nooit snappen. Tot in het diepste. Ik moet het zand voelen. Al die kleurverschillen. Daar moet je van gloeien! Van branden! Dat is Liefde! Dat gaat zo ver! Spinnewebben. Nee zand. Of toch spinnewebben. Zomerse spinnewebben, een beetje verwaaid. Er zit ook geen spin meer in. De herfststormen zijn er overheen gegaan. En kijk eens een paard. In vol ornaat. Wat een kracht. Die spieren. En zie eens die liters bloed die daardoorheen denderen. Ik zal zorgen dat ik een leven leid waar ze niet omheen kunnen. Een beschadiging weer? Met zo'n Russische bontmuts op... tegen een roodoranje achtergrond. Het was natuurlijk geen Russische bontmuts, maar wel de Hermitage. Of ook dat niet? En die japanner... Ze hebben het wèl gezien! Ik wist het niet, maar er is een aantal mensen geweest, die precies gezien hebben waar ik mee bezig was. Ze hebben me zelfs aangeboden om... òmdat ze het zagen! Maar ik heb het niet gewild. Ik dacht dat als ze het zagen... dat ik het niet meer zou kunnen. Ik heb niet eens gezien willen worden. Ik dacht dat als ik gezien werd... dat ik omvat zou worden. Zoals zwangere vrouwen die denken het ijzergehalte op peil te moeten houden om er de zwervende ziel mee aan te trekken. Wat een tumult.